In Turkish Quran Translations Metaphorical Expressions and Their Diachronic Views

Yıl 2024, Sayı: 34, 31 - 62, 30.06.2024

Erol Kuyma Selcen Koca

Öz

Metaphors, which represent the understanding and interpretation aspect of language, are an important means of expression in daily communication as well as rhetoric. Metaphor, which is a figurative language type, is used to express a concept in a more vivid, lively and distinctive way. In the formation of a metaphor, firstly, a concept is determined and a relationship is established between two different concepts through various means such as comparison, association and approximation, initially based on similarity. Metaphors are also widely used in the language of religion, directly impacting social life. In this context, metaphors are a natural part of Quranic rhetoric. Translating such expressions poses various linguistic and semantic challenges due to cultural and linguistic differences between the source and target languages. The main aim of this study is to draw attention to the difficulties mentioned by conducting a comparative analysis of metaphor translations in Turkish Quran translations made in different geographies and periods. In this context, various types and features of prominent metaphors in the Quran were identified, and the obtained data were analyzed in light of conceptual metaphor theory, also utilizing interpretations. The focal point of the analysis is the ways in which metaphors in Turkish Quran translations are handled in different periods and geographies. The identified metaphor examples were evaluated through a comparative method diachronically and synchronically. As a data source, translations of the Quran into Turkish from the Karakhanid Turkish period onwards, including Khwarazm Turkish and Old Anatolian Turkish periods, and a translation made in contemporary Turkish were utilized.

Anahtar Kelimeler

Metaphor, Turkish Quran Translations, Translation Strategies, Interlinear Translation, Religious Language

TÜRKÇE KURAN TERCÜMELERİNDE METAFORİK İFADELER VE ART ZAMANLI GÖRÜNÜMLERİ

Öz

Dilin anlama ve anlamlandırma yönünü temsil etmesi bakımından metaforlar, retorik kadar günlük iletişimin de önemli bir ifade aracıdır. Bir mecaz türü olan metafor, bir kavramı daha belirgin, canlı ve farklı bir şekilde ifade etmek için başka bir kavramın belirlenmesi ve iki farklı kavram arasında başta benzerlik olmak üzere karşılaştırma, çağrışım ve yakınlaştırma gibi çeşitli yollarla ilişki kurulması esasına dayanır. Toplumsal yaşamı doğrudan etkileyen din dilinde de metaforlar yaygın bir kullanım alanına sahiptir. Bu bağlamda metaforlar, Kuran retoriğinin doğal bir parçasıdır. Metaforik ifadelerde görülenin altında, kavramsal ilişkilendirmeye dayalı gizli bir anlam bulunduğundan bu tür ifadelerin tercümesi çeşitli dilsel ve anlamsal zorlukları beraberinde getirmektedir. Özellikle kaynak dil ile hedef dil arasındaki kültürel ve dilsel farklılıklar, metaforların çevirilerini zorlaştırmaktadır. Bu çalışmanın temel amacı, farklı coğrafya ve dönemlerde yapılan Türkçe Kuran tercümelerindeki metafor çevirilerinin karşılaştırmalı analizini yaparak bahsi geçen zorluklara dikkat çekmektir. Bu doğrultuda Kuran'da öne çıkan farklı tür ve özellikteki metafor örnekleri tespit edilmiş; elde edilen veriler tefsirlerden de yararlanılarak kavramsal metafor teorisi ışığında analiz edilmiştir. Analizlerin odak noktasını, farklı dönem ve coğrafyalarda yapılan Türkçe Kuran tercümelerindeki metaforların karşılanma şekilleri oluşturmaktadır. Tespit edilen metafor örnekleri, art ve eş zamanlı bir şekilde, karşılaştırmalı yöntemle ele alınıp değerlendirilmiştir. Veri kaynağı olarak Kuran’ın Türkçe tercümelerinin yapıldığı ilk dönem olan Karahanlı Türkçesinden itibaren Harezm Türkçesi ve Eski Anadolu Türkçesi dönemlerine ait birer tercüme ile günümüz Türkiye Türkçesinde yapılmış bir mealden yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Metafor, Türkçe Kuran Tercümeleri, Tercüme Stratejileri, Satır Altı Tercüme, Din Dili, Mecaz

Kaynakça

• ABU LİBDEH, A. J. (2015). "Metaphor and Action Embodiment in the Glorious Quran". Arab World English Journal, 6/3: 136-156. APAYDIN, Y. H. (1996). "Gaflet". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 13: 284-285 BAYLU, C. (2023). "Kur'ân-ı Kerim'deki Kinayeli İfadeler ve Türkçe Meallerdeki Tercümeleri". RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, S. 13: 1126-1146. BERRADA, K. (2006). "Metaphors of Light and Darkness in the Holy Quran: A Conceptual Approach". Basamat, 1/1: 45-64. BULUT, A. (2006). "Kur'an'daki Çok Anlamlı Kavramların Türkçe'ye Çevirisi Sorunu (İsraf Kavramı Örneği)". Diyanet İlmi Dergi, 42(1): 79-94. CERRAHOĞLU, İ. (2020). Tefsir Usûlü (36. Baskı). Ankara: TDV Yayınları.