KAHRAMANMARAŞ AĞIZLARI SÖZ VARLIĞINDA ARKAİK UNSURLAR

Yıl 2024, Sayı: 34, 63 - 80, 30.06.2024

Burak Telli

Öz

Kahramanmaraş, tarihi ve kültürel anlamda oldukça zengin birikime sahip bir Anadolu şehridir. Söz konusu bu zenginlik yöre insanının duygu ve düşünce dünyasına da etki etmiş ve dile dökülerek zengin bir söz varlığı birikimi ortaya koymuştur. Yöreye ait söz varlığı içerisinde söyleyiş farklılıkları dışında sadece mahalli sözcük olarak binlerce örnek bulmak mümkündür. Yörenin uzun yıllardır Türk yurdu olması ve bu sebeple Türkçenin uzun yıllardır yörede var olması Türkçenin tarihi dönemlerine ait birtakım söz varlıklarının bugüne ulaşmasına vesile olmuştur. Yörede bugün yaşayan birçok söz varlığı unsurunun tarihi dönemlerde var olduğu ancak bugün yazı dilimizde kullanımdan düştüğü görülmektedir. Bazı çalışmalarda dilin tarihi dönemlerinde kullanılan unsurların bugün de görülüyor olması bir arkaik durum olarak görülemeyeceği ifade edilmiştir. Arkaiklik olabilmesi için diğer bir ağız bölgesi ya da lehçe ile karşılaştırılarak buna karar verilebileceği belirtilmiştir. Biz de bu görüşe katılmaktayız. O sebeple Kahramanmaraş ağzındaki arkaik unsurlar ortaya koyulurken bugünün yazı dili ile karşılaştırılarak bir tespit yapılmıştır. Çalışma neticesinde 52 söz varlığı unsuru arkaik olarak tespit edilmiştir. Bu söz varlıklarının bir kısmının Eski Türkçe dönemine, bir kısmının DLT’ye, bir kısmının da Anadolu coğrafyasındaki 13. yy.a kadar izi sürülebilmiştir. Arkaik olarak belirtilen söz varlıklarının büyük bir kısmının tarihi dönemlerdeki anlamını koruduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Arkaik, Eskicil, Söz Varlığı, Ağız, Kahramanmaraş

Archaic Elements in Kahramanmaraş Dialect Vocabulary

Öz

Kahramanmaraş is an Anatolian city with a very rich historical and cultural background. This wealth has also affected the emotional and mental world of the local people and has revealed a rich vocabulary by being expressed in words. It is possible to find thousands of examples of local words in the vocabulary of the region, apart from pronunciation differences. The fact that the region has been a Turkish homeland for many years and therefore the Turkish language has existed in the region for many years has led to the survival of some vocabulary belonging to the historical periods of Turkish. It is seen that many vocabulary elements alive today in the region existed in historical periods, but have fallen out of use in our written language today. In some studies, it has been stated that the fact that the elements used in the historical periods of the language are still seen today cannot be seen as an archaic situation. It has been stated that in order to be archaic, this can be determined by comparing it with another dialect region or dialect. We also agree with this opinion. For this reason, while revealing the archaic elements in the Kahramanmaraş dialect, a determination was made by comparing them with today's written language. As a result of the study, 52 vocabulary elements were identified as archaic. Some of these vocabulary can be traced back to the Old Turkish period, some to DLT, and some to the 13th century in Anatolian geography. It has been observed that most of the vocabulary stated as archaic has preserved its meaning in historical periods.

Anahtar Kelimeler

Archaic, Ancient, Vocabulary, Dialect, Kahramanmaraş

Kaynakça

• AKAR, A. (2011). “Ağızlardaki {-dIklIğIn} Zarf-Fiil Ekinin Yapısı”. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6 (1): 305-309. ATALAY, B. (2018). Kaşgarlı Mahmud Divanü Lugat’it-Türk Çeviri-Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. DS: Derleme Sözlüğü I-VI Cilt. 2009. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. ERCİLASUN, A. B., AKKOYUNLU, Z. (2018). Kâşgarlı Mahmud Dîvânu Lugâti’t-Türk Giriş-Metin-Çeviri- Notlar-Dizin (3. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. KMA: ERDEM, M. D., KİRİK, E. (2023). Kahramanmaraş ve Yöresi Ağızları (Giriş-İnceleme-Metinler). (ed. Ramazan Bölük) (2. Baskı). Üsküp: International Balkan University Press. EREN, H. (2020). Eren Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü (haz. Şükrü Haluk Akalın). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.