Türkçeyi Yabancı Dil Olarak Öğrenenlerin Türkçe Öğretmenlerine Yönelik Geliştirdiği Metaforların Dil Bilimsel Tahlili

Yıl 2021, Cilt: 41 Sayı: 3, 2031 - 2067, 30.12.2021

Gülşah Parlak Kalkan Ali Kıribiş

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlerin Türkçe öğretmenleri ile ilgili algılarının ifadesi olan metaforları tespit etmek ve aynı zamanda bu metaforları Türkçenin söz varlığı bakımından değerlendirmektir. Bu maksatla araştırma verilerini oluşturmak üzere Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi TÖMER’de Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenen B1, B2 ve C1 düzeyinde 60’ı erkek, 40’ı kadın, toplam 100 öğrenciden “Türkçe öğretmeni …...... gibidir, çünkü ...........................” cümlesini benzetmeler ve sebepleri aracılığı ile tamamlaması istenmiştir. Neticede ulaşılan 100 adet metafor farklı açılardan değerlendirilmiştir. Olgu bilim modeline uygun bu çalışma için doküman incelemesi ile ulaşılan veriler, içerik analiziyle deşifre edilmiştir. Öncelikle belirlenen metaforlar, kavram alanına göre tasniflenmiş ve 10 farklı tema oluşturulmuştur. Böylelikle Türkiye’deki yabancıların Türkçe söz varlığını oluşturan kelimelerin anlam alanları tespit edilmiştir. Diğer taraftan bu kelimeler, kökenleri ve yapıları açısından da sınıflandırılmış ve neticede kelimelerin %68’inin Türkçe, %32’sinin yabancı kökenli olduğu; yapı bakımından ise %72’sinin basit, %9’unun türemiş ve %2’sinin de birleşik olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dil bilim, Metafor, Türkçe öğretmeni, Türkçe, Yabancılara Türkçe öğretimi

