Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarına Yönelik 2005-2018 Yılları Arasındaki Makalelerin İncelenmesi

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 3, 1 - 11, 30.11.2018

Nur Ütkür

https://doi.org/10.30855/gjes.2018.04.03.001

Öz

Ülkemizde hayat bilgisi ve sosyal bilgiler ders
kitaplarıyla ilişkili olarak yazılan makalelerin özelliklerinin bir arada ele
alınması, gelecek çalışmalara ışık tutması bakımından önem taşımaktadır. Bu
çalışmanın amacı 2005 ve 2018 yılları arasında ülkemizde yazılan hayat bilgisi
ve sosyal bilgiler ders kitaplarıyla ilgili makalelerin incelenmesidir. Nitel
araştırma özelliği taşıyan bu çalışmada doküman analizi tekniği kullanılmıştır.
Tüm makalelerde, araştırmanın yapıldığı yıllar, araştırmanın yayınlandığı dergi
türü, araştırmanın amacı, yöntemi, örneklemi, veri toplama araçları ve veri
analiz teknikleri incelenmiştir. Araştırmada ulaşılan makaleler 41 adet olup,
bunların 25’si sosyal bilgiler, 12’si hayat bilgisi ve 4’ü ise hem hayat
bilgisi hem sosyal bilgiler ders kitaplarıyla ilişkilidir. 2005-2018 yılları
arasında en fazla makalenin 2012 yılında olduğu görülmüştür. Ayrıca makaleler
en fazla ulusal dergilerde yayımlanmıştır. İncelenen makalelerin amaçları
arasında en fazla sayıda olanın “ders kitaplarının belirlenen bir konu
açısından değerlendirilmesi” şeklinde olduğu tespit edilmiştir. Makalelerin
amaçları arasında en az sayıda olan ise, “eski ve yeni programın karşılaştırılması”
şeklindedir. Makalelerin 32’si nitel ve 7’si nicel araştırma özelliği taşırken,
2’si literatür inceleme şeklindedir. Makalelerin örneklemini hayat bilgisi ve
sosyal bilgiler ders kitapları ile sınıf öğretmenleri oluşturmaktadır. Ayrıca
en fazla kullanılan veri toplama aracı doküman inceleme olarak yer almaktadır
ve veri analizi olarak içerik analizi ilk sıradadır.

Anahtar Kelimeler

Hayat bilgisi, Sosyal bilgiler, Ders kitapları

An Examination of the Articles on Life Studies and Social Studies Textbooks Between 2005-2018

Öz

Taking together the features of the articles written in relation to life studies and social studies textbooks in our country is of importance in terms of shedding light on future studies. The aim of this study is to examine the articles on life studies and social studies textbooks written in our country between 2005 and 2018. Document analysis technique is used in this study which has qualitative research feature. In all articles, the years in which the research was conducted, the journal type published, the purpose of the research, methodology, sampling, data collection tools and data analysis techniques are examined. There are 41 articles in the research, 25 of which are related to social studies, 12 are related to life studies and 4 are related to both life studies and social studies textbooks. The maximum number of these articles in the years of publication is 2012. These articles have also been published in national journals. Among the aims of the examined articles, it was determined that the largest number was the "evaluation of textbooks from a specified point of view". Among the purposes of the articles, the least number is the "comparison of old and new programs". While 32 of the articles are qualitative research and 7 are of quantitative research, 2 is the literature review. Samples of the articles are life studies and social studies textbooks and classroom teachers. In addition, the most commonly used data collection tool is document review and content analysis is the first place in data analysis.

