Hayat Bilgisi Ders Kitaplarının Anahtar Yetkinlikler Açısından İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 2, 185 - 209, 31.07.2020

Ahu Taneri , Sevgi Yüksel

Öz

Bu çalışmada Hayat Bilgisi ders kitaplarının Türkiye yeterlilikler çerçevesinde yer alan anahtar yetkinlikler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda ‘Anadilde iletişim’, ‘Yabancı dillerde iletişim’, ‘Matematiksel yetkinlik ve bilim/teknolojide temel yetkinlikler’, ‘Dijital yetkinlik’, ‘Öğrenmeyi öğrenme’, Sosyal ve vatandaşlıkla ilgili yetkinlikler’, ‘İnsiyatif alma ve girişimcilik’, ‘Kültürel farkındalık ve ifade’ olmak üzere toplam sekiz anahtar yetkinlik araştırmada incelenmek üzere temel alınmıştır. Bu sekiz anahtar yetkinlik sınıf düzeylerine ve ünitelere göre taranarak incelenmiştir. Araştırma nitel araştırma modeli kapsamında durum çalışması yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmada kolay ulaşılabilir durum örnekleme yöntemi kullanılmıştır. 2018-2019 eğitim öğretim yılında ilkokullarda okutulmakta olan Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından onaylanmış ve 1., 2. ve 3. sınıf hayat bilgisi ders kitapları anahtar yetkinlikler açısından taranmıştır. Araştırma verilerinden elde edilen bulgulara göre tüm sınıflar bazında en fazla üçüncü sınıf hayat bilgisi ders kitabında Türkiye yeterlikler çerçevesinde yer alan anahtar yetkinliklerden ‘Sosyal ve vatandaşlıkla ilgili yetkinlikler’e yer verildiği görülmüştür. Yine ‘Anadilde iletişim’ yetkinliğine ve ‘Matematiksel yetkinlik ve bilim/ teknolojide temel yetkinlikler’e tüm sınıf düzeylerinde yüksek oranda yer verildiği bulgusuna ulaşılmıştır. Buna karşın ‘Yabancı dillerde iletişim’ ve ‘Dijital yetkinlikler’e ise tüm sınıf düzeylerindeki kitaplarda düşük oranda yer verildiği tespit edilmiştir. Araştırma bulgularına dayalı olarak Hayat Bilgisi dersi öğretim programlarının hazırlayıcılarına, öğretmenlerine ve araştırmacılara yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Hayat bilgisi, Ders Kitapları, Anahtar Yetkinlikler

Examination of Life Science Textbooks in Terms of Key Competencies

Öz

In this study, the Life Science textbook is intended to be examined in terms of key competencies within the framework of Turkey‘ key qualifications. In this context, total of 8 key competencies like "Communication in mother tongue", "Communication in foreign languages", "Mathematical competence and basic competencies in science / technology", "Digital competence", "Learning to learn", "Social and citizenship related competencies", "Taking initiative and entrepreneurship", " cultural awareness and expression” were serached and examined. The research was conducted with the case study method within the scope of qualitative research model. The study was carried out by using easily accessible case sampling method. In the 2018-2019 academic year, 1st, 2nd and 3rd grade life science textbooks which were approved by the Board of Education and is being taught in primary schools were searched for key competencies. According to the findings of the study, it was observed that “social and citizenship-related competencies” mostly take place in the third-year sciences of life books on all classes basis. It was also observed that “Communication in mother tongue” and “Mathematical competence and basic competences in science / technology” were given a high rate at all grade levels. On the other hand, “Communication in foreign languages” and “Digital competencies” are low in all classroom levels. Based on the findings of the research, suggestions were made to the preparers, teachers and researchers of the Life Science curriculum.

