AYANZADE NAMIK EKREM’İN ŞİİRLERİNDE II. MEŞRUTİYET’İN İLANI

Yıl 2024, Sayı: 35, 89 - 115, 30.12.2024

Hatice Yıldız

Öz

II. Meşrutiyet’in ilanı, yakın dönem Türk tarihinin önemli olaylarından biridir. 23 Temmuz 1908’de ilan edilen Meşrutiyet sayesinde 1877’de Sultan II. Abdülhamit tarafından süresiz olarak kapatılmış olan Osmanlı Mebusan Meclisi yeniden çalışmalarına başlar. İstibdat döneminin sona ermesi görece bir özgürlük ortamı yaratır ve bu durum özellikle basın-yayın dünyasında büyük yankı uyandırır. Meşrutiyet’in ilanını takip eden günlerde çıkan gazete ve mecmualarda sabık dönem ağır bir şekilde eleştirilirken II. Abdülhamit idaresine baş kaldıran askerler ile İttihat ve Terakki Cemiyeti övülür. Bu büyük siyasi olay ve onu takip eden toplumsal değişimler edebiyatta da kendine yer bulur. Dönem boyunca kaleme alınan pek çok tiyatro ve romanda II. Meşrutiyet’in ilanı konu edilir. İlgili yıllarda öne çıkan isimlerden Tevfik Fikret, Ahmet Hâşim, Mehmet kif, Recaizade Mahmut Ekrem, Ali Ekrem gibi pek çok şair de şiirlerinde bir yandan II. Abdülhamit devriyle hesaplaşır bir yandan da hürriyet kahramanlarını yüceltirler. Ayanzâde Namık Ekrem de bu şairler arasındadır. Aynı zamanda bir eğitimci olan şair, kaleme aldığı şiirlerde II. Meşrutiyet’in ilan edilişini kutlar ve daha iyi bir gelecek için çalışmak gerektiğini vurgular. Bu makalede, Ayanzâde Namık Ekrem’in söz konusu şiirleri tematik açıdan değerlendirilecektir. Böylece II. Meşrutiyet’in ilanından sonra Türk şiirinde yüksek sesle dile getirilen kavramlar ve duygular yeni örneklerle açıklanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ayanzâde Nâmık Ekrem, Türk şiiri, II. Meşrutiyet, II. Abdülhamid, hürriyet

Proclamation of The 2nd Constitutional Monarchy in Ayanzade Namık Eekrem’s Poems

Öz

The proclamation of the 2nd Constitutional Monarchy is a significant event in recent Turkish history. With the declaration of the Constitutional Monarchy on July 23, 1908, the Ottoman Parliament, which was closed indefinitely by Abdulhamid II in 1877, was reinstated. This ended the era of tyranny and ushered in an atmosphere of freedom, which had a profound impact, particularly in the press world. Following the proclamation of the Constitutional Monarchy, newspapers and magazines heavily criticized the preceding era and concurrently, they extolled the soldiers who had rebelled against the reign of Abdulhamid II. and the Committee of Union and Progress. This pivotal political event and the societal changes that ensued also influenced literature. Many plays and novels written during this period centered around the theme of the declaration of the 2nd Constitutional Monarchy. Prominent poets such as Tevfik Fikret, Ahmet Hâşim, Mehmet Akif, Recaizade Mahmut Ekrem, and Ali Ekrem, who were influential figures of that time, lauded the champions of freedom and reckoned with the Abdulhamid period in their poetry. Ayanzâde Namık Ekrem is among these poets. As an educator, the poet celebrated the proclamation of the 2nd Constitutional Monarchy in his poems and emphasized the necessity of working towards a better future. In this article, the themes in Ayanzâde Namık Ekrem's poems will be examined, and the concepts and emotions expressed in Turkish poetry after the declaration of the 2nd Constitutional Monarchy will be illuminated with new examples.

