PERCEPTION OF IDENTITY IN H. CEMAL’S POEMS IN HIS BOOK NAMED ŞEHİTLERİN SESLERİ yahut ASKERİN BÜYÜK DUYGUSU

Yıl 2025, Sayı: 36, 31 - 52, 30.06.2025

Zeynep Şener

Öz

H. Cemal is a poet who comes to the forefront with his military identity. As an officer serving in the Ottoman army, Mülazım Hüseyin Cemal uses every military, social and political element he observes as a subject in his poetry. Originally from Edirne, the poet did not remain indifferent to the danger of collapse and disintegration that the Ottoman Empire faced in its final period and frequently expressed his views on this subject in his poems. Especially in the twentieth century, the wars that resulted in heavy defeats for the Ottoman Empire are sometimes handled in a lyrical and sometimes heroic style in his poems. The losses in the Balkan Wars and the suffering experienced by the people reflect the poet's thoughts on identity. It is seen that the poet especially emphasizes the Ottoman and Islamic identities in these texts. While H. Cemal emphasizes that war should be waged for religion, he argues that all Muslim nations should wage jihad in order to protect the values they possess. In this study, H. Cemal's poems in his book titled Şehitlerin Sesleri yahut Askerin Büyük Duygusu will be examined in the context of identity perception. In this study, the poems in this book that have not yet been translated from Ottoman Turkish will be quoted and presented as examples.

Anahtar Kelimeler

H. Cemal , poetry , identity , war literature.

H. CEMAL’İN ŞEHİTLERİN SESLERİ YAHUT ASKERİN BÜYÜK DUYGUSU İSİMLİ KİTABINDAKİ ŞİİRLERİNDE KİMLİK ALGISI

Öz

Savaş, siyasi ve askerî bir kavram olduğu kadar toplumsal yapıyı da etkileyen bir unsurdur. Dolayısıyla toplumsal yaşamda izi olan her konu gibi savaşın da edebiyatta kendine yer bulması kaçınılmazdır. Kahramanlık, şehitlik ve millî romantizmin etkili olduğu savaş kavramı denilince duygu bağlamında etkisi en kuvvetli olabilecek tür şiirdir. Şairler tarihin her döneminde yaşanan savaşları şiirlerine konu edinmeyi ihmal etmemişlerdir. Osmanlı ordusunda görev yapan bir subay olarak Mülazım Hüseyin Cemal gözlemlediği askerî, sosyal ve siyasal her unsuru şiirine konu edinir. Aslen Edirneli olan şair, Osmanlı Devleti'nin son döneminde karşı karşıya kaldığı parçalanma ve yıkılma tehlikesine kayıtsız kalmamış, bu husus hakkındaki görüşlerini şiirlerinde sıkça dile getirmiştir. Özellikle yirminci yüzyılda Osmanlı Devleti'nin ağır mağlubiyetleriyle sonuçlanan savaşlar onun şiirlerinde kendisine yer bulur. Kimi zaman lirik kimi zaman da hamasi bir üsluba sahip olan şiirlerinde Hüseyin Cemal özellikle Balkan Savaşlarını konu edinir. Söz konusu şiirlerde Balkan Savaşlarında yaşanan zorlu şartlar, verilen kayıplar ve halkın yaşadığı acılar şairin dikkat çektiği hususlardır. Şiirlerinde kimlik ve aidiyet üzerine düşüncelerini yansıtan şairin özellikle Osmanlı ve İslam kimliklerini ön plana çıkardığı görülür. Hüseyin Cemal savaşın inanç uğruna yapılması gerektiğine vurgu yaparken bütün Müslüman milletlerin sahip olduğu değerleri korumak maksadıyla cihat etmesinin, kahramanlığın ve şehitliğin kutsallığının bilincinde olunmasının önemini savunur. Bununla birlikte cehalet ve mektepsizliğin Osmanlı’nın en büyük eksiği olduğunu savunan şair bu bağlamda şiirlerinde çözüm önerilerini de sunar. Bu çalışmada Hüseyin Cemal’in Şehitlerin Sesleri yahut Askerin Büyük Duygusu isimli kitabında yer alan şiirler Balkan Savaşları bağlamında incelenecektir. Söz konusu incelemede henüz Osmanlı Türkçesinden aktarılmamış olan bu kitaptaki şiirler örnekler hâlinde sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

