ORTAK ÖTEKİ ALGISI ÇERÇEVESİNDE TÜRKİYE-RUSYA İLİŞKİLERİNİN DÖNÜŞÜMÜ (2000-2025)

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 2, 1 - 29, 04.12.2025

Kürşad Güç

https://doi.org/10.28956/gbd.1787689

Öz

Bu çalışma, Türkiye-Rusya ilişkilerinin 2000-2025 dönemindeki dönüşümünü, Batı’nın iki ülke açısından “ortak öteki” olarak inşa edilmesi çerçevesinde analiz etmektedir. Geleneksel olarak jeopolitik rekabet, enerji bağımlılığı ve bölgesel çatışmalar üzerinden açıklanan Türkiye-Rusya ilişkileri, 2010’ların ortasından itibaren kimliksel ve söylemsel faktörlerle yeni bir boyut kazanmıştır. Çalışma, bu dönüşümü anlamak için inşacılık, ontolojik güvenlik ve güvenlikleştirme kuramlarını bütünleştirici bir teorik çerçeve olarak kullanmaktadır. İnşacılık, öteki’nin kimlik inşasındaki rolünü; ontolojik güvenlik, bu ötekinin sürekliliğinin neden vazgeçilmez olduğunu; güvenlikleştirme ise söylemler aracılığıyla Batı’nın nasıl varoluşsal tehdit olarak sunulduğunu açıklamaktadır. Üç dönem üzerinden yapılan karşılaştırmalı analiz, 2000-2010 yıllarında pragmatik yakınlaşma ve enerji merkezli işbirliğinin öne çıktığı bir dönemde Batı’ya dair güvensizliğin temellerinin atıldığını; 2011-2016 döneminde Arap Baharı, Ukrayna krizi ve 15 Temmuz darbe girişimi gibi gelişmelerle Batı’ya yönelik ötekileştirici söylemlerin güçlendiğini; 2016 sonrasında ise bu söylemlerin kurumsallaşarak seçici ve esnek bir işbirliğine dönüştüğünü ortaya koymaktadır. Çalışmanın bulguları, ABD’nin her iki ülke açısından süreç içerisinde ortak bir öteki olarak algılandığını göstermektedir. Böylece ortak öteki algısı, ikili ilişkilerin kırılgan pragmatizmden yapısal bir yakınlaşmaya evrilmesinde belirleyici bir faktör haline gelmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye , Rusya , Batı , Öteki , İnşacılık , Ontolojik Güvenlik , Güvenlikleştirme

THE TRANSFORMATION OF TÜRKIYE-RUSSIA RELATIONS WITHIN THE FRAMEWORK OF THE COMMON OTHER PERCEPTION (2000-2025)

Öz

This study analyzes the transformation of Türkiye-Russia relations between 2000 and 2025 within the framework of constructing the West as a “common other” for both countries. Traditionally explained through geopolitical rivalry, energy dependence, and regional conflicts, Türkiye-Russia relations have, since the mid-2010s, acquired a new dimension shaped by identity and discursive factors. To understand this transformation, the study employs constructivism, ontological security, and securitization as an integrated theoretical framework. Constructivism highlights the role of the “other” in identity formation; ontological security explains why the continuity of this other is indispensable; and securitization demonstrates how the West has been discursively presented as an existential threat. The comparative analysis across three periods reveals that in 2000-2010, while pragmatic rapprochement and energy-centered cooperation dominated, the foundations of distrust toward the West were laid; during 2011–2016, developments such as the Arab Spring, the Ukraine crisis, and the July 15 coup attempt strengthened discourses of othering against the West; and after 2016, these discourses became institutionalized, resulting in selective and flexible cooperation. The findings of the study indicate that the United States has been perceived as a common other by both countries throughout the process. Thus, the perception of a common other has emerged as a decisive factor in transforming bilateral relations from fragile pragmatism into a more structural rapprochement.