Kaynakça

• Aksan, D. (2006). Türkçenin söz varlığı. Ankara: Engin Yayınevi.
• Alpaydın, Y. (2017). An analysis of educational policies for school-aged Syrian refugees in turkey. Journal of Education and Training Studies, 5(9), 36-44.
• Alptekin, M. ve Kaplan, T. (2018). Türkçe öğrenen yabancı öğrencilerin “Türk kültürü”ne ilişkin metaforik algıları. Türük, 6(12), 254-262.
• Aras, B. ve Yasun, S. (2016). The educatıonal opportunıtıes and challenges of Syrian refugee students in Turkey: temporary educatıon centers and beyond. İstanbul: İstanbul Policy Center -Sabancı University- Stiftung Mercator Initiative.
• Aslan, O. (2019). Velilerin “öğretmen” kavramına ilişkin metaforik algılarının incelenmesi. International Journal of Education Techonology and Scientific Researcher, 4(8), 78-95.
• Aslan, S. (2013). Birleştirilmiş sınıflarda görev yapan öğretmenlerin “öğretmen” kavramı ile ilgili algılarının metaforik incelenmesi. Turkish Studies, 8(6), 43-59.
• Aydeş, S.S. (2015). Okul yöneticilerinin öğretmenlere yönelik metaforik algıları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Aydın, İ. S. ve Pehlivan, A. (2010). Türkçe öğretmeni adaylarının “öğretmen” ve “öğrenci” kavramlarına ilişkin kullandıkları metaforlar. Turkish Studies, 5(3), 818-842.
• Aydın, T. (2018). Lakoff ve Johnson’ın metafor kavramı ve Eski Türkçe ile Orta Türkçede birleşik fiillerde yük metaforu. SUTAD, 44, 163-181.
• Bayar, S.A. ve Bayar, V. (2012). Akademisyen ve öğrencilerin araştırma görevliliğine ilişkin metaforik algıları. Eğitimde Politika Analizi Dergisi, 1(1), 26-48.
• Boylu, E. (2014). Dil-kültür ilişkisi ve İran’da Türkçe öğretimine etkisi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 4, 19-28.
• Boylu, E. ve Başar, U. (2018). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminin kültürel boyutu: Türkçe kalıp sözlerin Farslara öğretimi. TÜBAR, XLIII, 31-52.
• Boylu, E. ve Işık, Ö. F. (2017). Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenlerin Türkçeye yönelik algılarının metaforlar aracılığı ile belirlenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(3), 450-471.
• Bölükbaş, F. ve Keskin, F. (2010). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde metinlerin kültür aktarımında işlevi. Turkish Studies, 5(4), 221-235.
• Cerit, Y. (2008). Öğretmen kavramı ile ilgili metaforlara ilişkin öğrenci, öğretmen ve yöneticilerin görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 693-712.
• Cuma, F. İ. (2017). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde öğrenci memnuniyeti. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (SEFAD), 38, 179-196.
• Çakır, M. Y. (2020). Yeni Uygur atasözlerinin yönelim metaforları açısından incelenmesi. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, 15, 126-140.
• Çangal, Ö. (2012). Yabancılara Türkçe öğretiminde kültür taşıyıcısı olarak türküler. Gazi Üniversitesi Türkçe Araştırmaları Akademik Öğrenci Dergisi, 2(2), 9-20.
• Çek, S. (2015). Türk halk ninnilerinde kadın diline ait metaforlar üzerine bir değerlendirme. TEKE, 4(2), 717-732.
• Çelikten, M. (2006). Kültür ve öğretmen metaforları. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2), 269-283.
• Çiçekler, A. N. ve Aydın, T. (2019). Kavramsal metafor kuramı ve belagat: karşılaştırmalı bir inceleme. Rumelide, (16), 14-26. doi:10.29000/rumelide.616880.
• Çiftçi, Ö. ve Coşkun, H. (2017). Yabancılara Türkçe öğretimi alanında yapılan çalışmaların farklı değişkenlere göre tasnifi. International Journal of Language Academy, 5(4), 205-214.
• Çiftçi, Ö. ve Demirci, R. (2019). Alfabe farklılıklarının yabancılara Türkçe öğretimindeki etkisi. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 19, 96–127.
• Demir, S. ve Alyılmaz, S. (2020). Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenen Suriyeli öğrencilerin dinleme yaşantılarına yönelik bir değerlendirme. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(3), 1306-1321.
• Demir, S. ve Demir, Y. (2020). Suriyeli ortaokul öğrencilerinin Türk eğitim sistemindeki yaşantılarına ilişkin bir değerlendirme. Kastamonu Eğitim Dergisi, 28(1), 456-467.
• Dönmez, S. (2013). Kutadgu Bilig’te metaforik dil ve kut felsefesi. Felsefe Dünyası, 2(58), 66-84.
• Dumanlı Kadızade, E. (2014). Aktif öğrenmede bir teknik; metafor uygulaması “Türkçe öğretmen adaylarının Türkçe dersi algıları üzerine”. International Journal of Language Academy, 2(4), 68-85.
• Duyar, B. ve Özkan, R. (2020). Ortaokul öğrencilerinin İngilizce kavramına yönelik metaforik algılarının belirlenmesi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, XLVIII (1), 286-323.
• Egüz, Ş. ve Öntaş, T. (2018). Ortaokul öğrencilerinin öğretmen kavramına ilişkin kullandıkları metaforlar. MSKU Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 79-91.
• Ekiz, D. ve Koçyiğit, Z. (2013). Sınıf öğretmenlerinin “öğretmen” kavramına ilişkin metaforlarının tespit edilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(2), 439-458.
• Ekren, C. ve Ökten, C. E. (2019). Yabancılara Türkçe öğretenlerin dil bilgisi öğretimine ilişkin algıları: bir metafor incelemesi. TEKE, 8(3), 1687-1708.
• Ertaş, H. ve Çiftçi Kıraç, F. (2017). Türkiye’de Suriyeli göçmenlere yönelik yapılan eğitim çalışmaları. Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi, 13, 99-110.
• Gen, S. (2012). Tahsin Yücel’in Salaklık Üstüne Deneme’sinde yönelim metaforları. Prof. Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu. 20-22 Ekim 2011, Adana: Çukurova Üniversitesi.
• Göçer, A. (2013). Türkçe öğretmeni adaylarının “kültür dil ilişkisi”ne yönelik metaforik algıları. Turkish Studies, 8(9), 253-263.
