1932 YILI İSTİHBARAT RAPORU ÇERÇEVESİNDE I.UMUMİ MÜFETTİŞLİK VE UMUM JANDARMA KOMUTANLIĞININ GÜVENLİK VE ASAYİŞE YÖNELİK ÇALIŞMALARI

Yıl 2021, , 35 - 52, 29.12.2021

Duygu Yılmaz

https://doi.org/10.28956/gbd.1016523

Öz

Devletin taşrada meydana gelen sorunların çözümüne yönelik kurduğu mekanizmalar bulunmaktadır. Merkezden uzak olan bölgelerin; güvenlik ve asayişi, eğitimi, ekonomik kalkınması, yol yapımı, su sorunu, iletişim ağlarının kurulması, hastalıklar gibi meselelerine çözüm üretmek üzere harekete geçen bu mekanizmalardan biri Umumi Müfettişliklerdir. Umumi Müfettişliklerin temeli, Osmanlı Devleti Dönemi’nde özellikle olağanüstü hal ve sıkıyönetim dönemlerinde toplumun denetlenmesini sağlamak üzere atılmıştır.
Müfettişliklerin kuruluşuna zemin hazırlayan gelişme, Doğu Anadolu Bölgesinde çıkan ayaklanmalardır. 1925’te ilan edilen sıkıyönetim Umumi Müfettişliklerin gündeme gelmesinde dönüm noktası olmuştur. Müfettişlikler, 25 Haziran 1927’de 1164 sayılı Umumî Müfettişlik Teşkiline Dair Kanun ile kurulmuştur. Faaliyetlerinin son bulduğu 1952 yılına kadar Müfettişlikler tarafından yapılan teftişlerle bölgenin ihtiyaçları tespit edildiği gibi bölge halkının devlet rejimine bağlılığını da teftişler neticesinde görmek mümkün olmuştur. I.Umumi Müfettişliği faaliyet yürüttüğü bölge ziyaretleri sırasında tetkiklerini raporlar şeklinde kaleme almıştır. Bu raporlar merkezle paylaşılmış ve bölgenin sosyal, ekonomik ve kültürel ihtiyaçları karşılanmaya çalışılmıştır.
Bu çalışmada; I. Umumi Müfettişliğin istihbarat raporları değerlendirilecektir. Çalışmanın sınırı, I. Umumi Müfettişliğin 1932 yılındaki istihbarat raporları çerçevesinde çizilmiştir. Güneydoğu Anadolu’da gelişen olayların Müfettişliğin hazırladığı raporlar çerçevesinde incelenmesi aynı zamanda Türkiye’nin Suriye sınırındaki meydana gelen asayişsizliğe ışık tutacaktır. Özellikle dönemin güvenlik problemleri üzerinde durulacaktır. I. Umumi Müfettişliğin asayiş sorunlarının çözümünde Jandarma Teşkilatı ile oynadığı rol çalışmanın merkezinde olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Umumi Müfettişlik, Jandarma, İstihbarat, Asayiş, Güvenlik

Kaynakça

• Akgül Suat. (2018). Birinci Umumi Müfettiş Avni Doğan’ın 1 Aralık 1943 ve 25 Ağustos 1944 Tarihli Raporlarında Jandarmaya Dair Hususlar. İsmail Hakkı Demircioğlu vd (Ed.) Miras ve Değişim: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Jandarma. (ss.479-497), Ankara; Berikan Yayınevi.
• Bulut, Engin Çağdaş. (2015). Devletin Taşradaki Eli: Umumi Müfettişlikler, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 21, s. 90.
• Genç Yılmaz, Ayfer. (2013). Devlet Kapasitesi ve Umumi Müfettişlikler Altyapısal İktidarın Yerelde İnşası. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, I(1), 43-65.
• Koca, Hüseyin. (1998). Yakın Tarihten Günümüze Hükümetlerin Doğu-Güneydoğu Anadolu Politikaları (Umumî Müfettişliklerden Olağanüstü Hal Bölge Valiliğine). Konya: Mikro Yayınları.
• Koçak, Cemil. (2003). Umumî Müfettişlikler (1927-1952). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Müezzinoğlu, Ersin. (2018). İsmet Paşa’nın 1932 Sovyet Rusya Ziyareti. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (2), 252, 259.
• Resmi Gazete, 5 Aralık 1927, s. 1-3. TBMM Kanunlar Dergisi, Cilt:4, s.983.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: II, XXXIII, s. 682–683.
• Umumi Müfettişler Konferansı (1937) Ankara: Başvekâlet Matbaası.
• Umumî Müfettişler Toplantı Tutanakları-1936 (2010). Haz. B. Varlık, Ankara: Dipnot Yayınları.
• Yalman, Ahmet Emin. (1970). Yakın Tarihte Gördüklerim (1922-1971). İstanbul: Rey Yayınları.
• 1921 Teşkilatı Esasiye Kanunu Erişim Tarihi: 27 Ağustos 2021. (anayasa.gen.tr).