YAŞLI BİLGE ADAM ARKETİPİNİN BİR ÖRNEĞİ OLARAK TÛTÎ

Yıl 2022, Sayı: 31, 53 - 61, 30.12.2022

Seval Kasımoğlu

Öz

Bu çalışmada Tûtîname’nin çerçeve masalının Carl Gustav Jung’un yaşlı bilge arketipi bağlamında ele alınması amaçlanmaktadır. Doğu edebiyatının çerçeve hikâye örneklerinin en önemlilerinden biri Tûtînamedir. Tûtîname, yaşlı bilge arketipinin doğrudan görünebildiği bir masallar silsilesidir. Bu masal silsilesinin en önemli vasıflarından biri de bu arketipin örneğinin oldukça nezih konuşan ve öğütleriyle kahramana büyük destek sağlayan bir papağan tarafından verilmesidir. Yaşlı birey arketipi, kolektif bilinçdışında yer eden bir arketiptir. Bu arketiple bireyin, karşılaştığı problemleri çözmek için kendi bilinçdışına dönüşünün akabindeki sezgisel yardım anlaşılmalıdır. Kahramanın problemi çözüme kavuşturabilmesi ya da masal dünyasındaki macerasını tamamlayabilmesi için benliğindeki yaşlı birey arketipini iyi tanıyıp, onunla uyum içinde olmalıdır. Bu çalışma çerçevesinde yapılan araştırma sonucunda Tûtîname’nin psikanalitik bir yöntemle ele alınmasının ne kadar önemli olduğu görülmüştür. Bu eserin diğer psikanalitik yöntemlerle incelenmesi de mümkün ve gereklidir. Jung psikolojisinde önemli bir yeri olan yaşlı birey arketipinin tûtî perspektifinde incelenmesi ise edebiyatta bu arketipin izdüşümlerini görmek adına önemli bir örnektir.Tûtîname, dünya edebiyatını derinden etkilemiş bir eserdir. Hem Türkiye’de bu eser üzerine yapılan çalışmalar son derece azdır. Bu çalışmaların hiçbirinde ise masalların salt psikanalitik bir inceleme yapılmamıştır. Bu makale Tûtîname üzerine psikanalitik bir inceleme yapılarak bu konuda bir ilk olma ve bu konuda önemli bir boşluğu doldurma özelliği göstermektedir. Böylece çalışma, Tûtîname üzerine yapılacak sonraki araştırmalar için de bir kaynak oma özelliği gösterecektir.

Anahtar Kelimeler

Arketip, Carl Gustav Jung, Ruh, Tûtîname, Yaşlı Bilge Adam

Kaynakça

• ATTAR, Feridüddin (1998). Mantıku’t Tayr (çev. Yaşar Keçeci). Ankara: Kırkambar Yayınları.
• GÜLER, Zülfi (2014). "Divan Şiirinde Papağan". Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 1, s. 61-71.
• JUNG, Carl Gustav (2005). Dört Arketip, İstanbul: Metis Yayınları.
• JUNG, Carl Gustav (2006), Jung’dan Seçme Yazılar (der: Anthony Storr. çev. Levent Özşar) Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• KASIMOĞLU, Seval (2017). Binbir Gece Masalları’nda Kahraman İzleği- Şehriyar’ın Farkındalık Yolculuğu. Ankara: Ürün Yayınları.
• KAYA, Korhan (2016). Hint Masalları. 3. bas. Ankara: İmge Kitabevi.
• SAYDAM, Bilgin (1997). Deli Dumrul’un Bilinci "Türk-lslam Ruhu" Üzerine Bir Kültür Psikolojisi Denemesi, İstanbul: Metis Yayınları.
• SONA, İbrahim (2012. “1538 Tarihli İlk Türkçe Tûtî-Nâme Çevirisi”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/3, s. 2299-2311, Ankara.
• Tûtî-nâme Papağanın Hikâyeleri.(ty.) (akt. Şemsettin Kutlu) Tercüman Yayınları.
• Tûtînâme. (2009) (akt. Behçet Necatigil). Can Sanat Yayınları.