ARAP İSYANLARININ ROMANLARA YANSIMALARI (HİCAZ-SURİYE-IRAK)

Yıl 2022, Sayı: 31, 129 - 149, 30.12.2022

Hünkar Karaca Yalçın

Öz

Türkler ve Araplar son olarak Osmanlı Devleti’nde kader ortaklığı yapmışlardır. Ancak Osmanlı Devleti’nin son iki yüzyılında baş gösteren sorunlar iki milletin kaderini yeniden tayin etmiştir. Zayıflayan merkezi otorite, ekonomik sorunlar, milliyetçilik akımının cazibesi, Hilafet makamı ve bütün bu sorunların Avrupalı devletler tarafından işlevsel hale getirilmesi sonucu bazı Arap kabileleri Osmanlı Devleti’ne karşı ayaklanmışlardır. Bu ayaklanmaların ekonomik nedenlerinin yanı sıra bir başka önemli nedeni Hilafet makamındaki hak iddiası olarak gösterilebilir. Osmanlı yönetiminde olan İttihat ve Terakki yöneticilerinin Almanya ile müttefik olmasını dikkate alan isyancı Arap liderleri Hristiyan bir devletle ittifak yapılmasını kullanarak Osmanlı Devleti’nde olan Hilafet makamını ele geçirmek istemişler ve halkı bu şekilde yönlendirmişlerdir. Orta Doğu’daki petrol yataklarının ele geçirilmesini ve Hindistan sömürge topraklarına giden yolların elde tutulmasını hedefleyen Avrupalı devletler de isyanlarda maddî olanak sağlayan güç olarak tarih sahnesinde yerini almış ve çeşitli psikolojik harp yöntemleri ve ajanlık faaliyetleri ile bölgede faaliyetler yürütmüştür. Arap isyanları, öncesi ve sonrasında meydana gelen hadiseler Türk edebiyatında da önemli bir yer edinmiştir. Yazarlar romanlarında isyanların perde arkasını, sebep ve sonuçlarını işlemişlerdir. Bu çalışmada Türk romanında Arap isyanlarının yansımaları ve yazarların isyanlara dönemsel yaklaşımları incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Türk, Arap, İsyan, roman, Osmanlı İmparatorluğu, milliyetçilik

Kaynakça

• ALTIN, Ş. (2018). Medine Müdafaası-Fahreddin Paşa. Ankara: Hayat Yayınları.
• BAĞLIOĞLU, A, (2018). Orta Doğu Siyasi Tarihinde Dürziler. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• BİLGİN, İ. (2017). Çöl Kaplanı Fahrettin Paşa Medine Müdafaası. İstanbul: Timaş Yayınları.
• BİLGİN, İ. (2017). Kuşçubaşı Eşref. İstanbul: Timaş Yayınları. BİLGİN, İ. (2018). Kut’ül Amare. İstanbul: Timaş Yayınları.
• BİLGİN, İ. (2019). Mehmet Fazıl Paşa. İstanbul: Timaş Yayınları.
• BUĞRA, T. (2010). Küçük Ağa. İstanbul: İletişim Yayınları.
• BUZPINAR, Ş. T. (2009). “Surre”, TDV İslâm Ansiklopedisi. C. 37. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları. 567-569.
• FORD, R. (2018). Cennetten Mahşere Orta Doğu’da Birinci Dünya Savaşı, (çev. Nureddin Elhüseyni), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• FROMKİN, D. (2018). Barışa Son Veren Barış Modern Orta Doğu Nasıl Yaratıldı? İstanbul: Epsilon Yayınları.
• KARAY, R. H. (1941). Sürgün, İstanbul. Semih Lütfi Kitabevi.
• KAYALI, H. (2018). Jön Türkler ve Araplar 1900-1918, (çev: Türkan Yöney, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• KILINÇKAYA, M. D. (2015) Osmanlı Yönetimindeki Topraklarda Arap Milliyetçiliğinin Doğuşu ve Suriye, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• KRAL ABDULLAH. (2017). Biz Osmanlı’ya Neden İsyan Ettik? (çev: Halit Özkan), İstanbul: Klasik Yayınları.
• PALA, İ. (2021). Kervan, İstanbul: Kapı Yayınları.
• PEKER, E. H. (2017). Teşkilat-ı Mahsusa’dan Kuşçubaşı Hacı Sami Bey. İstanbul: Kastaş Yayınevi.
• PROVENCE, M. (2020). Büyük Suriye İsyanı-Arap Milliyetçiliğinin Yükselişi, (çev. Nida Nur Yüksel), İstanbul: Pınar Yayınları.
• ROGAN, E. (2017). Araplar Bir Halkın Tarihi, (çev: Cem Demirkan). İstanbul: Pegasus Yayınları.
• İLHAN, A. (1974). Sırtlan Payı. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• İLHAN, A. (1984). Haco Hanım Vay, Altın Kitaplar Yayınevi.
• İSHAKOĞLU, Ö. (2012). Suriye Tarihi Osmanlı Dönemi Suriye’sinde Edebi ve Kültürel Hayat (1800-1918). İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• MORKAYA, B. C. (1931). Yüzbaşı Celal. İstanbul: Köroğlu Kütüphanesi.
• MORKAYA, B. C. (1934). Dünkülerin Romanı, İstanbul: Kanaat Kütüphanesi.
• SIRMA, T. S. (2018). İyiyi ve Kötüyü Bilme Ağacı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• SUBAŞI, E. (2017). Diclenin Son Türküsü Kutül Amare. İstanbul: Çelik Yayınevi.
• TAHİR, K. (1965). Yorgun Savaşçı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• TAN, M. T. (.1928). Cehennemden Selam, İstanbul: İktisad Matbaası. TOPUZ, H. (1998). Meyyale. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• UMAR, Ö. O. (.2004). Osmanlı Yönetimi ve Fransız Manda İdaresi Altında Suriye (1908-1938), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• YENİARAS, O. (2018.) Fahreddin Paşa ve Medine Savunması. Ankara: Panama Yayıncılık.
• YILDIRIM, M. (2006). 58 Gün Mustafa Kemal ile Filistin’den Anayurdun Dağlarına. Ankara: Ulus Dağı Yayınları.