17. YÜZYILA AİT BİR YAZMA: DERVİŞ ‘ALÎ’NİN MANTIKU’T-TAYR ADLI ESERİ

Yıl 2021, Sayı: 28, 183 - 195, 30.06.2021

Gamze Özok

Öz

Mantıku’t-tayr, 12. yüzyılın sonlarında İran’da Feridüddîn Attâr tarafından mesnevi nazım şekliyle yazılmış tasavvufi bir eserdir. Attâr’ın, vahdet-i vücûd inancını anlattığı bu eseri, İran’da
olduğu kadar Türk ve İslam dünyasında yüzyıllarca sevilerek okunmuş; bu eserin etkisinde ve genellikle aynı adla pek çok eser yazılmıştır. Çalışmamıza konu olan Derviş ‘Alî’nin Mantıku’t-tayr adlı eseri, Attâr’ın eserinin manzum bir çevirisi ya da uyarlaması değildir ama onun etkisinde yazıldığı açıktır. Derviş ‘Alî’nin eseri, şekil özellikleri ve anlatım tarzı bakımından Attâr’ın eserinden farklı olsa da ikisinde de vahdet-i vücûd inancı anlatılmıştır. Millî Kütüphanede bulunan eser 178 varaktan oluşmaktadır. Eserde yazım tarihi ile ilgili net bir bilgi bulunmamaktadır. Eserin dili ve yazarla ilgili verilen bilgiler, metnin yazım tarihi olarak 17. yüzyılın sonlarını işaret etmektedir. Eser, Osmanlı Döneminde Eski Anadolu Türkçesi özelliklerinin ağırlıklı olduğu bir dille yazılmıştır. Bu açıdan da oldukça önemlidir. Bu çalışmada 17. yüzyılda yaşamış Derviş ‘Alî (Yazıcıoğlu) adlı müellifin Mantıku’t-tayr adlı eseri tanıtılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mantıku’t-tayr, Derviş ‘Alî, Feridüddîn Attâr, Osmanlı Dönemi, Eski Anadolu Türkçesi, vahdet-i vücûd, yazma eser

Kaynakça

• ALİ ŞÎR NEVÂÎ (1995), Lisânü’t-Tayr, (Haz. Mustafa Canpolat), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• BURSALI MEHMED TAHİR (2016), Osmanlı Müellifleri, (Haz. M. A. Yekta Saraç, Ed. Mustafa Çiçekler), Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
• DİLÇİN, Cem (1993), Mantıkut-Tayr'ın Manzum Çevirileri Üzerine Bir Karşılaştırma, DTCF Dergisi, C. 36, S. 1-2, 35-52.
• FERİDÜDDİN ATTÂR (2015), Mantıku’t-Tayr Kuşların Diliyle, (Çev. Mustafa Çiçekler), İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• FERİDÜDDİN ATTÂR (2016), Mantıku’t-Tayr Gülşehrî Çevirisiyle, (Haz. Enfel Doğan), İstanbul: Kapı Yayınları.
• FERİDÜDDİN ATTÂR (2017), Mantık Al-Tayr, (Çev. Abdülbâki Gölpınarlı), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• ÖZKAN, Mustafa (2017), Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, İstanbul: Filiz Kitabevi.
• YAZICIZÂDE ALİ (2017), Tevârîh-i Âl-i Selçuk, (Haz. Abdullah Bakır), İstanbul: Çamlıca Basım Yayın.