“GECE”YLE GÖRÜNÜR OLAN: RECAİZADE MAHMUT EKREM’İN ŞİİR ESTETİĞİ

Yıl 2018, Sayı: 23, 173 - 200, 30.12.2018

Pelin Aslan Ayar

Öz

Recaizade Mahmut Ekrem, kuramsal düşünceleriyle Osmanlı şiirini şekillendiren, onun estetik ölçütlerini belirleyen isimlerin başında gelir. Recaizade Mahmut Ekrem’e göre fikir, his ve hayalden oluşan yeni şiirin tek kaynağı tabiat olmalıdır. Ekrem klasik şiirdeki belli anlamları iletmek için kullanılan, soyut, kalıplaşmış bir fon olarak işlev gören tabiatın karşısında, gözlem sonucu şiire giren tabiatı savunur. Şairi tabiatı gözlemlemekle, fikir, his ve hayalini tabiat hakikatlerine sadık kalarak dile getirmekle mükellef kılar. Onun tabiat-şiir ilişkisine bakışı başta Victor Hugo ve Lamartine olmak üzere Fransız romantiklerinin etkisiyle şekillenmiştir. Recaizade Mahmut Ekrem kuramcı olduğu kadar uygulayıcıdır da. O, tabiattaki her türlü güzel “şey”e yer veren çok sayıda şiir yayımlamıştır. Bu şiirlerin içinde gece, imge ve konu olarak geniş yer tutar. Gece, klasik şiirin de vazgeçilmez bir parçasıdır. Recaizade Mahmut Ekrem’in şiirlerinde gece, klasik şiirdeki gibi kalıplara hapsolmaz; şiirin o anki estetik atmosferine uygun olarak sürekli değişen bir imge olur. Bu bağlamda, Recaizade Mahmut Ekrem’in şiirinde geceye odaklanmak onun şiirinin estetiğini, hem klasik şiiri aşamayan hem de yenileşen taraflarını, kuramsal olarak savunduklarının pratikle örtüşen ve çelişen yanlarını tartışma imkânı sunar.

Anahtar Kelimeler

Recaizade Mahmut Ekrem, şiir, tabiat, gece, yenileşme, klasik şiir, romantizm

Kaynakça

• AKTAN KÜÇÜK, Deniz (2014), Tanrısal Sessizlikte Yankılanana İnsan Sesi: Tevfik Fikret Şiirinde Dünyevileşme ve Ölüm, Boğaziçi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• ARSEVEN, Tülin (2008), Her Güzel Şey Şiirdir: Elhân – Takdir-i Elhân ( Metin İnceleme), Ankara: Salkımsöğüt Yayınları.
• AYTAŞ, Gıyasettin (2012), “Recaizade Mahmut Ekrem’in Divan Edebiyatı, Halk Edebiyatı, Din ve Kültür Hakkındaki Görüşleri”, İdil, C. 1, S. 2, 59-75.
• BERLİN, Isaiah (2004), Romantikliğin Kökleri, (Haz. Henry Hardy, Çev. Mete Tunçay), İstanbul: YKY.
• BUDAK, Ali (2008), Batılılaşma ve Türk Edebiyatı: Lale Devri’nden Tanzimat’a Yenileşme, İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• ÇETİN, Nurullah (2012), İnsan Hata Yapar (Kitap Eleştirileri), Ankara: Akçağ Yayınları.
• ÇÖLOĞLU, Mesut Erdem (2016), “Debussy’nin Müziği ve Sembolist Şiir”, Anadolu Üniversitesi Sanat & Tasarım Dergisi / Anadolu University Journal of Art & Design, C. 6, S. 2, 150-178.
• ENGİNÜN, İnci (2009), Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839-1923), İstanbul: Dergâh Yayınları.
• GOODMAN, WR (2006), History of English LiteratureVol-II. Delhi: Doaba House.
• HARMAN, Ömer Faruk (1993), “Dağ”, İslâm Ansiklopedisi, C. 8, İstanbul: İSAM, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi.
• KOLCU, Ali İhsan (2004) Tanzimat Edebiyatı: Şiir, Ankara: Salkımsöğüt Yayınları.
• KURNAZ, Cemal (1998) “Hilâl”, İslâm Ansiklopedisi, C. 18, İstanbul: İSAM, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi.
• ÖZTEKİN, Özge (2006) Divanlardan Yansıyan Görüntüler, Ankara: Ürün Yayınları.
• ÖZTÜRK, Veysel (2014), “On Dokuzuncu Yüzyıl Görsel Çağı ve Osmanlı Yeni Şiiri”, Monograf, S. 2, 12-42.
• PALA, İskender (1989), Ansiklopedik Dîvân Şiiri Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yayınları.
• PARLATIR, İsmail (1995), Recaî-zade Mahmut Ekrem: Hayatı-Eserleri-Sanatı, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• PARLATIR, İsmail vd (Yay. Haz 1997), Recaîzade M. Ekrem Bütün Eserleri II, Yay İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• RECAÎ-ZADE MAHMUT EKREM (1886), Talîm-i Edebiyat, İstanbul: Mahmut Bey Matbaası.
• RECÂÎZÂDE MAHMUT EKREM (2011), Ta’lîm-i Edebiyat, Haz. Murat Kacıroğlu, Sivas: Asitan Yayıncılık.
• SAZYEK, Hakan vd. (Yay. Haz 2014), Recaizade Mahmut Ekrem Bütün Eserleri-2: Takdîr-i Elhân, Kudemadan Birkaç Şair, Pejmürde, Takrizat, Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi (1997), 19 uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul, Çağlayan Kitabevi.
• UÇAR, Zofie (2013) “19. Yüzyılda Avrupalı Seyyahların Gözüyle Osmanlı'daki Mesire Kültürü”, Gazi Türkiyat Dergisi, S. 12, 75-89.
• UZUN, Şerife (2015), “Klasik Türk Şiirinde Şeb-i Yeldâ”, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, S. 34, 353-370.
• ÜNAL, Arif (2007), “Joseph Von Eichendorff’ta Tabiat”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 17, 561-584.
• YETİŞ, Kazım (1996), Ta’lîm-i Edebiyat’ın Retorik ve Edebiyat Nazariyâtı Sâhasında Getirdiği Yenilikler, Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kuraum.
• YUVA, Gül Mete (2011), Modern Türk Edebiyatının Fransız Kaynakları, İstanbul: YKY.