ALİ ŞİR NEVÂYÎ’DE YAŞLILIK VE GENÇLİK DÜŞÜNCESİ

Yıl 2022, Sayı: 31, 1 - 14, 30.12.2022

Funda Toprak

Öz

Milletlerin büyük şairleri vardır bu şairler ile milletler geleneklerini devam ettirir ve geleceklerini tanzim ederler. Türkçe bayrağını 15. Yüzyılın burçlarına diken Türk edebiyatının önemli şair ve düşünürlerinden Ali Şir Nevāyî de bu anlamda geleneğin devamı ve geleceğin kurulmasında Türk Milleti için önemli önderlerden biridir. Onun şiirdeki başarısı sadece mükemmele ulaşan şekilden öte anlamdaki derinlik, düşüncelerini aktarmadaki yalınlık ve özgünlükte yatar. O her şeyden önce tasavvufun insan-ı kâmilini Türk düşüncesiyle harmanlamış ve ortaya kendisinden sonrakiler için örnek olabilecek bir insan anlayışını da ortaya koyabilmiştir. İnsan hayatının dönemlerinden gençlik ve yaşlılık da onun bu insān-ı kâmili bulma düşüncesiyle sıkça değindiği konuların başında gelir. Nevāyî gençliği değerinin bilinmesi gereken önemli bir dönem olarak görür; ona göre gençlik boşa geçirilmemelidir. Yaşlılık ise daha çok fiziksel özelliklerin değişmesiyle birlikte bir olgunluk dönemi olarak düşünüldüğünden ibadet ve takva, insanlardan uzaklaşma yılları olarak algılanır. Nevāyî yaşadığı toplumun yanlış yönlerini de şiirlerine eleştiri konusu olarak yansıtabilmiş bir şairdir. Onun şiirinde, döneminde yaygın olarak görülen yaşlıların gençlere özenmesi, onlarla birlikte olmak istemesi gibi durumlar özgün metafor ve benzetmelerle eleştirilmiş, yaşına uygun davranmayan yaşlıların düştükleri komik durumlar da ele alınmıştır. Bu çalışmada Nevāyî’nin eserlerinde tespit edilen örneklerle onun gençlik ve yaşlılık dönemlerine bakışı ele alınarak incelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ali Şîr Nevāyî, Yaşlılık, Gençlik, Şiirde İnsan Ömrü

Kaynakça

• KARAÖRS, M.M. (2016). Ali Şir Nevāyî Nevādirü’ş-Şebāb, Türk Dil Kurumu Yay. 2. Baskı, Ankara.
• KAYA, D. (2012). Yetişkinlik ve Yaşlılık Gelişimi ve Psikolojisi (Editörler: Hasan Bacanlı, Şerife Işık Terzi), Açılım Kitap, İstanbul, 2012, s. 573-605.
• KAYA, Ö. (1996), Ali Şir Nevâyî Fevâyidü’l Kiber, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• KUT, G. (2003), (GS). Ali Şir Nevāyî Gara’ibü’s-Sıgar İnceleme-Karşılaştırmalı Metin, Türk Dil Kurumu Yay.818. Ankara.
• ÖZDARENDELİ, N. (2002), Ali Şir Nevāyî İlk Divān, İnceleme-Metin-Dizin, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• TÜRK, V.,-DOĞAN,Ş. (2015). Ali Şir Nevāyî Hayretü’l Ebrār, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları 07.Ankara.
• TÜRKAY, K.(2002). Ali Şir Nevāyî Bedāyiʻu’l-Vasat (Üçünçi Divān), Türk Dil Kurumu Yay. 807, Ankara.
• YAVUZ, Y. Ş. (1993). "Cihet", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/cihet-kelam (15.08.2022).