Anahtar Kelimeler

Life Science, Textbooks, Key competences

Kaynakça

• Akbaş, A., & Çelikkaleli, Ö. (2006). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretimi öz-yeterlik inançlarının cinsiyet, öğrenim türü ve üniversitelerine göre incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 98-110.
• Akkoyunlu, B., & Soylu, Y. (2010). Öğretmenlerin sayısal yetkinlikleri üzerine bir çalışma. Türk Kütüphaneciliği, 24(4), 748-768.
• Akyol, H. (1999). Bilgi vermeye dayalı metinler ve öğretimi. Çağdaş Eğitim, 4, 253-256.
• Aydoğdu, B. (2006). İlköğretim fen ve teknoloji dersinde bilimsel süreç becerilerini etkileyen değişkenlerin belirlenmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Bağcı, E. (2011). Avrupa Birliği'ne üyelik sürecinde Türkiye'de yaşam boyu eğitim politikaları. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(2), 139-173.
• Bakırcı, H., & Kutlu, E. (2018). Fen bilimleri öğretmenlerinin FETEMM yaklaşımı hakkındaki görüşlerinin belirlenmesi. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education, 9(2), 367-389.
• Bogdan, R. C. & Biklen, S. K. (1998). Qualitative research for education: An introduction to theory and methods. Boston: Allyn and Bacon.
• Büyüköztürk,Ş., Kılıç Çakmak, E. Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel F. (2012) Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Ceyhan, E. ve Yiğit, B. (2005). Konu alanı ders kitabı incelemesi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Cinkılıç, E. (2010). Ortaöğretim 9. Sınıf tarih ders kitapları ile ilköğretim 6. Sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alan tarih ünitelerindeki görsel malzeme sunumunun karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Erdener, M. A., ve Ö. Gül. (2017). İlkokul öğretmenlerinin yaşam boyu öğrenmeye ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 11(2), 545-563.
• Erkmen, N.(1996). Çağdaş bir ders kitabı nasıl olmalı? Ders kitabını mükemmel yapan nitelikler. H. Coşkun, İ.Kaya, J. Kuglin. (Ed.), Türkiye ve Almanya’da İlköğretim Ders Kitapları, (37-46). Ankara: Bizim Büro Basımevi.
• European Commission. (2000). Commission staff working paper: A memorandum on lifelong learning. Brussels.
• European Parliament and the Council of Europe. (2006). Action programme in the field of lifelong learning (2004-2006). Official Journal of the European Union L (327): 45–68.
• Fish, Lynn A. ve Kim, Ji-Hee (2014). Mylink face: Teaching Social Entrepreneurship. The BRC Academy Journal of Business, 4 (1), 23-40.
• Fraenkel J.R. & Wallen, N.E (2006). How to design and evaluate research in education. New York: McGrow-Hill.
• Gelen, İ. (2017). P21-Program ve Öğretimde 21. Yüzyıl Beceri Çerçeveleri (ABD Uygulamaları). Disiplinlerarası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 15-29.
• Gencel, İ. E. (2013). Öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterliklerine yönelik algıları. Eğitim ve Bilim, 38(170), 237-252.
• Glesne, C. (2013). Nitel araştırmaya giriş. (2. Baskı). A. Ersoy, P. Yalçınoğlu, Çev. Ed. A. Ersoy, P. Yalçınoğlu). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Gözübüyük Tamer, M. (2013). Yaşam boyu öğrenme için ulusal yeterlilikler, çerçevesi: Avrupa ve Türkiye örneği. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 3(5), 43-54.
• Günay D. (2011) Türk Yükseköğretiminin Yeniden Yapılandırılması Bağlamında Sorunlar, Eğilimler, İlkeler ve Öneriler - I. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi/Journal of Higher Education and Science, 1, (3), 113-121.
• Güneş, F. (2016). Öğretmen Yetiştirme Yaklaşım ve Modelleri. Journal of Kirsehir Education Faculty, 17(3), 413-35.
• Güneş, F., & Uygun, T. (2016). Öğretmen yetiştirmede beceri uyuşmazlığı. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(3), 1-14.
• Kab, İ. (2012). Türkiye’deki sosyal bilgiler ders kitaplarının Almanya’daki tarih, coğrafya ve vatandaşlık eğitimi ders kitaplarıyla karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kabapınar,Y. (2009). Yeni öğrenme anlayışının ışığında Sosyal Bilgiler ders kitapları. C. Öztürk (Ed.), Sosyal Bilgiler Öğretimi, Demokratik Vatandaşlık Eğitimi (1.Baskı), (367-401). Ankara: Pegem Akademi.
• Küçükahmet, L. (2004). Eğitim programlarında ders kitabının yeri. L. Küçükahmet (Ed.), Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu (ss. 2-16). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kurudayıoğlu, M., ve Çetin, Ö. (2015). Temel Beceriler ve Türkçe Öğretimi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 3(3), 1-19.
• Luborsky, M. R., & Rubinstein, R. L. (1995). Sampling in Qualitative Research: Rationale, Issues, and Methods. Research on Aging, 17(1), 89–113.
• MEB (2009b). Türkiye hayat boyu öğrenme strateji belgesi. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• MEB (2014). Türkiye hayat boyu öğrenme strateji belgesi. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• MEB (2018). İlköğretim 1. 2. ve 3. sınıflar Hayat Bilgisi dersi öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
• Mesleki Yeterlik Kurumu (2015). Türkiye yeterlikler çerçevesi. Ankara.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expveed sourcebook. (2nd Edition). California: SAGE Publications.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2005). İlköğretim 1. 2. ve 3. sınıflar Hayat Bilgisi dersi öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
• Otuz, B., Görkaş-Kayabaşı, B., ve Ekici, G. (2018). 2017 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı Beceri ve Değerlerinin Anahtar Yetkinlikler Açısından Analizi. Journal of Theoretical Educational Science/Kuramsal Eğitim¬bilim Dergisi, 11(4), 944-72.
• Paker, T. (2012). Türkiye'de Neden Yabancı Dil (İngilizce) Öğretemiyoruz ve Neden Öğrencilerimiz İletişim Kurabilecek Düzeyde İngilizce Öğrenemiyor?. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(32), 89-94.
• Patton, M. Q. (2014), Qualitative Research & Evaluation Methods Integrating Theory and Practice (Fourth Edition). Sage Publications, Thousand Oaks, CA.
• Pınarcık, Ö., Danacı, M. Ö., Deniz, M. E., ve Eran, N. (2016). Okul öncesi öğretmen¬lerinin yaşam boyu öğrenme yeterliklerine yönelik algıları. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 1966-1983.
• Pingel, F.(2010). UNESCO guidebook on textbook research and textbook revision. Braunschweig: UNESCO.
• Tokcan, H. (2005). Sosyal Bilgiler 6. Sınıf Ders Kitapları Ünite Değerlendirme Sorularının Sosyal Bilgiler Programına Göre Kapsam Geçerliği ve Bloom’un Bilişsel Alan Taksonomisine Göre Analizi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl 9, (1-2), 79-100.
• Topkaya, Y., Tokcan, H. (2013). Sosyal Bilgiler Öğretim Programının Belirlediği Değerlerin 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarına Yansıma Düzeylerinin Karşılaştırılması. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl:4, Sayı:10, Mart, 33-43.
• Turan, R. (2018). 2017 İlkokul ve Ortaokul Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı Üzerine Genel Bir Değerlendirme. Diyalektolog, Ulusal Sosyal Bilimler Dergisi, 19; 295-328.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H., (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yin, R. (1994). Case study research: Design and methods (2nd ed.). Beverly Hills, CA: Sage Publishing.