Anahtar Kelimeler

Life studies, Social studies, Textbooks

Kaynakça

• Akcan, P. İ. (2005). Edinim sürecinde görünüş ilköğretim 2. sınıf hayat bilgisi kitaplarındaki eylemler durum türleri ve görünüş etkileşimi. Ankara Üniversitesi Dil Dergisi, 130, 7-17.
• Akman, Ö., & Bastık, U. (2016). Sosyal bilgiler ders kitaplarında ihtilaflı konular içerisinde yer alan 'aile' kavramının incelenmesi: bir içerik analizi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 247-263.
• Aksoy, B., & Sönmez, Ö. F. (2012). Sosyal bilgiler ders kitaplarındaki metin ve görsellerde harita becerileri. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(48), 65-79.
• Alaca, E. (2017). Sosyal bilgiler ders kitapları üzerine bir değerlendirme. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 6(18), 759-785.
• Aladağ, E., & Karaman, B. (2018). A review of social studies coursebook in terms of thinking training: “science in time” unit. European Journal of Education Studies, 4(5), 235-255.
• Alkış, S. (2005). İlköğretim birinci kademe sosyal bilgiler ders kitaplarında coğrafya konularıyla ilgili kavramların belirlenmesi (2004 programına göre). Marmara Coğrafya Dergisi, 11, 83-92.
• Alpan, G. B. (2004). Ders kitaplarındaki grafik tasarımının öğrenci başarısına ve derse ilişkin tutumlarına etkisi. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 3(6), 193-209.
• Aykaç, N. (2012). Sosyal bilgiler ve hayat bilgisi ders kitaplarının toplumsal cinsiyet açısından değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43, 50-61.
• Baltacı, C., & Uysal, M. T. (2012). Türkiye’de bir siyasal sosyalleşme aracı olarak ders materyali: ilköğretim sosyal bilgiler dersi üzerine bir inceleme. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(3), 177-194.
• Berkant, H. G., & Atmaca, Y. (2013). Altıncı ve yedinci sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarının insan hakları ve demokrasi kavramları açısından incelenmesi, Turkish Studies, 8(12), 179-198.
• Çoban, A., & Temir, M. (2018). Türkiye’de sosyal bilgiler ders kitaplarında çevre eğitiminin yeri. Sosyal Bilimler Dergisi, 5(19), 21-34.
• Doğan, Y., & Tuğ, O. (2017). Uluslararası sınavlarda başarılı Türkiye’nin sosyal bilgiler ders tasarım boyutu açısından incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 1, 56-79.
• Erol, B., & Kıroğlu, K. (2012). Hayat bilgisi ders kitaplarının dil ve anlatım yönünden değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 32.
• Gezer, M., & İlhan, M. (2015). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı kazanımları ile ders kitabı değerlendirme sorularının solo taksonomisine göre ı̇ncelenmesi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29, 1-25.
• Gözütok, F. D., Taş, İ. D., Rüzgar, M. E., Akçatepe, A. G., & Yetkiner, A. (2015). İlkokul birinci sınıf hayat bilgisi kitaplarının değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 14(3), 825-844.
• Gülersoy, A. E. (2013). İdeal ders kitabı arayışında sosyal bilgiler ders kitaplarının bazı özellikler açısından incelenmesi. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education, 2(1), 8-26.
• Gülüm, K., & Çeltik, D. (2014). İlkokul 2.sınıf hayat bilgisi ders ve çalışma kitabının niteliğini arttıracak öneriler. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 38(1), 46-58.
• Güven, S. (2010). İlköğretim hayat bilgisi dersi ders ve öğrenci çalışma kitaplarının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi, Eğitim ve Bilim Dergisi, 35(156), 84-95.
• Güven, S., & Ayyayla-Püsküllü, M. (2017). Hayat bilgisi ders kitapları ile ilgili yapılan çalışmaların içerik analizi. The Journal of International Lingual, Social and Educational Sciences, 3 (2), 75-86.
• Güzel-Candan, D., & Ergen, D. (2014). 3. sınıf hayat bilgisi ders kitaplarının temel evrensel değerleri içermesi bakımından incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 134-161.
• İncekara, S., & Karatepe, A. (2010). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin yeni program temelinde ders kitaplarına yönelik düşünceleri, Marmara Coğrafya Dergisi, 21, 46-64.
• Kabapınar, Y. (2002). İlköğretim hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretiminde kullanılan ders kitapları ve öğretim materyalleri açısından Türkiye ve İngiltere örnekleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 2(1), 247-270.
• Kabapınar, Y. (2007). 1998 ve 2004 öğretim programlarına göre yazılmış hayat bilgisi ve sosyal bilgiler ders kitaplarında sosyal olay ve değerlerin sunumu. Eğitim Bilimleri Dergisi, 25(25), 109-127.
