Öğrencilerin Çevre Eğitimine Dair Öz-Yeterlikleri ve Çevre Etiği Farkındalık Algılarıyla Ekolojik Vatandaşlıklarının İlişkisi

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2, 179 - 197, 31.07.2023

Merve Altın , Nur Akcanca

Öz

Okul öncesi dönemin çevresel değerlerin özümsenmesinde önemli bir zaman aralığı olduğu bilinmektedir. Öğrencilerin çevreye ilişkin farkındalık elde edebilmesinde ise örnek teşkil edecek olan öğretmenlerin çevre eğitimi öz-yeterlik inancına, çevre etiği farkındalık algısına sahip ekolojik vatandaş olmaları gerektiği düşünülmektedir. Buradan hareketle bu araştırmanın amacı okul öncesi öğretmenliği öğrencilerinin çevre eğitimi öz-yeterliklerini, çevre etiği farkındalık algılarını ve ekolojik vatandaşlık düzeylerini belirleyerek birbirlerine etkisini yordamaktır. Araştırmada nicel araştırma yöntemleri arasında yer alan ilişkisel tarama modelinden yararlanılmıştır. Araştırmanın örneklem grubu Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi’nde 2020-2021 öğretim yılında 1., 2. ve 3. sınıflarda öğrenimlerini sürdüren toplam 254 okul öncesi öğretmenliği öğrencisinden oluşmaktadır. Araştırmada veriler “Çevre Eğitimi Öz-Yeterlik Ölçeği”, “Çevre Etiği Farkındalık Ölçeği” ve “Ekolojik Vatandaşlık Ölçeği” ile toplanmıştır. Araştırmanın sonucunda okul öncesi öğretmenliği öğrencilerinin çevre eğitimi öz-yeterliklerinin yüksek olduğuna, çevre etiği farkındalık algılarının çok yüksek olduğuna ve ekolojik vatandaşlıklarının orta düzeyde olduğuna ulaşılmıştır. Öğrencilerin çevre eğitimine ilişkin öz-yeterlik, çevre etiği farkındalık algılarının ekolojik vatandaşlıkları ile orta düzeyde ve anlamlı bir ilişkisinin bulunduğu saptanmıştır. Öğrencilerin çevre eğitimine dair öz-yeterlik, çevre etiği farkındalık algılarının, ekolojik vatandaşlıkları üzerindeki yordayıcı etkisi incelendiğinde, çevre eğitimine dair öz-yeterliklerinin ve çevre etiği farkındalık algılarının, ekolojik vatandaşlık toplam puanlarını anlamlı bir şekilde yordadığı görülmüştür. Öğrencilerin lisans eğitimi programlarının içeriğine çevre eğitimi öz-yeterliği, çevre etiği farkındalık algılarını destekleyici dersler eklenmesi, ekolojik vatandaşlıklarına da katkı sağlayacağından dolayı çalışmanın önerileri arasında yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çevre Eğitimi Öz-Yeterlik, Çevre Etiği Farkındalık Algısı, Ekolojik Vatandaşlık, Okul Öncesi Öğretmenliği

Students' Self-Efficacy Regarding Environmental Education and the Relationship between Their Perceptions of Environmental Ethics Awareness and Their Ecological Citizenship

Öz

It is known that the pre-school period is a critical time frame for internalizing environmental values. It is believed that teachers who serve as exemplary role models should possess ecological citizenship by having self-efficacy in environmental education and awareness of environmental ethics to facilitate students' awareness of the environment. Based on this, this research aims to determine the levels of environmental education self-efficacy, awareness of environmental ethics, and ecological citizenship among pre-school teacher education students and to explore how these factors influence each other. In this study, the correlational survey model, one of the quantitative research methods, was used. The study's sample group consists of 254 pre-school teacher education students who were enrolled in the 1st, 2nd, and 3rd grades during the 2020-2021 academic year at Çanakkale Onsekiz Mart University. The data of this study were collected using "Environmental Education Self-Efficacy Scale," "Environmental Ethics Awareness Scale" and "Ecological Citizenship Scale." The study results indicated that pre-school teaching students have a high level of environmental education self-efficacy level, a very high perception of environmental ethics awareness, and a medium ecological citizenship level. It has been found that there is a moderate and significant relationship between students' self-efficacy in environmental education, awareness of environmental ethics, and ecological citizenship. When the predictive effects of environmental education self-efficacy and environmental ethics awareness perceptions of students on their ecological citizenship were examined, it was noted that environmental education self-efficacy and environmental ethics awareness perceptions significantly predicted total ecological citizenship scores. One of the study's recommendations is to add courses that support students' self-efficacy in ecological education and awareness of environmental ethics to the content of undergraduate education programs. It is suggested that incorporating such courses would enhance these aspects and contribute to students' ecological citizenship.

