GÖÇ YOLUNDA AZERBAYCAN-GENCE/KARABAĞ TÜRKLÜĞÜ: KONYA/CİHANBEYLİ-KARABAĞ MAHALLESİ AĞZI I - SES BİLGİSİ

Yıl 2020, Sayı: 26, 55 - 77, 30.06.2020

Perihan Ölker

Öz

Türkler göçer evli yaşam tarzını yerleşik yaşama geçildikten sonraki yüzyıllar boyunca sürdürmüştür. Bu göçler kimi zaman bir zorunluluk kimi zaman da bir tercih sonucu olagelmiştir.
Bugün Azerbaycan’da Aran/Karabağ olarak adlandırılan, geçmişte ve günümüzde Gence/Karabağ olarak da bilinen bölgeden yoğun kitleler hâlinde Anadolu’ya göçler gerçekleşmiş, tarih boyunca her iki bölge arasında bir geçişkenlik yaşanmıştır. Bu bölgeden Anadolu’ya yerleşen Türkler kondukları yere “Karabağ” adını vererek tarihlerini asla unutmamışlar, ağızdan ağıza, hafızadan hafızaya aktarım yaparak geçmişlerini unutmamaya kültürlerini de yaşatmaya gayret etmişlerdir. Toplamda ayrı ayrı 19 kişiden yaklaşık 8 saat ses kaydı almak yoluyla ortaya konan bu çalışmada, kökeni adı geçen bölgeye dayanan, Konya/Cihanbeyli-Karabağ mahallesinin hem yakın tarihi üzerinde durulacak hem de ağzı üzerinde, şimdilik sadece ses bilgisi açısından olmak üzere, bir değerlendirme yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Cihanbeyli/Karabağ, Aran/Karabağ, ses bilgisi, ağız araştırmaları.

