XVI. YÜZYILDA ŞİİRİ KINAMA VE SAVUNMA: KINALIZÂDE HASAN ÇELEBİ’NİN İTÂB-GÛNE TEZKİRESİ ÜZERİNE

Yıl 2023, Sayı: 32, 197 - 215, 30.06.2023

Yaprak Tomruk

Öz

Öz
Tezkirelerin önsözlerinde, divan dîbâcelerinde, mesnevilerin sebeb-i te’liflerinde, kasidelerin fahriye ve gazellerin matla’ beyitlerinde şiir hakkında görüşler paylaşılmıştır. Şiir bazı kesimlerce küçük görülmüş ve şiire karşı çıkılmıştır buna karşılık Divan şairleri de şiiri savunma çabası içerisine girmişlerdir. XVI. yüzyıl tezkire yazarlarından Kınalızâde Hasan Çelebi de hem şairler tezkiresinin mukaddimesinde hem bu makalede ele alınacak olan İtâb-gûne Tezkiresi’nde ayet ve hadisler ile şiiri savunma çabasında olmuştur. Yukarıdaki açıklamalar doğrultusunda bu çalışmada, XVI. yüzyıl Divan şairlerinin, tezkire yazarlarının şiire bakışı ve Hasan Çelebi’nin risalesi etrafında şiiri ve şairi savunuşu incelenmeye çalışılacaktır. Makalenin girişinde şiir hakkında Filozofların ve daha sonra Divan şairlerinin görüşleri hakkında genel bilgiler verilmiş şiire olan tepkilerin kaynağına değinilmiştir. Çalışmanın devamında XVI. yüzyıl tezkire yazarlarının şiir hakkında düşüncelerine yer verilmiştir. Sonrasında Kınalızâde Hasan Çelebi’nin şiiri; ayet, hadis ve Hz. Peygamber etrafında gelişen rivayetlerle savunduğu İtâb-gûne Tezkiresi isimli risalesi transkribe edilip muhteva yönünden incelenmiştir. Sonuç kısmında ise şiire karşı tepkilerin sebebi, şairlerin ve Kınalızâde Hasan Çelebi’nin şiiri benzer ifadelerle savunduğu sonucu açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kınalızâde Hasan Çelebi,, Divan şiiri,, İtâb-gûne Tezkiresi,, şiiri kınama,, şiiri savunma.

Censure And Defense Of Poetry In The Sıxteenth Century: On The İtâb-gûne Tezkiresi (Reprimanding Biographical Memoir) By Kınalızâde Hasan Çelebi

Öz

Abstract
Views about poetry were shared in the forewords of tezkires (biographical memoirs), in the prefaces of divans (collected poems), in the pretext compilations of mesnevis (poem made up of rhymed couplets, each couplet being of a different rhyme), in fahriyes (classical Ottoman poetry in which poet praises himself) of kasides (poem of more than fifteen rhyming distiches in which a person is praised), and in the matla’ beyits (first couplets of a poem) of gazels (lyric poems of a certain form). Poetry was regarded as inferior by some sectors, and they opposed poetry. In response to this, the Divan poets strove to defend poetry. Kınalızâde Hasan Çelebi, one of the sixteenth century biographical memoir authors, made an effort to defend poetry with verses from the Holy Koran and hadiths, both in the prefaces of the biographical memoirs of poets and in the İtâb-gûne Tezkiresi (Reprimanding Biographical Memoir), which will be treated in this article. In the direction of the explanations made above, it will be attempted in this study to examine in detail the poetry surrounding Hasan Çelebi’s treatise and his defense of poets and the viewpoint on poetry of the biographical memoir authors of the sixteenth century Divan poets. In the introduction of the article, general information was given on the views of philosophers about poetry and later about the views of the Divan poets and the source of the reactions against poetry was mentioned. In the continuation of the study, the thoughts about poetry by the sixteenth century biographical memoir authors were provided. Subsequently, the treatise titled İtâb-gûne Tezkiresi by Kınalızâde Hazan Çelebi, which defended with rumors developing around poetry, verses of the Holy Koran, hadiths, and the Prophet Muhammad, was transcribed and was studied in detail from the aspect of contents. Whereas, in the conclusion it was attempted to explain the reasons for the reactions against poetry because of the defense with similar expressions by the poets and Kınalızâde Hasan Çelebi’s poetry.

Anahtar Kelimeler

Kınalızâde Hasan Çelebi,, Divan poetry,, İtâb-gûne Tezkiresi (Reprimanding Biographical Memoir),, censure of poetry,, defense of poetry.

Kaynakça

• AÇIKGÖZ, N. (2017). Riyazü’ş-Şu’arâ. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• AHATLI, E. (2010). “Şerîd b. Süveyd”. DİA (C. 38). Ankara: TDV Yayınları, 582.
• ARİSTOTELES, (2010). Poetika (çev. Hasan İlhan). Ankara: Alter Yayınları.
• CANIM, R. (2018). Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.