Anahtar Kelimeler

Self-Efficacy On Environmental Education, Environmental Ethics Awareness Perception, Ecological Citizenship, Pre-school Teaching

Kaynakça

• Akçay, N. O., Halmatov, M., & Ekin, S. (2017). Okul öncesi öğretmeni adaylarının ağaç ve çevreye yönelik tutumlarının incelenmesi. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13, 1-18.
• Ardoin, N. M., & Bowers, A. W. (2020). Early childhood environmental education: A systematic review of the research literatüre. Educational Research Review, 31, 1-16.
• Boran Torun, S. (2021). Bazı çevresel atıkların ve doğal liflerin kompozitlerde kullanılabilirliği. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 22(1), 126-133.
• Büyüköztürk, Ş. (2019). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (26. Baskı). Pegem Akademi Yayınları.
• Can, A. (2019). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi (8. Baskı). Pegem Akademi Yayınları.
• Ceyhan, H. (2020). Çevre hakkı çerçevesinde İran’ın Urmiye Gölü’ndeki uygulamaları. Astana Yayınları.
• Çabuk, B., Baş, T., & Teke, N. (2017). Resimli öykü kitaplarındaki görseller ve metinler masum mu?. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(3), 984-1016.
• Çelik, E., & Çağdaş, A. (2010). Okul öncesi eğitim öğretmenlerinin empatik eğilimlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (23), 23-38.
• Demirer, T., & Ören, F. Ş. (2020). 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin çevresel vatandaşlık ve ekolojik ayak izi kavramlarına ilişkin düşünceleri: Kelime ilişkilendirme örneği. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 603-642.
• Deniz, D., Küçük, B., Cansız, Ş., Akgün, L., & İşleyen, T. (2014). Ortaöğretim matematik öğretmeni adaylarının üstbiliş farkındalıklarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22(1), 305-320.
• Erkol, M., & Erbasan, Ö. (2018). Investigation of teachers’ environmental education selfefficacy in terms of different variables. Erzincan University Journal of Education Faculty, 20(3), 810-825.
• Erten, S., & Aydoğdu, C. (2011). Türkiyeli ve Azerbaycanlı öğrencilerde, ekosentrik, antroposentrik ve çevreye karşı antipatik tutum anlayışları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 158-169.
• Gal, A., & Gan, D. (2020). Transformative sustainability education in higher education: Activating environmental understanding and active citizenship among professional studies learners. Journal of Transformative Education, 18(4), 271-292.
• İçen, M., & Akpınar, E. (2012). Küresel vatandaşlık eğitiminin uluslararası sorunların çözümündeki rolü. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 277-290.
• Jagers, S. C., Martinsson, J., & Matti, S. (2014). Ecological citizenship: A driver of proenvironmental behaviour?. Environmental Politics, 23(3), 434-453.
• Kabadayi, A., & Altinsoy, F. (2018). Traditional and technological methods for raising pre-school children’s awareness of environmental pollution for sustainability. Discourse and Communication for Sustainable Education, 9(2), 134-144.
• Karakuş, G., & Çimen, O. (2020). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik etik yaklaşımlarının incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(2), 11-435.
• Karasar, N. (2020). Bilimsel araştırma yöntemleri (35. Baskı). Nobel Yayınları.
• Karatekin, K., & Uysal, C. (2018). Ecological citizenship scale development study. International Electronic Journal of Environmental Education, 8(2), 82- 104.
• Karatekin, K., Salman, M., & Uysal, C. (2019). Öğretmen adaylarının ekolojik vatandaşlık düzeylerinin karşılaştırılması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(4), 1747-1756.
• Kayaer, M. (2013). Çevre ve etik yaklaşımlar. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 63-76.
• Kaygısız, G. M., Benzer, E., & Eren, C. D. (2019). Aktif öğrenmeye dayalı etkinliklerin okul öncesi öğretmen adaylarının çevre etiği farkındalığı, çevre davranışı ve çevre eğitimine ilişkin özyeterliklerine etkisi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 50(50), 125-141.
• Khan, A., Fleva, E., & Qazi, T. (2015). Role of self-esteem and general self-efficacy in teachers’ efficacy in primary schools. Psychology, 6(01), 117-125.
• Konuk, Y., & Yıldırım, T. (2018). Empati becerisine dayalı etkinliklerle desteklenen sosyal bilgiler öğretiminin öğrencilerin çevre bilincine ve akademik başarılarına etkisi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 2(2), 57-69.
• Kumar, P. N. S., & Rani, T. S. (2018). A study on environmental competencies of teacher trainees. International Journal of Research and Analytical Reviews, 5(4), 293- 298.