H. Cemal , şiir , kimlik , savaş edebiyatı.

Kaynakça

• AKA GÜNDÜZ. (1329). “Bozgun”. Tanin 1479.
• AKTAŞ, Ş. (1996). “Edebiyat-ı Cedide Şiiri ve Süleyman Nazif”. Türk Dili, 534: 1288-1296.
• BANARLI, N. S. (2004). “Millî Romantizmin İdrâki”. Edebiyat Sohbetleri. İstanbul: Kubbealtı Yayınları, 15-30.
• ÇAĞAN, N. (1993). “Balkan Harbinde Edirne”. Edirne’nin 600. Fethi Yıldönümü Armağan Kitabı. Ankara: TTK Yayınları, 197-213.
• ÇAĞRICI, M. (2012). “Vatan”. İslam Ansiklopedisi (C. 42). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 563-564.
• ÇAKIR, Ö. (2019). “Edebî Eserlerin Aynasında Balkan Savaşları ve İslâm”. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4/2: 43-56.
• DUMAN, H. (2005). Balkanlara Veda: Basın ve Edebiyatta Balkan Savaşı (1912-1913). İstanbul: Duyap Yayıncılık.
• DUMAN, H. (2008). “Balkan Savaşı’nın Edebiyata Yansıması”. Köprüler Kurduk Balkanlara. İstanbul: İBB Yayınları, 113-124.
• ERCİLASUN, B. (2013a). “Şahabettin Süleyman’ın Tenkit Görüşleri”. İkinci Meşrutiyet Devrinde Tenkit. İstanbul: Dergâh Yayınları, 346-370.
• ERCİLASUN, B. (2013b). “Millî Edebiyat Terimi ve Ali Canip”. Edebiyat Tarihi ve Tenkit. İstanbul: Dergâh Yayınları. 307-324.
• ERTAYLAN, İ. H. (2011). Türk Edebiyatı Tarihi I-IV. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• GÜNEŞ, M. (2011). “Rumeli’nin Kaybının Türk Şiirindeki Akisleri”. Türkbilig, 2011/21: 183-206.
• HÜSEYİN CEMAL. (1332). Şehitlerin Sesleri yahut Askerin Büyük Duygusu. İstanbul: Yeni Osmanlı Matbaa ve Kütüphanesi.
• HÜSEYİN CEMAL. (2014). Yeni Harb Başımıza Tekrar Gelenler (haz. A. Korkmaz). Ankara: TTK Yayınları.
• JELAVICH, B. (2009). Balkan Tarihi 2-20. Yüzyıl (çev. Zehra Savan, Hatice Uğur). İstanbul: Küre Yayınları.
• KARAL, E. Z. (1999). Osmanlı Tarihi IX. Cilt: İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşa 1908-1918. Ankara: TTK Yayınları.
• KÖROĞLU, E. (2010). Türk Edebiyatı ve Birinci Dünya Savaşı 1914-1918: Propagandadan Milli Kimlik İnşasına (1914-1918). İstanbul: İletişim Yayınları.
• ÖMER SEYFETTİN (2011). Balkan Harbi Hatıraları (haz. Tahsin Yıldırım) DBY Yayınları.
• ÖZGÜL, M. K. (2014). “Harp Edebiyatına Harbî Bir Bakış”. Türk Harp Edebiyatı Konulu I. Uluslararası Türkiyat Sempozyumu 1-3 Kasım 2013/ Çankırı Bildiriler. Ankara: Berikan Yayınları, 1-18.
• ÖZTUNA, Y. (2006). Avrupa Türkiye’sini Kaybımız. İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılık.
• ÖZTÜRKÇÜ, İ. (2012). “Hakkın Sesleri: Mehmet Âkif’in Balkan Ağıdı”. Tarih Bilinci Dergisi, 17/18: 42-49.
• SEVÜK, İ. H. (1981). O Zamanlar. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• SÜLEYMAN NAZİF. (1335). “Harp ve Edebiyat”. Hadisat, 152: 1.
• SÜLEYMANOĞLU YENİSOY, H. (2012). “1912-1913 Balkan Savaşları’nın Edebiyata Yansıması”. Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, 1/1: 91-112.
• ŞAHABETTİN SÜLEYMAN. (1913). “Vatanperverâne Manzumat”. Büyük Duygu, 1/7: 99-100.
• TAŞTAN, Y. K. (2017). Balkan Savaşları ve Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• TUNCER, H. (2012). “Balkan Savaşları ve Edebiyata Yansıyan Boyutları”. Türk Yurdu, 32/303: 50-56.
• ULUCUTSOY, H. (2018). “Türk Basınında Savaş Edebiyatı Tartışmaları (1913-1941)”. Turkish Studies Language/Literature, 13/28: 1023-1040.
• YAHYA KEMAL. (1970). Eğil Dağlar. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Y[AKUP] K[ADRİ]. “Harp ve Edebiyat”. İkdam, 8171. 10 Teşrinisani 1335: 2.
• YILDIZ, H. (2023). “Savaş Edebiyatı ve Mehmet Nureddin Semin’in Şiirlerinde Savaş Karşıtlığı”. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, 10/28: 501-521.
• YILDIZ, S. (1998). “Harp Edebiyatı Kavramı ve Edebiyatımızda Çanakkale Muharebeleri”. Çanakkale Zaferi’nin 83. Yıldönümü Panel Bildirileri. Eskişehir: Etam Matbaası, 37-50.
• ZİYA GÖKALP. (1963). Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.