KIYÂFETÜ’L-İNSÂNİYYE FÎ ŞEMÂ’İLİ’L-OSMÂNİYYE’Yİ SİYASETEN OKUMAK

Yıl 2021, Sayı: 28, 75 - 90, 30.06.2021

Gülşen Çulhaoğlu

Öz

İnsanların fiziksel özelliklerine göre karakter tahlili yapan ve bu sayede onlara doğru davranmayı öğretmeyi amaçlayan kıyafetname, İslamiyet’ten önce de Mısır, Roma, Yunan, İran, Hint
kültürlerinde var olan bir ilimdir. Kıyafetname ile benzer bir şekilde ahlaki/öğretici nitelikte eserlerden olan siyasetnamelerde ise, devlet yönetiminde dikkat edilmesi ve kaçınılması gereken konulardan söz edilir ve bir yöneticide bulunması ya da bulunmaması gereken özellikler belirtilir. Bu çalışmanın amacı, Seyyid Lokman Çelebi’nin 16. yüzyılda, III. Murat’a sunduğu ve genel olarak insanların fiziksel özelliklerine göre karakter tahlili yaptıktan sonra Osman Gazi’den III Murat da dâhil olmak üzere Osmanlı padişahlarını değerlendirdiği Kıyâfetü’l-İnsâniyye fi Şemâ’ili’lOsmâniyye adlı eserinde, söz konusu padişahı nasıl bir bakış açısıyla değerlendirdiğini ortaya koyarak “ideal” düzenin son derece önemsendiği bir toplumda, edebî eserlerde bile karşılaşılabilecek bir özellik olan, “ideal padişah portresi”nin çizilip çizilmediğini tartışmak ve bu bağlamda söz konusu eserin aynı zamanda bir siyasetname metni olarak okunup okunmayacağını tartışmaya çalışmaktır.

Anahtar Kelimeler

“kıyafetname”, “siyasetname”, “ideal padişah”, “III. Murat”, “Kıyâfetü’lİnsâniyye fi Şemâ’ili’l-Osmâniyye”, “Seyyid Lokman Çelebi”

Kaynakça

• AHMED, TEVHİD (1326), “Hünername”, TOEM 2: 103-111.
• AYCİBİN, Zeynep (2016), Çöküş Edebiyatının Merkezinde Bir Padişah: Manevî Dünyası ile Sultan III. Murad, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• COŞKUN, Yılmaz (2003), “Osmanlı Siyaset Düşüncesi Kaynakları ile İlgili Yeni Bir Kavramsallaştırma”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt I, Sayı II, 299-338.
• DURAN, Tülay (1998), “Giriş”, Kıyâfetü’l-İnsâniyye fi Şema’ili’-l- ‘Osmâniyye, İstanbul: Tarihi Araştırmalar Vakfı (TTT) İstanbul Araştırma Merkezi Yayınları, 13-29.
• İPŞİRLİ, Mehmet (2001), “Islahat”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 19, İstanbul: 170-74.
• LEVEND, Âgâh Sırrı (1963), Siyasetnameler, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• LEWIS, Bernard (1992), İslâm’ın Siyasal Dili, (Çev. Fatih Taşar), İstanbul: Rey Yayıncılık.
• KINALIZÂDE ÂLÎ ÇELEBİ (2012), Ahlâk-ı Alâi, (Haz. M. Koç), İstanbul: Klasik Yayınları.
• KÜTÜKOĞLU, Bekir (25.03.2021), “Lokmân b. Hüseyin”, Erişim Tarihi:
• https://islamansiklopedisi.org.tr/lokman-b-huseyin
• MENGİ, Mine (Ocak 1977) “Kıyafetnameler Üzerine” TDAY Belleten, Ankara: TDK Yayınları, 299- 309.
• MENGİ, Mine (25.03.2021), “Kıyafetnâme”. Erişim Tarihi: https://islamansiklopedisi.org.tr/ kiyafetname
• ÖZ, Mehmet (1997), Osmanlı’da Çözülme ve Gelenekçi Yorumcuları, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• SEYYİD LOKMAN ÇELEBİ (1998), Kıyâfetü’l-İnsâniyye fi Şema’ili’-l- ‘Osmâniyye, (Ed. Tülay Duran), İstanbul: Tarihi Araştırmalar Vakfı (TTT) İstanbul Araştırma Merkezi Yayınları.