“BULUT BULUT ÜSTÜNE”: TÜRKÜLERDE BULUT KAVRAMININ DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ

Yıl 2018, Sayı: 23, 137 - 153, 30.12.2018

Dilek Türkyılmaz

Öz

Türküler halkın içinden çıkmış, halkı tanımlayan ve halka mal olmuş bir müzik türü olup, söylendiği bölgenin tabiatından da önemli ölçüde etkilenmektedir. Tarih boyunca medeniyetleri üzerinde barındıran Anadolu türkülerinde bir toplumun günlük yaşamına dair görünümler mevcut olduğu gibi, türkünün yakıldığı bölgenin tabiatı ve bu olguya ait pek çok unsur da kendisine yer bulur. Halk hayatının her türlü tezahürünü bulabildiğimiz türkülerde yer alan semboller; insan hayatı ile ilgili duygu, düşünce ve konuları, tabiat olaylarıyla eşleştirmek için kullanılmıştır ve kaynağını yerli kültürden almıştır. Dağlar, rüzgârlar, karlar, ırmaklar, dereler, gökyüzü, ay, bulut, doğal bitki örtüsü vb. gibi daha birçok unsurlar, türkülerimizde konu edilmiştir. Doğa varlıkları türküyü yakanın bakış açısına göre anlam kazanmaktadır. Türküyü yakan duygularını; üzüntüsünü, ayrılık acısını, yalnızlığını adeta doğa varlıklarıyla paylaşılır. Türküyü yakanın kendi ruh halinin tabiata yansıdığını görmesi, acısını doğayla paylaşarak dindirmesi anlamına gelmektedir. Bu makalede gökyüzündeki unsurlardan biri olan bulutun türkülerdeki görünümleri analiz edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türkü, tabiat, bulut, kara bulut, duman

Kaynakça

• ALPARSLAN, Ebru (2015), “Geleneksel Süsleme Sanatlarında “Bulut Motifi” ve El Yazma Eser Ciltlerinde “Bulut Şemseler””, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 41, 665-674.
• ATAMAN, Adnan (2009), Bu Toprağın Sesi – Halk Musikimiz, (Haz.: Süleyman Şenel) İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
• AYTMATOV, Cengiz (2014), Cengiz Han’a Küsen Bulut, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• BAYAT, Fuzuli (2007), Türk Mitolojik Sistemi-2, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• BAŞGÖZ, İlhan (1993), Türk Bilmeceleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• BİLGE, Kilisli Rıfat (2001), Mâniler (Yay. Haz: Atâ Çatıkkaş) İstanbul: MEB Yayınları.
• ÇELEBİOĞLU, Âmil (1995), Türk Ninniler Hazinesi, İstanbul: Kitabevi.
• ÇORUHLU, Yaşar (2006), Türk Mitolojisinin Anahatları, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• ÇORUHLU, Yaşar (2014), Kozmolojik, Mitolojik, Astrolojik, Dinî ve Edebî Tasavvurlara Göre Türk Sanatında Hayvan Sembolizmi, Konya: Kömen Yayınları.
• DUYMAZ, Ali (2002), İrfanı Arzulayan Sözler Tekerlemeler, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ESİN, Emel (2001), Türk Kozmolojisine Giriş, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• ESİN, Emel (2004), Orta Asya’dan Osmanlıya Türk Sanatında İkonografik Motifler, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• GÖKÇİMEN, Ahmet (2010), “Türkmenistan’da Bir Yağmur İyesi ‘Burkut Ata’” Bilig 52, 69-78.
• GÖLPINARLI, Abdülbaki (1972), Türk Tasavvuf Şiiri Antolojisi, İstanbul: Milliyet Yayınları.
• KAPLAN, Ayten (2005), Kültürel Müzikoloji, İstanbul: Önsöz Basım Yayıncılık.
• KARAKURT, Deniz (2011), Türk Söylence Sözlüğü, Açıklamalı Ansiklopedik Mitoloji Sözlüğü (e-kitap). Ankara.
• KOÇAK, Zeynep Canan (2018), “Bulut Motifinin Arkaik Temelleri ve Hz. Peygamber’i Gölgeleyen Bulut Rivayetleri”, Ankara Üniveristesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 59, 183-202.
• KÖKSEL, Behiye (2005), “Halk türkülerinde ayrılık ve gurbet sembolleri”, Ortaq Türk Keçmişinden Ortaq Türk Keleceğine III. Uluslararası Folklor Konfransının Materialleri, Bakü (13-16 Kasım), 82-94.
• ÖGEL, Bahaeddin (1993), Türk Mitolojisi, 1.Cilt (2. Baskı) Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• SCHİMMEL, Annemarie (2004), Tanrının Yeryüzündeki İşaretleri (Terc. Ekrem Demirli). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• ŞAMİL, Kürşat Şahin (2011), “Sevgilinin Güzellik Unsurlarından Saç ve Saçın Âşık Üzerindeki Etkisi” Turkish Studies 6/3, 1851-1867.
• YAVUZ, Muhsine Helimoğlu (1994), Masallar, Ankara: Doruk Yayınları.