“SÜRGÜN ÜLKEDEN BAŞKENTLER BAŞKENTİNE” * ŞİİRİNDE GÖSTERGEBİLİM

Yıl 2019, Sayı: 25, 57 - 86, 31.12.2019

Hilal Akça

Öz

Dil, insanlar arası iletişimde önemli bir araçtır. Dilin dünyasının kapılarını aralayan ve güçlü bir imgelem evrenini bünyesinde barındıran şiirler, çok katmanlı bir yapıya diğer taraftan da felsefi bir açılıma sahiptir. İmaj, metafor, sembol üzerinden alımlama estetiği oluşturmaya çalışan şairler oldukça karmaşık bir yapıya ulaşan şiirlerini derinleştirerek farklı anlam kesitleri oluştururlar. Şiir metninin anlamsal uzantılarını ve bu uzantılar arasındaki ilişkiyi ortaya çıkarmak için başvurulan çözümleme yöntemlerinden biri de göstergebilimdir. Edebi eserin değerlendirilmesinde modern yaklaşımlardan olan göstergebilim, dilsel ifadelerin oluşturduğu kültürel kodların tespit edilmesinde ve kavramlar üzerinden iletilmek istenen düşüncelerin saptanmasında farklı düzlemlerde okuyucuya yardımcı olmaktadır. Çünkü edebi metin üzerinden bize gelen kavramlar farklı kültür katmanlarını içlerinde barındırır. Bu bağlamda Sezai Karakoç’un “Sürgün Ülkeden Başkentler Başkentine” şiiri söylem analizine tabi tutularak dil, kültür, kimlik, aidiyet unsurları tespit edilerek böylece seçilmiş olan şiirde hangi kavramların (sembollerin, imgelerin, sözcüklerin, resimlerin, düşüncelerin) ön plana çıkarıldığı ve Sezai Karakoç’un düşünce dünyasının derinlikleri göstergeler üzerinden
açıklanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Şiir, imge, göstergebilim

Kaynakça

• AÇA, Mehmet (2004), “Yaratılış Mitleri, Şamanizm ve Tasavvuf Bağlamında Düşüş, Mahrumiyet ve Hapis”, Milli Folklor, Yıl: 16, S. 62, s. 8-18.
• BARTHES, Roland (1993), Göstergebilimsel Serüven. (Çev.: Mehmet Rifat& Sema Rifat), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• BAYAT, Fuzuli (2006), “Türk Mitolojisinde Dağ Kültü”. Folklor/ Edebiyat, C:12, S:46.
• ÇİFTÇİ, Ferhat (2017), “Sezai Karakoç’un “Sürgün Ülkeden Başkentler Başkentine Şiirinin İncelenmesi”, Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:17, s. 420-431.
• ELİADE, Mircea (2005), Dinler Tarihi/İnançlar ve İbadetlerin Morfolojisi, (Çev.: Mustafa Ünal), Konya: Serhat Kitapevi.
• ERKMAN, Fatma (1987), Gösterge Bilimine Giriş, İstanbul: Alan Yayıncılık.
• GÜRER, Dilaver (2008), “Hz. Yûsuf’un Gördüğü Rüyanın Fusûsu’l Hikem’deki Yorumu”, Tasavvuf/ İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-1), Yıl: 9, S: 21, s 39-56.
• KALELİOĞLU, Murat (2018), A Literary Semiotics Approach to the Semantic Universe of George Orwell’s Nineteen Eighty-Four, Cambridge Scholars Publishing.
• KARACA, Hünkâr (2017), “Zamana Adanmış Sözler ‘Sürgün Ülkeden Başkentler Başkentine’ Şiirine Bir Bakış”, Türk Dili, Yıl: 68, Sayı: 791, ss. 18-28.
• KARAKOÇ, Sezai (2014), Çağ ve İlham II/Sevgi Devrimi, 7. Baskı, İstanbul: Diriliş Yayınları.
• -------------------- (2016), Gün Doğmadan, 22. Baskı, İstanbul: Diriliş Yayınları.
• KARATAŞ, Turan (1998), Doğunun Yedinci Oğlu Sezai Karakoç, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• ÖGKE, Ahmet (2009), “İbnü’l-Arabî’nin Fusûsu’l Hikem’inde Ayna Metaforu”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-2), S: 23, s. 75-89.
• ÖZGER, Mehmet (2013), “Zamana Adanmış Sözler‛de Sevgili Metaforunun Yapısökümü”, International Journal of Social Science, Volume: 6 Issue: 2, s. 1641-1652.
• PALA, İskender (1998), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• RİFAT, Mehmet (2009), Göstergebilim ABC’si, İstanbul: Say Yayınları.
• ------------------- (1997), Gösterge Avcıları, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• ŞAHİN, G., Asuman (2018), “Yeni Türk Şiirinde Akrep”, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C: 16, S. 1., s. 319-343.
• TANSÜ, Y. Emre, GÜVENÇ Baran (2017), “Mitolojik Kuşlar Üzerine Düşünceler /Numan Durak Aksoy Anısına (Hayatı, Eserleri ve Armağanı)”, Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Basımevi.
• TAŞ, İsmail (2002), Türk Düşüncesinde Kozmogoni-Kozmoloji/ İslam Öncesi Türk Düşüncesinde Kozmogoni-Kozmoloji, Konya: Kömen Yayınları.
• TİKEN, Servet (2008), “Sezai Karakoç’un Şiirlerinde Kültürel Bir Sembol: Akrep”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S: 37, s. 159-172.
• TOKYÜREK, Hacer (2019), Eski Uygur Türkçesinde Mani, Cintamani, Ahmet Cferoğlu Hatıra Kitabı, (Ed.: Fikret Turan&Özcan Tabaklar) İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay., s. 499-514.
• UNCU, Ebru (2013), “Mezopotamya, Anadolu ve Mısır Medeniyetlerinde Güneş Kültü”, History Studies, Volume: 5, Issu:1., s. 349-366.
• ÜNAL, M. Fatih (2012), “Roland Barthes’da Mitlerin Okunuşu”, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• YÜCEL, Tahsin (2005), Yapısalcılık, İstanbul: Can Yayınları. http://sozluk.gov.tr/ (İndirme Tarihi: 20.06.2019)
• https://islamansiklopedisi.org.tr/isa (İndirme Tarihi: 21.06.2019)
• https://www.zihni.org/gunes-ve-ay-metaforu-uzerine/ (İndirme Tarihi: 21. 06. 2019)
• https://islamansiklopedisi.org.tr/zebur (İndirme Tarihi: 22. 06. 2019)