KÜL TEGİN VE BİLGE KAĞAN YAZITLARI’NDA GEÇEN otča bwrča İFADESİ ÜZERİNE

Yıl 2020, Sayı: 26, 127 - 143, 30.06.2020

Orçun Ünal

Öz

Bu çalışmanın konusu, Kül Tegin ve Bilge Kağan Yazıtları’nda geçen ve Türgeş kağanının ordusu için kullanılan otča bwrča ifadesidir. Bu benzetme, Wilhelm Radloff’un çalışmasından başlayarak günümüze kadar yalnızca yazıtlarla ilgili yayınların değil, müstakil çalışmaların da konusu olmuş, defalarca irdelenmiş ve farklı açıklamalarda bulunulmuştur. Bu makalenin amacı, önceki okuma, etimoloji ve açıklamaları bir araya getirerek bunlar içinde hangisinin en ikna edici olduğunu belirlemektir. Sonuç olarak, otča borča okuması ile “ateş ve toz bulutu gibi” anlamlandırmasının en muhtemel yorum olduğuna karar verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kül Tegin Yazıtı, Bilge Kağan Yazıtı, otča borča, etimoloji.

Kaynakça

• AD = [KOŞAY], H. Z., [IŞITMAN], İ. R. (1932), Anadilden Derlemeler, Hakimiyeti Milliye Matbaası.
• ADAMOVİĆ, M. (1996), “Otča Borča”, Central Asiatic Journal 40/2, 168-172.
• ADAMS, D. Q. (2013), A Dictionary of Tocharian B. Revised and Greatly Enlarged, (Leiden Studies in Indo-European 10), Amsterdam-New York: Rodopi.
• AİKİO, A. (2002), “New and Old Samoyed Etymologies”, Finnisch-Ugrische Forschungen 57, 9-57.
• AİKİO, A. (2006), “New and Old Samoyed Etymologies (Part 2)”, Finnisch-Ugrische Forschungen, 59, 5-34.
• AL-TURK, G. (2006), Et-Tuḥfetü’z-Zekiyye Fi’l-Luġati’t-Türkiyye Üzerine Bir Dil İncelemesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• AMANJOLOV, A. S. (2003), İstoriya i Teoriya Drevnetyurkskogo Pis’ma, Almatı: Mektep
• ANİKİN, A. E. (2000), Etimologiçeskiy Slovar’ Russkih Dialektov Sibiri: Zaimstvovaniya iz Ural’skih, Altayskih i Paleoaziatskih Yazıkov, Moskva-Novosibirsk: Nauka.
• ATALAY, B. (1945), Ettuhfet-üz-Zekiyye Fil-Lûgat-it-Türkiyye, İstanbul: Türk Dil Kurumu.
• ATANYÝAZOW, S. (2004), Türkmen Diliniň Sözköki (Etimologik) Sözlügi, Aşgabat: Miras.
• ATS = GÜRSOY-Naskali, E., DURANLI, M. (1999), Altayca-Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu.
• AYDAROV, G. (1971), Yazık Orhonskih Pamyatnikov Drevnetyurkskoy Pis’mennosti VIII Veka. Nauka: Alma-Ata.
• AYDAROV, G. (1995), Kültegin Eskertkişi, Almatı: Ana Tili.
• AYDIN, E. (2012), Orhon Yazıtları (Köl Tegin, Bilge Kağan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor), Konya: Kömen Yayınları.
• BÁLİNT, G. (1876), Kazáni-Tatár nyelvtanulmányok, II. füzet. Budapest: A M. T. Akadémia Könyvkiadó Hivatalában.
• BEEKES, R. (2010), Etymological Dictionary of Greek, I-II, With the assistance of Lucien van Beek, Leiden-Boston: Brill.
• BERTA, Á. (2004), Szavaimat Jól Halljátok... A Türk és Ujgur Rovásírásos Emlékek Kritikai Kiadása, Szeged: Jate Press.
• BÖHTLİNGK, O. (1851), Über die Sprache der Jakuten. Grammatik, Text und Wörterbuch, St. Petersburg: Buchdruckerei der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften.
• BRS = URAKSİN, Z. G. (Red.) (1996), Başkirsko-Russkiy Slovar’, Moskova: Digora.
• CAFEROĞLU, A. (1931), Abû-Hayyân, Kitâb al-İdrâk li-lisân al-Atrâk, İstanbul.
• CHOİ, H.-W. (1993), “Contacts of Korean and Turkic in the Early Period”, Türk Dilleri Araştırmaları 3, 73-78.
• ÇEREMİSOV, K. M. (1951), Buryat-Mongol’sko-Russkiy Slovar’, Moskva: Gosudarstvennoye İzdatel’stvo İnostrannıh i Natsional’nıh Slovarey.
• ÇRS = SKVORTSOV, M. İ. (1982), Çuvaşsko-Russkiy Slovar’, Moskva: Russkiy Yazık.
• DANKOFF, R. (1995), Armenian Loanwords in Turkish, (Turcologica 21), Wiesbaden: Harrassowitz. DD I = Türkiyede Halk Ağzından Söz Derleme Dergisi, Cilt: 1, (1939), İstanbul: Maarif Matbaası.
• DOBRODOMOV, İ. G. (1976), “Zagadoçnaya Parallelʹ: Bur (Bor) Orhonskih Runiçeskih Nadpisey i Bor" (< *B"r") «Povesti Vremennıh Let»”, Turcologica, K semidesyatiletiyu akademika A. N. Kononova, Leningrad: Nauka, 241-246.
• DOBROVİTS, M. (2001), “Ongin Yazıtını Tahlile Bir Deneme”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı – Belleten 48, 147-150.
• DS = Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü I-XII (1993), 2. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu.
• DSYaS = BORONKİN, M. S., ALEKSEYEV, M. P., VASİL’YEV, Yu. İ. (1995), Dialektologiçeskiy Slovar’ Yazıka Saha (Dopolnitel’nıy Tom), Novosibirsk: Nauka.