Montessori Yöntemine Nörobilimsel Bakış Açısı: Disiplinler Arası İnceleme

Yıl 2021, Cilt: 41 Sayı: 2, 817 - 854, 26.08.2021

Şeyma Sultan Bozkurt , İlkay Ulutaş

https://doi.org/10.17152/gefad.880933

Cited By: 2

Öz

Yüzyılı aşkın süredir dünyanın birçok ülkesinde uygulanmakta olan Montessori yöntemi çocukların gelişim ve öğrenmesinin erken yıllardan itibaren özel hazırlanmış bir ortam ve çocuk merkezli yaklaşımlar ile desteklenmesini, çocuğun bağımsız birey olmasını hedefleyen bir eğitim yaklaşımıdır. Bu araştırmada eğitim ve nörobilim ilişkisinden yola çıkılarak, Montessori eğitim yönteminde yer alan temel özelliklerin nörobilimsel bakış açısı ile açıklanması, Montessori ve nörobilimin ilişkilendirildiği araştırmaların incelenerek disiplinler arası bir bakış açısı ortaya konulması amaçlanmıştır. Araştırma, derleme türünde planlanmış nitel bir araştırmadır. Verilerin toplanmasında doküman analizi tekniği kullanılarak iki tarama aşaması ile dokümanlara ulaşılmıştır. İlk taramada Montessori yöntemi ile nörobilimsel çalışmaların ilişkilendirildiği çalışmalar incelenerek Montessori yönteminin "Hassas Dönemler", "Yapılandırılmış Ortam", "Duyu Eğitimi", "Tekrarla Kendiliğinden Öğrenme", "Dil-Beyin" ve "Hareket-Beyin" gibi özelliklerinin nörobilim ile ilişkilendirildiği tespit edilmiştir. İkinci taramada ise Montessori ve nörobilim çalışmalarında bu özelliklerin nasıl açıklandığı incelenmiştir. Araştırma bulguları, Montessori’nin çocuk gelişimi ve öğrenmesine ilişkin oluşturduğu özelliklerin yıllar sonra nörobilim alanında yapılan araştırma bulguları ile de desteklendiğini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Maria montessori, Montessori yöntemi, Nörobilim, Beyin ve öğrenme, Erken çocukluk eğitimi

Kaynakça

• Acay, E. (2018). Okul öncesi çocuklarının renk ve doku bilgilerini edinmelerine montessori eğitim yönteminin etkililiği. Yüksek Lisans Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Akdağ, F. (2015). Çocukta beyin gelişimi ve erken müdahale.Hacettepe University Faculty of Health Sciences Journal, 1(2), 97-100.
• Arechavala-Lopez, P., Diaz-Gil, C., Saraiva, J. L., Moranta, D., Castanheira, M. F., Nuñez-Velázquez, S., et al. (2020). Effects of structural environmental enrichment on welfare of juvenile seabream (Sparus aurata). Aquac. Rep. 15:100224. https://doi.org/10.1038/s41598-020-68306-6
• Barker, J.E., Semenov, A.D., Michaelson, L., Provan, L.S., Snyder, H.R., Munakata, Y. (2014). Less-structured time in children's daily lives predicts self-directed executive functioning. Frontiers in Psychology, 5, 1-16. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2014.00593
• Benic, M.Z., Jambresic, I. (2020). Is there a need for handıcraft ın preschool? attıtudes of preschool teachers and parents on ıncludıng handıcraft actıvıtıes ın the regular preschool program. Proceedings Of 14th Internatıonal Technology, Educatıon And Development Conference (Inted2020), 1511-1519.
