Dragon Motıf in Azerbaıjan Folk Tales

Yıl 2023, Sayı: 33, 37 - 59, 31.12.2023

Tuğba Bayrakdarlar

Öz

Folk tales are one of the oral narrative genres that carry the traces of the mythic period and transmit these traces and cultural codes from the past to the present in their purest form. Azerbaijani Turks have an important place among the Turkic tribes with their rich fairy tale corpus and literary heritage from the past to the present. In this study, the depiction of the dragon motif in Azerbaijani fairy tales, the place where it is seen, the ways of defeating it and the motif analysis according to S. Thompson's MIFL work were analyzed. In the determination of the material, 27 fairy tale texts, which were determined to be suitable for analysis as a result of scanning the 5-volume work titled Azerbaijan Nağılları, which is an important source for Azerbaijani folklore, were evaluated according to content analysis. Although the meaning of the dragon, which is a reptilian creature, varies according to periods and cultural interactions, it has been observed that it preserves "power", which is one of the positive meanings in Chinese mythology, and after interacting with the cultures of Asia Minor, it is depicted as a chaos-creating, destructive element in accordance with the negative equivalents seen in Turks, and in this respect, it is used as the most challenging threshold of the hero's maturation stage in fairy tales.

Anahtar Kelimeler

Azerbaıjan, nağıl, fairy tale, dragon, motif

AZERBAYCAN MASALLARINDA EJDERHA MOTİFİ

Öz

Masallar mitik dönemin izlerini üzerinde taşıyan ve bu izler ile kültürel kodları geçmişten günümüze en saf hâliyle ulaştıran sözlü anlatı türlerindendir. Azerbaycan Türkleri zengin masal külliyatı ve geçmişten günümüze kalan edebî mirasıyla Türk boyları içerisinde önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmada ejderha motifinin Azerbaycan masallarındaki tasviri, görüldüğü mekânını, alt edilme şekilleri ve S. Thompson’un MIFL adlı eserine göre motif incelemesi yapılmıştır. Malzemenin tespitinde Azerbaycan folkloru için önemli kaynak niteliği taşıyan Azerbaycan Nağılları adlı 5 ciltlik eserin taranması neticesinde incelemeye uygun olduğu tespit edilen 27 masal metni içerik analizine göre değerlendirilmiştir. Sürüngen cinsinden bir varlık olan ejderhanın dönemlere ve kültürel etkileşimlere göre anlam karşılığı değişkenlik gösterse de Çin mitolojisindeki olumlu anlamlarından biri olan “güç”ü muhafaza ettiği ve Ön Asya kültürleriyle etkileşime girildikten sonra Türklerde görülen olumsuz karşılıklarına uygun şekilde kaos yaratıcı, yıkıp yok edici unsur olarak tasvir edildiği ve bu yönüyle masallarda kahramanın erginlenme aşamasının en zorlu eşiği olarak kullanıldığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan, nağıl, sihirli masal, ejderha, motif

Kaynakça

• AIMUKHAMBET, Z. KASSEN, A., KURMAMBAYEVA, K. (2022). “Kazak Folklorunda Yedi Başlı Ejderha”. Millî Folklor, 17/136: 192-204.
• ARI, A. (2003). “Ejder/Ejderha”. Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimleri Ansiklopedik Sözlüğü (C. 2). Ankara: AKMB Yayınları, 335-336.
• AHUNDOV, E. (2005a). Azerbaycan Nağılları (C. III). Beş Cildde, Bakı: Şerg-Gerb.
• AHUNDOV, E. (2005b). Azerbaycan Nağılları (C. IV). Beş Cildde, Bakı: Şerg-Gerb.
• BABEK, A. (2011). Azerbaycan Folklorunda Su İle Bağlı İnamlar. Bakı: Nurlan.
• BAYAT, F. (2020). Türk Mitolojik Sistemi Ontolojik ve Epistomolojik Bağlamda Türk Mitolojisi 1 (5. Baskı). İstanbul: Ötüken Neşriyat.