Anahtar Kelimeler

Türkiye , Russia , the West , Other , Constructivism , Ontological Security , Securitisation

Kaynakça

• Akgül, P. (2024). Understanding Cooperation in Russian-Turkish Energy Relations. Comparative Southeast European Studies, 72(2), 232–255.
• Aktürk, Ş. (2006). Turkish–Russian Relations after the Cold War (1992–2002). Turkish Studies, 7(3), 337–364.
• Allison, R. (2013). Russia and Syria: Explaining Alignment with a Cegime in crisis. International Affairs, 89(4), 795-823.
• Ambrosio, T. (2009). Authoritarian Backlash: Russian Resistance to Democratization in the former Soviet Union. Ashgate.
• Anadolu Ajansı. (2016). Cumhurbaşkanı Erdoğan: Batı Teröre Destek Veriyor ve Darbelerin Yanında Yer Alıyor. https://www.aa.com.tr/tr/15-temmuz-darbe-girisimi/cumhurbaskani-erdogan-bati-terore-destek-veriyor-ve-darbelerin-yaninda-yer-aliyor/620231
• Anadolu Ajansı. (2020). Dünya Darbe Girişimine Karşı Türkiye’nin Yanında Oldu. https://www.aa.com.tr/tr/15-temmuz-darbe-girisimi/dunya-darbe-girisimine-karsi-turkiyenin-yaninda-oldu/1908476
• Aron, L. (2013). The Putin Doctrine: Russia’s Quest to Rebuild the Soviet State. Foreign Affairs. https://www.foreignaffairs.com/articles/russian-federation/2013-03-08/putin-doctrine
• Atlantic Council. (2010). Medvedev: “Turkey and Russia are Strategic Partners not Only in Words but in Deeds”. https://www.atlanticcouncil.org/blogs/natosource/medvedev-turkey-and-russia-are-strategic-partners-not-only-in-words-but-in-deeds/
• Aydın-Düzgit, S., & Kaliber, A. (2016). Encounters with Europe in an Era of Domestic and International Turmoil: Is Turkey a De-Europeanising Candidate Country? South European Society and Politics, 21(1), 1–14.
• BBC Türkçe. (2014). Rusya’nın G8’e Katılımı Askıya Alındı. https://www.bbc.com/turkce/haberler/2014/03/140318_g8_rusya
• BBC Türkçe. (2017). Erdoğan'dan Guardian'a 15 Temmuz Yazısı: Batı Yaramıza Tuz Basıyor. https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-40617546
• BBC Türkçe. (2019). S-400 ve F-35: ABD ile Türkiye Arasındaki Kriz Hakkında Bilinmesi Gerekenler. https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-47809807
• BBC Türkçe. (2024). Türkiye, NATO Üyesiyken Şanghay İşbirliği Örgütü’ne Katılabilir mi? https://www.bbc.com/turkce/articles/cerv2yx9ddxo
• Buzan, B., Wæver, O., & de Wilde, J. (1998). Security: A New Framework for Analysis. Lynne Rienner.
• Campbell, D. (1998). Writing security: United States Foreign Policy and the Politics of Identity (Rev. ed.). University of Minnesota Press.
• CNN. (2011). Clinton Cites “Serious Concerns” About Russian Election. https://edition.cnn.com/2011/12/06/world/europe/russia-elections-clinton/index.html
• Cohen, A. (2012). Why Vladimir Putin Would Skip the Washington G8 Summit. The Atlantic. https://www.theatlantic.com/international/archive/2012/05/why-vladimir-putin-would-skip-the-washington-g8-summit/257203/
• Conradi, P. (2017). Who Lost Russia: How the World Entered a New Cold War. Oneworld Publications.
• Çağaptay, S. (2019). ABD Türkiye’yi Neden F-35 Programından Çıkardı ve Türbülans Neden daha da Artacak? Euronews. https://tr.euronews.com/2019/07/26/abd-turkiyeyi-neden-f-35-programindan-cikard-ve-turbulans-neden-daha-da-artacak