• Bezirci, H. (2017). Montessori yönteminin anaokulu çocukların akran ilişkilerine ve akran tepkilerine etkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Bülgür, N. (2018). Montessori eğitiminin 5-6 yaş grubu çocukların yalnızlık ve sosyal memnuniyetsizlik düzeyleri üzerindeki etkisi (Adana ili örneği). Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Campbell,S.R. (2011). Educational neuroscience: motivations, methodology, and implications, Educational Philosophy and Theory, 43(1), 7-16. https://doi.org/10.1111/j.1469-5812.2010.00701.x
• Canbulat, Zengin, İ. (2019). 5-6 yaş çocukların matematik becerilerinin geliştirilmesinde Montessori eğitim programının etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Yeditepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Casey, B.J., Tottenham, N., Liston, C. & Durston, S. (2005). Imaging the developing brain: what have we learned about cognitive development?. TRENDS in Cognitive Sciences, 9(3), 104-110. https://doi.org/10.1016/j.tics.2005.01.011
• Catherine, L., Javier, B. and Francisco, G. (2020), Four Pillars of the Montessori Method and Their Support by Current Neuroscience. Mind, Brain, and Education. http://dx.doi.org/10.1111/mbe.12262
• Çakıroğlu Wilbrandt, E. (2019) Montessori yöntemi: her yönüyle montessori eğitimi ve etkinlik rehberi. İstanbul: Final.
• Davis, E.P., Stout, S.A., Molet, J., Vegetabile, B., Glynn, L.M., Sandman, C.A., Heins, K., Stern, H. & Baram, T.Z. (2017). Exposure to unpredictable maternal sensory signals influences cognitive development across species. PNAS, 114(39), 10390–10395. www.pnas.org/cgi/doi/10.1073/pnas.1703444114
• de Giorgio, A., Kuvacic, G., Milic, M. & Padulo, J. (2018). The brain and movement: how physical activity affects the brain. Monten. J. Sports Sci. Med., 7, 63-68. https://doi.org/10.26773/mjssm.180910
• Dedeoğlu, S. (2018). MEB okul öncesi eğitim programı ve Montessori programına göre eğitim alan çocukların bilişsel gelişim ve sosyal yetkinliklerinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Demir, M.Ş., Usta, M.E., Yayla, A., Taşkın, N., Hastunç, Y., Alav, Ö. (2016). Çeşitli nöro-bilişsel & nöro-pedagojik uygulama ve modalitelerin bilişsel becerilerin gelişimi üzerindeki etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 17(2), 679-696.
• Diamond, M.C. (2001). Response of the brain to enrichment. An. Acad. Bras. Cienc., 73(2), 211-220.
• Dinçer Yavuz, İ. (2019). Okul öncesi dönemde montessori yöntemi ile veya geleneksel yöntem ile eğitim alan çocukların okul olgunluğu düzeyleri, öz düzenleme becerileri ve annelerinin çocuklarının yeteneklerine ilişkin algıları. Yüksek Lisans Tezi. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Dronkers, N.F., Wilkins, D.P., Van Valin, R.D., Redfern, B.B., Jaeger, J.J. (2004). Lesion analysis of the brain areas involvedin language comprehension. Cognition, 92, 145–177. http://dx.doi.org/10.1016/j.cognition.2003.11.002
• Durkaya, S. (2019). Meb okul öncesi eğitim programına ve montessori yaklaşımına göre eğitim alan anasınıfı çocuklarının sezgisel matematik yeteneklerinin karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ergenç, İ.(2008). Dilin Beyindeki Gerçekleşimi ve Konuşma Eylemi. S. Karakaş (Ed.), Kognitif Neurobilimler (s. 169-185). Ankara: Nobel Tıp Kitabevi.
• Ericson, K.I., Gildengers, A.G. & Butters, M.A. (2013). Physical activity and brain plasticity in late adulthood. Dialogues in Clinical Neuroscience, 15(1), 99-108.