• Kabapınar, Y., & Akbal, Y. (2010). Sınıf öğretmenlerinin 1998 ve 2004 yılı ilköğretim programlarına göre hazırlanmış hayat bilgisi ders kitaplarına ilişkin değerlendirmeleri. Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 32(32), 95-122.
• Kabapınar, Y., & Özkan, Ö. (2012). Hayatın bilgisine ilişkin deneyimler sunma boyutunda hayat bilgisi ders kitaplarındaki örnek olaylar ve işlevleri. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 35(35), 137-156.
• Karabacak B., & Turan, İ. (2007). İlköğretim birinci kademe sosyal bilgiler ders kitaplarının sınıf öğretmenliği öğretmen adaylarına göre bir degerlendirmesi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 209-233.
• Karaca, N. H., & Ocak, G. (2011). Hayat bilgisi ders kitaplarının becerilere uygunluk düzeyinin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Afyonkarahisar ili örneklemi). Kuramsal Eğitimbilim, 4(1), 108-125.
• Karaman-Kepenekci, Y., & Ökdem, M. (2013). İlköğretim hayat bilgisi ve sosyal bilgiler ders kitaplarında tüketici hakları. İlköğretim Online, 12(3), 674-686.
• Kaya, B., Topçu, E., & Kop, Y. (2014). 7. sınıf sosyal bilgiler çalışma kitaplarının yapılandırmacı öğrenme yaklaşımı açısından incelenmesi, Turkish Studies, 9(5), 1327-1340.
• Kaymakcı, S., & Er, H. (2013). Sosyal bilgiler öğretim programı ve ders kitaplarında biyografinin kullanımı. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(25), 198-224.
• Keskin, Y., & Yaman, E. (2014). İlköğretim sosyal bilgiler program ve ders kitaplarında yeni bir paradigma: çokkültürlü eğitim. Turkish Studies, 9(2), 933-960.
• Mentiş-Taş, A. (2007). Yeni sosyal bilgiler ders kitaplarına ilişkin öğretmen görüşlerinin belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 519-532.
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2018). İlkokul hayat bilgisi dersi 1, 2 ve 3. sınıflar öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Nalçacı, A. (2011). İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Erzurum örneği). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(2), 321-335.
• Öztürk, İ. H. (2011). Tarih öğretiminde anakronizm sorunu: sosyal bilgiler ve tarih ders kitaplarındaki kurgusal metinler üzerine bir inceleme. Sosyal Bilgiler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 2(1), 37-58.
• Öztürk, T., & Özkan, Z. S. (2018). Hayat bilgisi ders kitaplarındaki metin ve görsellerin değerler açısından incelenmesi, Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 6(1), 172-204.
• Pamuk, İ., & Pamuk, A. (2016). Almanya’da sachunterricht ve Türkiye’de hayat bilgisi ders kitaplarında okulda demokrasi uygulamalarına örnek olarak sınıf başkanı seçimi. Cumhuriyet International Journal of Education, 5(2), 67-83.
• Sever, R., & Koçoğlu, E. (2013). Sosyal bilgiler ders kitaplarındaki coğrafya konularına ilişkin sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri/ Diyarbakır merkez ilçe örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12(45), 17-34.
• Şahin, M. (2012). Ders kitaplarının mesaj tasarımı ilkeri açısından değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 13(3), 129-154.
• Tay, B. (2005). Sosyal bilgiler ders kitaplarında öğrenme stratejileri. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 209-225.
• Tel, M. (2014). İlköğretim hayat bilgisi ders kitaplarındaki spor ve boş zaman temalarının değerlendirilmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(2), 1-11.
• Tural, A., Şahan, G., Işık, A. D., Özdemir, S., Uysal, H., & Yılmaz, O. (2017). Türkiye ve Almanya’daki hayat bilgisi ders kitaplarının resim-metin ilişkileri ve kullanımları bakımından karşılaştırılması, Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 770-782.
• Ünal, Ç., & Ilgaz, S. (2005). I. kademe ilköğretim sosyal bilgiler ders kitaplarındaki coğrafya konularının öğrencilerin soru sorma ve eleştiri yapma becerilerine olan katkısı (Erzurum İl Merkezi Örneği). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 129-139.
• Ünal, F., & Ünal, M. (2012). Sosyal bilgiler öğretim programları (1924-2005) ve ders kitaplarında (2005-2010) harita okuma becerisi, Milli Eğitim, 193, 165-183.Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yurdugül, H. (2005). Ölçek geliştirme çalışmalarında kapsam geçerliği için kapsam geçerlik indekslerinin kullanılması. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (s.1-6). Denizli: Pamukkale Üniversitesi.