Türkçe Ünlülerin İtki Etkilerinin Saptanmasına Yönelik Bir Düzenek Geliştirilmesi

Yıl 2020, Sayı: 27, 57 - 70, 15.12.2020

Güven Mengü Yusuf Kemaloğlu

Öz

Ünlülerinin sesletimiyle oluşan hava akımının basınç etkisini görünür/ölçülebilir kılan yeni bir yöntem geliştirmek için planlanan çalışmamızda; bir erkek denek, ultrasonik soğuk buhar makinası ve yeşil lazer işaretleyici ile hazırlanan deney ortamında Çağdaş Türkiye Türkçesi (ÇTT)’nin sekiz ünlüsünü (a, e, ı, i o, ö, u, ü) üretmiş ve lazer ışının ssoğuk su buharı ortamındaki hareketi cep telefonuyla kaydedilip itilme mesafesi, süresi, gecikmesi ve hızı incelenmiştir. Sonuçlar ünlüler arasındaki farkların tutarlığını göstermiş; /a/ ve /i/ en az (<10cm), /u/ ve /ü/ ise en fazla (15cm<) itilme oluşturmuştur. İtilme mesafesi; sesletim süresi, Jitter, Shimmer ve Harmonik Gürültü Oranı (HNR) ile ilişkili olup tek açıklayıcı değişkeniolarak HNR bulunmuştur. Bulgularımız, literatüre uyumlu olarak, alt ve üst dudağın öne uzatılmasıyla üretilen yuvarlak ünlülerin daha fazla hava akımı yarattığını göstermektedir. Deney dizaynının geliştirilmesi ile hem ÇTT’nin solunum yolu hastalıklarında parçacık yayma derecesine yönelik çalışmalar yapılabilecek hem de konuşmanın parça
ve parçalarüstü özelliklerinin akustik tanımlanmasında yeni değişkenler elde edilmiş olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çağdaş Türkiye Türkçesi; konuşma; konuşma akustiği, ses, COVID-19, aerosoller

Kaynakça

• INOUYE S. SARS transmission: language and droplet production. Lancet. 2003;362 (9378):170.
• INOUYE S, SUGIHARA Y. Measurement of Puff Strength during Speaking: Comparison of Japanese with English and Chinese Languages, Journal of the Phonetic Society of Japan, 2015;19:43-9.
• ASADI S, WEXLER AS, CAPPA CD, et al. Aerosol emission and superemission during human speech increase with voice loudness. Sci Rep. 2019;9:1-10.
• ASADI S, WEXLER AS, CAPPA CD, et al.Effect of voicing and articulation manner on aerosol particle emission during human speech. PloS One 15 2020b;e0227699.
• GEOGHEGAN PH, LAFFRA AM., HOOGENDORP NK., et al. Experimental measurement of breath exit velocity and expirated bloodstain patterns produced under different exhalation mechanisms. Int J Leg Med. 2017;131(5):1193-201.