• Fabri, M. & Fortuna, S. (2020). Maria montessori and neuroscience: the trailblazing ınsights of an exceptional mind. The Neuroscientist ,26(5-6), 394–401. https://doi.org/10.1177/1073858420902677
• Friederici, A.D. (2006). The neural basis of language development and ıts ımpairment. Neuron 52, 941–952. https://doi.org/10.1016/j.neuron.2006.12.002
• Friederici, A.D., Chomsky, N., Berwick, R.C., Moro, A. & Bolhuis, J.J. (2017). Language, mind and brain. Nature Human Behaviour, 1, 713-722. . https://doi.org/10.1038/s41562-017-0184-4
• Gabard-Durnam, L., McLaughlin, K.A. (2020). Sensitive periods in human development: charting a course for the future. Current Opinion in Behavioral Sciences. 36, 120–128. https://doi.org/10.1016/j.cobeha.2020.09.003
• Gopalakrishnan,B., Karpagam, K., Selvaraj, K. (2020). Effectiveness of sensory stimulation on sensory function among patients with stroke. International Journal of Research in Pharmaceutical Sciences,11, 96-99. https://doi.org/10.26452/ijrps.v11iSPL4.3746
• Goswami, U. (2004). Annuel review: Neuroscience and education. British Journal of Educational Psychology, 74, 1-14. http://dx.doi.org/10.1348/000709904322848798
• Goswami, U.(2011). Principles of learning, ımplications for teaching: a cognitive neuroscience perspective. Journal of Philosophy of Education 42(3‐4):381 – 399. https://doi.org/10.1111/j.1467-9752.2008.00639.x
• Greenough, W.T. (2002). Brain adaptation to experience:an uptade. In M.H. Jhanson, Y. Munaka & RR.O. Gilmore (Eds.), Brain development and cognition a reader: second edition (pp. 213-216). USA: Blackwell.
• Greenough, W.T., Black,J.E. & Wallace, C.S. (2002). Experience and brain development. In M.H. Jhanson, Y. Munaka & RR.O. Gilmore (Eds.), Brain development and cognition a reader: second edition (pp.186-213). USA: Blackwell.
• Grossman, A.W., Churchill, J.D., McKinney, B.C., Kodish, I.M., Otte, S.L., Greenough, T.G. (2003). Experience e¡ects on brain development: possible contributions to psychopathology. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 44(1), 33-63.
• Hensch, T.K. (2005). Critical Period mechanisms in developing visual cortex. Current Topics in Developmental Biology, 69, 215-237. https://doi.org/10.1016/S0070-2153(05)69008-4
• Jensen, E. (2006). Beyin uyumlu öğrenme (A. Doğanay Çev.). Adana: Nobel.
• Jones, W. P. (2005). Music, the brain, and education. Montessori Life: A Publication of the American Montessori Society, 17(3), 40–45.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
• Keleş, E., Çepni, S. (2006). Beyin ve öğrenme. Türk Fen Eğitimi Dergisi,3(2), 66-82.
• Kınık, B. (2018). Montessori temelli bireysel eğitim programının özel eğitim gereksinimi olan çocukların problem çözme becerilerine etkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Kuhl, P. K. & Rivera-Gaxiola, M. (2008). Neural substrates of early language acquisition. Annu. Rev. Neurosci. 31, 511–534. https://doi.org/10.1146/annurev.neuro.30.051606.094321
• Lamrani, R., Abdelwahed, E. (2020). Game-based learning and Gamification to improve skills in early years education. Computer Scıence and Informatıon Systems, 17(1), 339-356. https://doi.org/10.2298/CSIS190511043L
• Lamrani, R., Abdelwahed, E., Chraibi, S., Qassimi, S., Hafidi, M. (2018). Gamification and serious games based learning for early childhood in rural areas. Challenges, 11(31), https://doi.org/10.3390/challe11020031
• Lillard, A.S. (2020). Montessori as an alternative early childhood education. Early Child Development and Care, 1-11. https://doi.org/10.1080/03004430.2020.1832998
• Lillard, P.P. (2013). Montessori modern bir yaklaşım (O. Güngüz Çev.). Ankara: Kaknüs.