Anahtar Kelimeler

Ayanzade Namık Ekrem, Turkish poetry, 2nd Constitutional Monarchy, Abdülhamit II

Kaynakça

• AHMET HAŞİM (2005). Bütün Şiirleri. (haz. İnci Enginün, Zeynep Kerman). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• AKTAŞ, Ş. (2011). Şiir Tahlili Teori-Uygulama (2. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• ASSMAN, J. (2015). Kültürel Bellek / Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik (2. Baskı) (çev. Ayşe Tekin). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• AYATA, Y. (2009). Eğitime Adanmış Bir Ömür Âyanzade Namık Ekrem. Sivas: Asitan Yayınevi.
• AYÂNZÂDE NÂMIK EKREM (1324). İnkılâp. İstanbul: Ruşen Matbaası.
• AYÂNZÂDE NÂMIK EKREM (1325a). -İki Şehid-i Hürriyet- Yâdigâr. İstanbul: Ruşen Matbaası.
• AYÂNZÂDE NÂMIK EKREM (1325b). Zafer-i Hürriyet. İstanbul: Ruşen Matbaası.
• AYÂNZÂDE NÂMIK EKREM (1327). -Osmanlı Ordusuna- 10 Temmuz Hatırası. İstanbul: Ruşen Matbaası.
• AYÂNZÂDE NÂMIK EKREM (1332). Şi’r-i Hakikat. İstanbul: Cemiyet Kütüphanesi.
• BAYUR, Y. H. (1991). Türk İnkılâbı Tarihi (C. I/II). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• BERKES, N. (2006). Türkiye’de Çağdaşlaşma (9. Baskı) (haz. Ahmet Kuyaş). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• BOA (Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi). Maarif Nezareti Mektubi Kalemi (MF. MKT.). 1176/110. Tarih: 27 Zilhicce 1329 (19 Aralık 1911).
• Kur’an-ı Kerim Meali (2011). (12. Baskı). (Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• DURMUŞ, M. (2023). “Ayanzade Namık Ekrem”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü (C. 3) (2. Baskı). Ankara: Ahmet Yesevi Üniversitesi Yayınları, 3-4.
• EMİL, B. (t.y.). “Ziya Paşa’da İslâmiyet ve Meşveret (Parlamento) Fikri”. Türk Kültür ve Edebiyatından-2-Şahsiyetler. Ankara: Akçağ Yayınları, 37-72.
• ENGELHARDT, [E.P.]. (1999). Tanzimat ve Türkiye (çev. Ali Reşad). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• ERCİLASUN. B. (1998). “Servet-i Fünun Edebiyatı”. Türk Dünyası El Kitabı (C. 3) (3. Baskı). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 557-581.
• ERGUN, S. N. (2018). Namık Kemal’in Hayatı ve Şiirleri. İstanbul: Historia Yayınları.
• ERSOY, M. A. (2008). Safahat (haz. Ertuğrul Düzdağ). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• HANİOĞLU, Ş. (2001). “İttihat ve Terakki”. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 23). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 476-484.
• İNALCIK, H. (2006). “Tanzimat Nedir?”. Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu (ed. Mehmet Seyitdanlıoğlu, Halil İnalcık). İstanbul: Phoenix Yayınları, 13-35.
• KANKILIÇ, H. V. (1967). Kerkük’te Yatan Bir Türk Şairi: Birecikli Nâmık Ekrem-Hayatı, Şahsiyeti ve Eserleri. Birecik: İrfan Matbaası.
• KAPLAN, M. (1948). Namık Kemal Hayatı ve Eserleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• KARAL, E. Z. (1999) Osmanlı Tarihi IX. Cilt: İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı 1908-1918 (2. Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• KARAL, E. Z. (2007) Osmanlı Tarihi VIII. Cilt: Birinci Meşrutiyet ve İstibdat Devirleri 1876-1907 (6. Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• KOÇAK, C. (2009). “Yeni Osmanlılar ve Birinci Meşrutiyet”. Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce Cilt I: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Siyasî Birikimi (ed. Tanıl Bora, Murat Gültekingil) (8. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları, 72-82.
• KORKMAZ, R. (2006). “Servet-i Fünun Topluluğu (1896-1901)”. Türk Edebiyat Tarihi (C. 3) (ed. Talat Sait Halman vd.). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 102-142.
• KUNTAY, M. C. (2005). Mehmed Akif (5. Baskı). İstanbul: L&M Yayınları.
• MARDİN, Ş. (1991). “XIX. Yüzyılda Düşünce Akımları ve Osmanlı Devleti”. Türk Modernleşmesi Makaleler IV. İstanbul: İletişim Yayınları, 82-102.
• MARDİN, Ş. (1996). Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu, İstanbul: İletişim Yayınları.
• OKAY, O. (2013). Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı (3. Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• ÖZCAN, A. (2007). “31 Mart Vak‘ası”. TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 34). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 9-11.
• POLAT, N. H. (2014). Şair Ömer Seyfettin Bütün Şiirleriyle. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• SAZYEK, H. (1993). “II. Meşrutiyet’in İlânı ve Şiirimizdeki Yankısı”. Türkoloji Dergisi, 3/11: 263-281.
• SEYİTDANLIOĞLU, M. V. (2006). “Divan-ı Hümayun’dan Meclis-i Meb‘usan’a Osmanlı İmparatorluğu’nda Yasama”. Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu (ed. Mehmet Seyitdanlıoğlu, Halil İnalcık). İstanbul: Phoenix Yayınları, 255-265.
• Şinasî Bütün Eserleri. (2005). (haz. İsmail Parlatır, Nurullah Çetin). Ankara: Ekin Yayınları.
• TANPINAR, A. H. (2000). “Nâmık Kemal’in Hayatı ve Eserleri”. Edebiyat Üzerine Makaleler (6. Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları, 226-246.
• TANPINAR, A. H. (2013). On Dokuzuncu Yüzyıl Türk Edebiyatı Tarihi (21. Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tevfik Fikret Bütün Eserleri -Eleştirel Basım- (2021). (haz. Nazım Hikmet Polat). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.