• Kurt Gökçeli, F. ve Özer, M. (2022). Meslek yüksekokulu çocuk gelişimi öğrencilerinin çevre okuryazarlıkları üzerine bir inceleme. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 64, 379-411.
• Major, L., Namestovski, Ž., Horák, R., Bagány, Á., & Krekić, V. P. (2017). Teach it to sustain it! Environmental attitudes of Hungarian teacher training students in Serbia. Journal of Cleaner Production, 154, 255-268.
• Mengsi, Y., & Zhengke, F. (2018). Construction of environmental citizenship in hypermedia Space. In International Conference on Educational Research, Economics, Management and Social Sciences (pp. 1407-1411). Francis Academic Press: UK.
• Moorthy, R., & Akwen, G. T. (2020). Environmental ethics through value-based education. Bangladesh Journal of Bioethics, 11(2), 1-9.
• Nagra, V. (2010). Environmental education awareness among school teachers. The Environmentalist, 30(2), 153-162.
• Nalçacı, A., & Beldağ, A. (2012). İlköğretim 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin çevre tutumlarının belirlenmesi: Erzurum örneği. Doğu Coğrafya Dergisi, 17(28), 141-154.
• Nasibulina, A. (2015). Education for sustainable development and environmental ethics. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 214, 1077-1082.
• Önal, H., Coşkun, S., & Atasoy, E. (2017). Küreselleşen dünyada çevre için eğitimin pedagojik temelleri. Kesit Akademi Dergisi, 3(8), 143-165.
• Öner, H., & Koruklu, N. (2020). Toplumda çevre bilinci oluşturulabilir mi? Bir grup üniversite öğrencisinin görüşleri. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), 94-11.
• Özer, N. (2015). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre etiğine yönelik farkındalık düzeylerinin belirlenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Aksaray Üniversitesi, Aksaray.
• Özlü, G., Keskin, M. Ö., & Gül, A. (2013). Çevre eğitimi öz-yeterlik ölçeği geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(2), 393-410.
• Saka, M. (2016). Öğretmen adaylarının çevre etiği yaklaşımlarının yordayıcısı olarak eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(3), 100-115.
• Sancak, İ. T. B. (2022). Çevresel bilincin, tutum ve davranış üzerindeki etkisinin incelenmesi: Bingöl Üniversitesi örneği. Akademik Matbuat, 6(1), 91-110.
• Seçkin, A., & Başbay, M. (2013). Beden eğitimi ve spor öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin öz-yeterlik inançlarının incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 8(8), 253-270.
• Soleimanpour Omran, M. (2014). The effect of educating environmental ethics on behavior and attitude to environment protection. European Online Journal of Natural and Social Sciences, 3(3), 141-150.
• Tanık Önal, N. (2020). Relationship between the attitudes of pre-school teacher candidates towards environmental issues and their self-efficacy beliefs about environmental education. Review of International Geographical Education Online, 10(4), 706-727.
• Topal, M., Eyduran, E., Yağanoğlu, A. M., Sönmez, A., & Keskin, S. (2010). Çoklu doğrusal bağlantı durumunda ridge ve temel bileşenler regresyon analiz yöntemlerinin kullanımı. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 41(1), 53-57.
• Uyanık, G. (2017). Investigation of the attitudes towards environmental issues and knowledge levels of preservice teachers. Ondokuz Mayis University Journal of Faculty of Education, 36(1), 133-145.
• Uzun, S. (2021). Üniversite öğrencilerinin çevre bilinci ve duyarlılıklarının belirlenmesi: Düzce Üniversitesi örneği. Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Ormancılık Dergisi, 17(1) , 173-198.
• Yenice, N., & Tunç, G.A. (2018). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik farkındalıkları ile yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelik tutumlarının incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(1), 207-222.
• Yıldırım, T., Kışoğlu, M., & Salman M. (2018). Coğrafya ve biyoloji öğretmenlerinin çevre eğitiminde öz-yeterliklerinin analizi. International Geographical Educatşon Online (RIGEO), 8(2), 240-254.
• Yılmaz, M., Karakaya, F., Çimen, O., & Adıgüzel, M. (2019). Fen bilgisi öğretmen adaylarının ekolojik vatandaşlık düzeylerinin incelenmesi. Mediterranean Journal of Educational Research, 13(30), 98-113.
• Yuan, K. S., Wu, T. J., Chen, H. B., & Li, Y. B. (2017). A study on the teachers’ professional knowledge and competence in environmental education. EURASIA Journal of Mathematics, Science and Technology Education, 13(7), 3163-3175.
• Zengin, E. (2008). Çevre sorunlarının önlenmesinde önemli bir faktör olarak çevre eğitimi. Bakı Dövlət Universiteti İlahiyyat Fakültəsinin Elmi Məcmuəsi, 9, 229-243.