KAOS VE OTORİTE ARASINDA TÜRKİSTAN: TAŞKENT’TE İLK RUS KERVANI VE KARL MİLLER’İN GÖZLEMLERİ (1738-1739)

Yıl 2019, Sayı: 25, 147 - 162, 31.12.2019

Mesut Karakulak

Öz

Rusların Altın Orda hakimiyetinden kurtulmasıyla birlikte Kazak steplerine doğru iktisadi ve siyasi bir yayılım politikası izlemeye başlamıştır. XV. yüzyılın sonlarından itibaren tedricen başlayan bu politika nihayetinde Rus Çarlığının, Kazak (Cüz) Ordaları üzerinde hakimiyet tesis etmesine kadar varmıştır. Zira Kazak Ordalarından Küçük Orda 1730-1738 yılları arasında Rus tabiiyetine geçmiştir. Kazak Ordaları üzerinde hakimiyet kurma planını tümüyle gerçekleştirmek isteyen Rus Çarlığı, bölgeye diplomatlarını göndermeye devam etmiştir. Bu süreçte 1738 yılında Kalmuk hakimiyet sahasında olup yönetimi Kazaklara bırakılmış olan Taşkent’e bir kervam gönderilmesi kararlaştırılır. 1738 yılında Yüzbaşı Karl Miller öncülüğünde Orenburg’dan Taşkent’e doğru yola çıkan bu Rus kervanı Küçük ve Orta Cüz topraklarını sorunsuz geçer ancak Taşkent’e iki günlük mesafede Ulu Cüz topraklarında yağmalanır. Miller ve maiyetindekilerin hepsi esir alınır. Bu makale Taşkent’e giden ilk Rus kervanının yağmalanması neticesinde Rus Çarlığı-Kalmuklar ve Kazak Ordaları arasında geçen diplomasi trafiğini konu almaktadır. Miller’in bizatihi Rus Çarlığına gönderdiği raporlardan inşa edilen metin Taşkent hakkında değerli bilgiler sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Karl Miller, Orenburg, Taşkent, Kazak Ordaları, Rus Çarlığı

Kaynakça

• APOLLOVA, N.G. (1948), Prisoedinenie Kazahstana k Rossi,Akademii Nauk Kazahskoy SSR, Alma-Ata.
• BARTHOLD, W (1911). “Taşkent”, İslam Ansiklopedisi, C.12/1, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1979, ss. 38-41.
• ÇAPRAZ, Hayri, (Aralık 2011), “Çarlık Rusya’sının Türkistan’da Hakimiyet Kurması”, SDÜS Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 24, s. 54-55.