• Çelikpala, M. (2015). Turkish-Russian Relations in Search of a Way out of the Rivalry-Competition Dilemma. Bilig, (72), 117-144.
• de Haas, M. (2010). Russia’s Foreign Policy in the 21st Century: Putin, Medvedev and Beyond. Routledge.
• Diken. (2018). Erdoğan S-400’ü Anıp Geleceğe Baktı: Rusya’yla Başka İşbirlikleri de Olabilir. https://www.diken.com.tr/erdogan-s-400u-anip-gelecege-bakti-rusyayla-baska-isbirlikleri-de-olabilir/
• Doty, R. L. (1993). Foreign Policy as Social Construction: A Post-positivist Analysis of U.S. Counterinsurgency Policy in the Philippines. International Studies Quarterly, 37(3), 297–320.
• Deutsche Welle Türkçe. (2010). Türkiye ve Rusya Yakınlaşıyor. https://www.dw.com/tr/türkiye-ve-rusya-yakınlaşıyor/a-5567771
• Deutsche Welle Türkçe. (2023). Erdoğan: Gazze’deki Katliam Batı’nın Eseridir. https://www.dw.com/tr/erdo%C4%9Fan-gazzedeki-katliam-bat%C4%B1n%C4%B1n-eseridir/a-67245158
• Ediger, V. Ş., & Bağdadi, I. (2010). Turkey–Russia Energy Relations: Same Old Story, New Actors. Insight Turkey, 12(3), 221–236.
• Elder, M. (2011). Vladimir Putin Accuses Hillary Clinton of Encouraging Russian Protests. The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2011/dec/08/vladimir-putin-hillary-clinton-russia
• European Commission. (2012). Positive EU–Turkey Agenda Launched in Ankara MEMO/12/359). https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/MEMO_12_359
• European Commission. (2013). Turkey 2013 Progress Report. https://www.ab.gov.tr/files/ardb/evt/turkey_2013_progress_report.pdf European Parliament. (2013). Resolution on the Situation in Turkey (2013/2664(RSP)). https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-7-2013-0277_EN.html
• Evans, J. (2019). The Key to Understanding Vladimir Putin. The National Interest. https://nationalinterest.org/feature/key-understanding-vladimir-putin-82391
• Gafarlı, O. (2022). Rusya'nın Batı'dan Kopuşu: Doğu ve Batı Arasında Rusya. Nika Yayınevi.
• Gafarlı, O., & Roknifard, J. (2023). Relations with Russia in The Context of Turkey’s Policy in Constructing its ‘Strategic Autonomy’. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 20(79), 33-50.
• Giddens, A. (1991). Modernity and Self-identity: Self and Society in the Late Modern Age. Polity Press.
• Hopf, T. (2002). Social Construction of International Politics: Identities and Foreign Policies, Moscow, 1955 and 1999. Cornell University Press.
• Hürriyet. (2025). Türkiye, Rusya, Çin... Bahçeli’den TRC İttifakı Önerisi. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/turkiye-rusya-cin-bahceliden-trc-ittifaki-onerisi-42953614
• İletişim Başkanlığı. (2021). Cumhurbaşkanı Erdoğan: Yüzyıllara Sari Batı Hegemonyası Artık Bitmiştir, Yeni Bir Uluslararası Sistem Ortaya Çıkıyor.https://www.iletisim.gov.tr/turkce/haberler/detay/cumhurbaskani-erdogan-yuzyillara-sari-bati-hegemonyasi-artik-bitmistir-yeni-bir-uluslararasi-sistem-ortaya-cikiyor
• İmanov, V. (2010). Türkiye-Rusya İlişkileri 2010. B. Duran, K. İnat, & M. Özcan (Ed.) içinde, Türk Dış Politikası Yıllığı 2010 (ss. 303–334). SETA Yayınları.