• Lillard, P.P. (2014). İlk ve ortaokulda Montessori eğitimi (O. Gündüz Çev.). Ankara: Kaknüs.
• Lillard, A. S., Heise, M. J., Richey, E. M., Tong, X., Hard, A. & Bray, P. M. (2017). Montessori preschool elevates and equalizes child outcomes: A longitudinal study. Frontiers in Psychology, 8, 1-19. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2017.01783
• Liston, D. (1995, April). Basic guidelines for brain-compatible classrooms: theory to praxis. Paper Presented at the Annual Meeting of the American Educational Research Association, San Francisco, CA.
• Lopata, C., Wallace, N. & Finn, K. (2005). Comparison of academic achievement between Montessori and traditional educational programs. Journal of Research in Childhood Education, 20(1), 5-13.
• Lores-Arnaiz S., Bustamante J., Czerniczyniec A., Galeano P., Gonzalez Gervasoni M., Rodil Martínez A., Paglia N., Cores V., Lores Arnaiz M.R. (2007). Exposure to enriched environments significantly increases brain nitric oxide synthase and improves cognitive performance in pre-pubertal but not in young rats. Behavioural Brain Research, 184,117-123. https://doi.org/10.1016/j.bbr.2007.06.024
• Mavrelos, M., Daradoumis, T. (2020). Exploring multiple ıntelligence theory prospects as a vehicle for discovering the relationship of neuroeducation with ımaginative/waldorf pedagogy: a systematic literature review. Educatıon Scıences, 10(11), 1-26. https://doi.org/ 10.3390/educsci10110334
• Moher D, Liberati A, Tetzlaff J, Altman DG, The PRISMA Group (2009) Preferred Reporting Items for Systematic Reviews and Meta-Analyses: The PRISMA Statement. PLoS Med 6(7): e1000097. https://doi.org/10.1371/journal.pmed.1000097
• Montessori, M. (2015). Emici zihin (O. Gündüz Çev.). Ankara: Kaknüs.
• Montessori, M. (2016). Çocuğun keşfi (O. Gündüz Çev.). İstanbul: Kaknüs. Nabar, M.J.M.Y., Algieri, R.D., Tornese, E.B., Ferrante, M.S., Broffman, C. & Algieri, A. (2020). Playbased learning in anatomy: ımpact on cultural conceptions and cadaveric affronting from cognitive neuroscience. Internatıonal Journal Of Morphology, 38(4), 1065-1073.
• National Scientific Council on the Developing Child. (2007). The timing and quality of early experiences combine to shape brain architecture. Cambridge, MA:National Scientific Council on the Developing Child; Working Paper No.5 http://developingchild.harvard.edu/library/reports_and_working_papers/wp5/
• Nithianantharajah, J., Hannan, A.J. (2006). Enriched environments, experiencedependent plasticity and disorders of the nervous system. Nature reviews Neuroscience, 7, 607-709.
• Noyat, Ş. (2018). Görsel sanatlar eğitiminde Montessori eğitimi yaklaşımının, okul öncesi çocuklarının yaratıcılık gelişimlerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Nutbrown, C. (2005). Key Concepts in early childhood education and care. California: Sage.
• Oğuz, V., Köksal Akyol, A. (2006). Çocuk eğitiminde montessori yaklaşımı. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(1), 243-256.
• Olson, M.H. & Hergenhahn B.R. (2016). Öğrenmenin kuramları -theories of learning- (S. Temizel Çev.). Ankara: Nobel.
• Onan, B: (2010). Beynin bilişsel işlevleri üzerine yapılan araştırmalar ve ana dili eğitimine yansımaları. Türklük Bilimi Araştırmaları, 27, 521-561. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubar/issue/16968/177247 adresinden erişilmiştir.
• Özdoğru, A.A., Kaya Yertutanol, F.D. (2018). Çocuk ve ergenlerin nörobilişsel gelişimlerinde aerobik egzersizin etkileri. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 25 (2), 165-174.