Kaynakça

• ABAZA, Havva (2013), Konya Basın Tarihine Katkı: Selçuk Es ve Dönemi Üzerine, Selçuk Üniversitesi, SBE, Tarih ABD, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, (Dan.: Doç. Dr. Necmi Uyanık), Konya.
• AYDIN, Mustafa (2001), “Karabağ”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 24, s. 367-368, İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• BAYAR, Muharrem (1996), Anadolu’nun En Eski Şehirlerinden Bolvadin’in Tarihi C.1., İstanbul: Bolvadinli Ahmet Rûhi Ünlü, Ünlü Yayınevi.
• BİNARK, İsmet vd. (1992), Osmanlı Devleti ile Azerbaycan Türk Hanlıkları Arasındaki Münasebetlere Dair Arşiv Belgeleri (Karabağ-Şuşa, Nahçıvan, Bakü, Gence, Şirvan, Şeki, Revan, Kuba, Hoy) (1578-1914), Ankara: Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yay.
• BURAN, Ahmet (2006), “Çağdaş Türk Yazı Dillerinde ve Türkiye Türkçesi Ağızlarında İkincil Uzun Ünlüler”, II. Kayseri ve Yöresi Kültür, Sanat ve Edebiyat Bilgi Şöleni, Erciyes Üniversitesi (10-12 Nisan).
• COŞKUN, Volkan (2000), “Türkiye ve Özbek Türkçelerinde ‘ğ’”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S. 9, s. 251-260.
• COŞKUN, Mustafa Volkan (2015), Türkçenin Ses Bilgisi, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yay.
• DURSUNOĞLU, Halit (2017), “Adlandırma, Terimler ve Sınıflandırma Açısından Türkiye Türkçesinde Ünsüzlere Bir Bakış”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, S. 65/1, s. 27-59.
• ERCİLASUN, Ahmet B.-AKKOYUNLU, Ziyat (2014), Kâşgarlı Mahmud, Dîvânu Lugâti’t-Türk, GirişMetin-Çeviri-Notlar-Dizin, Ankara: TDK Yay.
• GÖKER, Osman (1996), Bolvadin’deki Türkmen-Karabağ Köylerinin Ağzı (Giriş-İnceleme-MetinSözlük), Afyon Kocatepe Üniversitesi, SBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (Dan.: Doç. Dr. Gürer Gülsevin).
• GÜVENEN, Ebru (2017), “Derleme Sözlüğü’nde Görülen /Ğ/ Eksenli Ses Olayları”, Akademik Hassasiyetler, C. 4, S. 7, s. 147-165.
• HALAÇOĞLU, Yusuf vd. (2009), Türkiye’nin Sosyal ve Kültürel Tarihi Projesi, Anadolu’da Aşiretler, Cemaatler, Oymaklar (1453-1650) I-VI, Ankara: TTK Yay.
• KARAAĞAÇ, Günay (2016), Türkçenin Dil Bilgisi, Ankara: Akçağ Yay.
• KARAMAN, Erdal (2011a), Karabağ Ağızları I, İstanbul: Kesit Yay.
• KARAMAN, Erdal (2011b), Karabağ Ağızları II, İstanbul: Kesit Yay.
• KARTALLIOĞLU, Yavuz (2018), “Artin Hindoğlu’nun Hazine-i Lugat, Dictionnarie Turc-Français Adlı Eser Üzerine”, Dil Araştırmaları, Bahar, S. 22, s. 17-25.
• KEŞAN, Köksal (2017), Karabağ Mahallesi Monografisi (Konya İli Cihanbeyli İlçesi), Ömer Halisdemir Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Lisans Bitirme Tezi, Niğde.
• KÜÇÜK, Murat (2013), “Anadolu Ağızlarındaki Doğu Kökenli Sözcüklerin Ses Bilgisi Açısından Görünümleri -Ünsüzler-”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, S. 20/2, s. 39-78.
• MEMMEDOV, Hüsameddin (2002), “Beylerbeylikten Hanlığa: Gence-Karabağ”, Türkler Ansiklopedisi, C. 7, s.65-75, Ankara: Yeni Türkiye Yay.
• ÖZKAN, Ela (2018), “19. Yüzyılın İkinci Yarısında Bitlis’in İdari Taksimatındaki Değişikliklerin Tespiti” Rifat Özdemir’e Armağan (Ed.: Prof. Dr. Rahmi Doğanay vd.), s. 324-335, İstanbul: Hiperlink Yay.
• POLAT, Gülşen (2019), Cihanbeyli Ağızları, Necmettin Erbakan Üniversitesi, SBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (Dan.: Doç. Dr. Talip Doğan).
• SARIKAYA, Mahmut (2001), “Azerbaycan Türkçesinde Geniş Zaman ve Şimdiki Zaman Çekimleri ile Güney Azerbaycan Türkçesindeki Örnekleri” TÜBİAR X, Azerbaycan Türkçesi, s. 273-293.
• TİETZE, Andreas (2002), Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı Birinci Cilt A-E, İstanbul: Simurg Yay.
• ŞİRİN, İbrahim (2018), “Bolvadin’de Mukim Karabağ Aşiretinin İskânı, İktisadî ve Sosyal Tarihi”, Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları Dergisi, S. 17, s. 3-32, Hausen/Almanya: Alevi-Bektaşi Kültür Enstitüsü Yay.
• TALAYHAN, Mehmet Ali (2001), Osmanlı Devlet Salnamelerine Göre Adana ve Konya Vilayetlerinin İdari Taksimatı 1851-1910, Niğde Üniversitesi, SBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• TEKİN, Talat (1995), Türk Dillerinde Birincil Uzun Ünlüler, İstanbul: Simurg Yay.
• TULUM, Mertol (2011), 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı, Ankara: TDK Yay.
• UÇAR, Sariye (2015), Konya-Cihanbeyli Karabağ Köyü Monografisi, Selçuk Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümü, Lisans Bitirme Tezi, Konya.
• ÜNAL, Mehmet Ali (2011), Osmanlı Tarih Sözlüğü, İstanbul: Paradigma Yay.