• Kardaş, Ş. (2012). Turkey-Russia Energy Relations: The Limits of Forging Cooperation through Economic Interdependence. International Journal, 67(1), 81-100.
• Katılmış, C. (2024). Ontolojik Güven(siz)liğin Türkiye’de Seçmen Davranışı Üzerindeki Etkileri: 14 Mayıs 2023 Seçimleri Örneği. International Journal of Politics and Security, 6(1), 100–131.
• Kinnvall, C. (2004). Globalization and Religious Nationalism: Self, Identity, and the Search for Ontological Security. Political Psychology, 25(5), 741–767.
• Köse, T. (2018). Brunson Krizi Sonrası Türkiye-ABD İlişkilerinin Geleceği. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/analiz-haber/brunson-krizi-sonrasi-turkiye-abd-iliskilerinin-gelecegi/1281986
• Kuşadası Ticaret Odası. (t.y.). Türkiye-ABD Ekonomik ve Ticari İlişkiler Bilgi Notu. https://kuto.org.tr/site/assets/files/1585/turkiye-abd_ekonomik_ve_ticari_iliskiler_bilgi_notu.pdf
• Larrabee, F. S. (2010). Troubled Partnership: U.S.-Turkish Relations in an Era of Global Geopolitical Change. RAND Corporation.
• Lynch, A. C. (2018). International Relations. M. L. Bressler (Ed.) içinde, Understanding Contemporary Russia (ss. 175-208). Lynne Rienner Publishers.
• McNabb, D. E. (2016). Vladimir Putin and Russia’s Imperial Revival. CRC Press.
• Milliyet. (2014). Çavuşoğlu: AB Çifte Standart İçinde. https://www.milliyet.com.tr/yerel-haberler/antalya/cavusoglu-ab-cifte-standart-icinde-10067944
• Milliyet. (2016). Erdoğan’dan Batı’ya Sert Eleştiri. https://www.milliyet.com.tr/yerel-haberler/ankara/erdogan-dan-bati-ya-sert-elestiri-11496681
• Milliyet. (2020). Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan Flaş S-400 Açıklaması. https://www.milliyet.com.tr/siyaset/cumhurbaskani-erdogandan-flas-s-400-aciklamasi-6337438
• Mitzen, J. (2006). Anchoring Europe’s Civilizing Identity: Habits, Capabilities, and Ontological Security. Journal of European Public Policy, 13(2), 270–285.
• Mohammed, A., & Lopatka, J. (2008). U.S., Czechs Missile Deal Upsets Moscow. Reuters. https://www.reuters.com/article/us-shield-usa/u-s-czechs-missile-deal-upsets-moscow-idUSL0840848720080708
• NATO. (2008). NATO’s Foreign Ministers Reiterate Their Support for Georgia. https://www.nato.int/docu/update/2008/08-august/e0819a.html
• Neumann, I. B. (1999). Uses of the Other: “The East” in European Identity Formation. University of Minnesota Press.
• Odatv. (2023). Hakan Fidan: Batı Dünyası Etkisini Kaybediyor. https://www.odatv.com/guncel/hakan-fidan-bati-dunyasi-etkisini-kaybediyor-83189386
• Odatv. (2024). Hakan Fidan’dan NATO Eleştirisi. https://www.odatv.com/guncel/hakan-fidandan-nato-elestirisi-120073227
• Öniş, Z., & Yılmaz, Ş. (2015). Turkey and Russia in a Shifting Global Order: Cooperation, Conflict and Asymmetric Interdependence in a Turbulent Region. Third World Quarterly, 37(1), 71–95.
• Özbay, F. (2011). The Relations between Turkey and Russia in the 2000s. PERCEPTIONS: Journal of International Affairs, 16(3), 69-92.
• Özyürek, E. (2006). Nostalgia for the Modern: State Secularism and Everyday Politics in Turkey. Duke University Press.
• Pawlak, J. (2007). U.S. Tests Joint Military Bases in Romania. Reuters. https://www.reuters.com/article/us-romania-us-military/u-s-tests-joint-military-bases-in-romania-idUSL2976845120070830