• Pollard, M. (1996). Maria Montessori Dünya'daki eğitim sisteminde devrim yapan İtalyan doktor (L. Onat Çev.).Ankara: İlk Kaynak.
• Poussin, C. (2015). Bana kendi kendime yetmeyi öğret anne babalar için Montessori pedagoji. (B. Şaman Çev.) Ankara: Kaknüs.
• Reh, R.K., Dias, B.G., Nelsonn, C.A., Kaufer, D., Werker, J.F., Kolb, B., Levine, J.D. & Hensch, T.K. (2020). Criticalperiodregulation acrossmultipletimescales. Proceedings of the National Academy of Sciences 117(38). https://doi.org/10.1073/pnas.1820836117
• Rosenberg-Lee, M. (2018). Training Studies: An experimental design to advance educational neuroscience. Mınd, Braın, And Educatıon, 12(1), 12-22.
• Sackett, G. (2016). The scientist in the classroom: the montessori teacher as scientist. The NAMTA Journal ,41(2), 5-20.
• Smith, O. (2014). 10 Minutes of bliss. Montessori Life: A Publication of the American Montessori Society, 26(1), 48-50.
• Şimşek, Y. (2018). Montessori yaklaşımı ile verilen beslenme eğitiminin 4-5 yaş çocukların besin grupları bilgisi, beslenme alışkanlıkları ve sofra düzeni bilgisi üzerine etkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Temel, F. (1994). Montessori'nin görüşleri ve eğitime yaklaşımı. Okul Öncesi Eğitimi Dergisi, 47(1), 18-22.
• Tomele, G., Lidaka, A. (2017). The use of Montessori pedagogy in children's speech and language development promotion. Proceedings of 3rd Internatıonal Conference On Lifelong Leariıng And Leadersip For All (Iclel 2017), 706-715.
• Tottenham, N. (2014). The ımportance of early experiences for neuro-affective development. Current Topics in Behavioral Neurosciences, 16, 109-129. https://doi.org/10.1007/7854_2013_254
• Üstündağ, K. (2019). Montessori yönteminin okul öncesi dönemdeki çocukların bilimsel süreç becerilerine etkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• van der Meulen, A., Krabbendam, L. & de Ruyter, D. (2015). Educational neuroscience: ıts position, aims and expectations, British Journal of Educational Studies, 63(2), 229-243. https://doi.org/10.1080/00071005.2015.1036836
• van Dijk, W. & Lane, H.B. (2020) The brain and the US education system: perpetuation of neuromyths, Exceptionality, 28(1), 16-29. https://doi.org/10.1080/09362835.2018.1480954
• Viru, A., Loko, J., Harro, M., Volver, A., Laaneots, L., Viru, M. (1999). Critical periods in the development of performance capacity during childhood and adolescence. Eur. J. Phys. Educ. 4, 75–119. https://doi.org/10.1080/1740898990040106
• Vries, G.J., Fields, C.T., Peters, N.V., Whylings, J. & Paul, M.J. (2014). Sensitive periods for hormonal programming of the Brain. Current Topics in Behavioral Neurosciences, 16, 79-108. https://doi.org/10.1007/7854_2014_286
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yıldırım, C. (2019). Montessori yöntemine dayalı öğretim tasarımının birinci sınıf öğrencilerinin hazırbulunuşluklarına matematik ve okuma-yazma becerilerine etkisi. Doktora Tezi. Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Burdur.
• Yıldırım, D., Çetingöz, D. (2017). Duyu eğitiminin otistik çocukların alıcı dil gelişimine etkileri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(5), 1819-1834.
• Yıldız, F. Ü. (2018). Montessori anne destek eğitim programının; Montessori eğitimi alan 4-5 yaş çocukların matematik ve günlük yaşam becerilerine etkilerinin incelenmesi. Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.