• Primakov, Y. (2010). Rusyasız Dünya. Timaş Yayınları.
• Putin, V. (2007). Speech and the Following Discussion at the Munich Conference on Security Policy. The Kremlin. http://en.kremlin.ru/events/president/transcripts/24034
• Putin, V. (2014). Address by the President of the Russian Federation. The Kremlin. http://en.kremlin.ru/events/president/news/20603
• Rumelili, B. (2015). Ontological (In)security and Peace Anxieties: A Framework for Conflict Resolution. B. Rumelili (Ed.) içinde, Conflict Resolution and Ontological Security: Peace Anxieties (ss. 10-29). Routledge.
• Sözcü. (2013). Putin’den Gezi Parkı Açıklaması. https://www.sozcu.com.tr/putinden-gezi-parki-aciklamasi-wp307876
• Sputnik Türkiye. (2015). Rusya: Pilotlardan Biri Karadan Açılan Ateş Sonucu Hayatını Kaybetti. https://anlatilaninotesi.com.tr/20151124/turkiye-suriye-askeri-ucak-rusya-1019216204.html
• Steele, B. J. (2008). Ontological Security in International Relations: Self-identity and the IR State. Routledge.
• Stoner, K. & McFaul, M. (2015). Who Lost Russia (this time)? Vladimir Putin. The Washington Quarterly, 38(2), 167-187.
• Subotić, J. (2016). Narrative, Ontological Security, and Foreign Policy Change. Foreign Policy Analysis, 12(4), 610–627.
• Şahin, D., & Sözen, A. (2023). Russia and Turkey: A Roller Coaster Relationship between Securitization and Cooperation. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 20(79), 87-104.
• TASS. (2024). Russia Ready to Discuss Building New World Order with Friends-Putin. https://tass.com/politics/1854919
• Taşcı, T. A. (2020). Türkiye-Rusya ilişkileri ve Üst Düzey İşbirliği Konseyi (ÜDİK). KARE, (8), 81-128.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. (2013). Dışişleri Bakanı Davutoğlu “Avrupa Parlamentosu’nun Kararı Kabul Edilemez”. https://www.mfa.gov.tr/disisleri-bakani-davutoglu-_avrupa-parlamentosu_nun-karari-kabul-edilemez.tr.mfa
• T.C. Ticaret Bakanlığı. (t.y.). Rusya Federasyonu Ülke Raporu 2024. http://ticaret.gov.tr/data/5bcc5d4813b876034cfece26/RF%20%C3%9Clke%20Raporu%202024.pdf
• TRT Haber. (2022). Meclis Başkanı Şentop: AB’nin Türkiye’ye Yaklaşımında Çifte Standart Hâkim. https://www.trthaber.com/haber/gundem/meclis-baskani-sentop-abnin-turkiyeye-yaklasiminda-cifte-standart-hakim-667863.html
• Tsygankov, A. P. (2012). Russia and the West from Alexander to Putin: Honor in International Relations. Cambridge University Press.
• Wendt, A. (1992). Anarchy is What States Make of It: The Social Construction of Power Politics. International Organization, 46(2), 391–425.
• Yeni Şafak. (2021). Bakan Çavuşoğlu’ndan Batı’nın İkiyüzlü Tutumuna Tepki. Yeni Şafak. https://www.yenisafak.com/gundem/bakan-cavusoglundan-batinin-iki-yuzlu-tutumuna-tepki-3599214
• Yılmaz, S., & Yakşi, A. (2016). Osmanlı Devleti'nden Günümüze Türk-Rus İlişkileri. TYB Akademi Dil, Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi, 6(17), 9–57.
• Yükseker, D. (2007). Shuttling Goods, Weaving Consumer Tastes: Informal Trade between Turkey and Russia. International Journal of Urban and Regional Research, 31(1), 60–72.
• Zarakol, A. (2010). After Defeat: How the East Learned to Live with the West. Cambridge University Press.