• Gün, M. (2015). Türkçe öğretmenleri ve Türkçe öğretmenliği bölümü öğrencilerinin yabancıların Türkçe konuşmasına ilişkin algıları. Researcher Social Science Studes, 3(5), 87-101.
• Hacıeminoğlu, N. (1976). Türkçenin karanlık günleri. İstanbul: İrfan Yayınevi.
• İşçan, A. (2017). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kültür aktarım aracı olarak filmlerden yararlanma. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 58, 437-452.
• Kalfa, M. (2013). Yabancılara Türkçe öğretiminde sözlü kültür unsurlarının kullanımı. Milli Folklor, 25(97), 167-177.
• Kalkan, N. (2020). Başkurt Türkçesinde hayvan adlarıyla ilgili aktarmalar. İdil, 66, 330-364.
• Kalyoncu, R. (2012). Görsel sanatlar öğretmeni adaylarının “öğretmenlik” kavramına ilişkin metaforları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(20), 471-484.
• Karamehmet, B. (2017). Metafor ile markaları yönetmek. Atatürk İletişim Dergisi, 13, 125-148.
• Kart, M. (2016). Pedagojik formasyon öğrencileri ile eğitim fakültesi öğrencilerinin öğretmen kavramına ilişkin metaforik algıları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Kıral, E. (2015). Öğretmen adaylarının algılarına göre öğretmen metaforları. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(1), 57-65.
• Kodan Çetinkaya, S. (2014). Öğrencilerin kendi mesleklerine ilişkin algılarının metafor analizi ile incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(II), 137-150.
• Konaklı, T. ve Göğüş, N. (2013). Öğretmen adaylarının eğitim fakültesine ilişkin metaforik algıları: Kocaeli Üniversitesi Eğitim Fakültesi örneği. International Journal of Human Sciences, 10(2), 67-93.
• Köroğlu, Ö. vd. (2018). Kültürel miras kavramına ilişkin algıların metafor analizi yoluyla incelenmesi. Turizm Akademik Dergisi, 5(1), 98-113.
• Kutlu, A. (2015). Yabancılara Türkçe öğretiminde kültürün araç olarak kullanımı: Gazi yabancılar için Türkçe öğretim seti örneği (B1-B2 seviyesi). Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(2), 697-710.
• Lakoff, G. ve Johnson, M. (2015). Metaforlar, hayat, anlam ve dil. (Çev. Gökhan Yavuz Demir). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Mete, F. ve Bağcı Ayrancı, B. (2016). Dil ve edebiyata ilişkin algıların metaforlar yoluyla incelenmesi. Dede Korkut, 11, 53-64.
• Ocak, G. ve Gündüz, M. (2006). Eğitim fakültesini yeni kazanan öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine giriş dersini almadan önce ve aldıktan sonra öğretmenlik mesleği hakkındaki metaforların karşılaştırılması. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 293-310.
• Oflaz, G. (2011). İlköğretim öğrencilerinin “matematik” ve “matematik öğretmeni kavramlarına ilişkin metaforik algıları. II. Uluslararası Eğitimde Yeni Yönelimler ve Etkileri Konferansı’nda Sunulmuş Bildiri, Antalya.
• Oğuz, A. (2009). Öğretmen adaylarına göre orta öğretim öğretmenlerini temsil eden metaforlar. Milli Eğitim Dergisi, 182, 36-56.
• Onat Kocabıyık, O. (2016). Olgubilim ve gömülü kuram: bazı özellikler açısından karşılaştırma. Trakya Üniversitesi Eğitim Fak. Dergisi, 6(1), 55-66.
• Onay, E. (2013). 15. yüzyıldan 18. yüzyıla kasidelerde ideal hükümdar portresi ve hükümdarın metaforik sunumu (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Bölümü, Ankara.
• Özbay, M. (202). Kültür aktarımı açısından Türkçe öğretimi. Türk Dili, 602, 112-120.
• Özdemir, S. (2018). Üniversite öğrencilerinin öğretmen kavramına ilişkin metaforik algıları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(59), 1380-1402.
• Özer, Y. Y., Komsuoğlu, A. ve Ateşok Z. Ö. (2016), Türkiye’deki Suriyeli çocukların eğitimi: sorunlar ve çözüm önerileri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(37), 34-42.
• Özkan, S. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlerin dilsel metaforları işlemleme süreci (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Saban, A. (2004). Giriş düzeyindeki sınıf öğretmeni adaylarının öğretmen kavramına ilişkin ileri sürdükleri metaforlar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2), 131-155.
• Saban, A. (2008). Okula ilişkin metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 55, 459-496.
• Saban, A. (2009). Öğretmen adaylarının öğrenci kavramına ilişkin sahip oldukları zihinsel imgeler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 281-326.
• Saban, A. vd. (2006). Öğretmen adaylarının öğretmen kavramına ilişkin algılarının metafor analizi yoluyla incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 461-522.
• Sevim, O. ve Abukan, M. (2020). Yazmak için konuş modelinin Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenen öğrencilerin yazma becerilerine etkisi. Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 79–104.
• Soydan, S. (2017). Çağatay Türkçesinin bazı eserlerinde tespit edilen metaforlar. International Jurnal of Language Academy, 5(1), 135-160. doi:10.18033/ijla.3516.
• Şerifoğlu, Y. (2012). Dil-zihin ilişkisi çerçevesinde metaforlar. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(12), 123-131.
• Tünkler, V. (2013). Vatandaşlık ve demokrasi eğitimi programında yer alan soyut kavramların, becerilerin ve değerlerin öğrencilere kazandırılmasına ilişkin metaforik bir yaklaşım. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Türkçe Sözlük, (2005). Ankara: Türk Dil Kurumu. Türkoğlu, N. (2003). Kitle iletişimi ve kültür. İstanbul: Naos Yayınları.
• Ülker, N. (2007). Hitit ders kitapları örneğinde yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kültür aktarımı sürecine çözümleyici ve değerlendirici bir bakış. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Ünal, A. ve Ünal, E. (2010). Öğretmen ve öğrencilerin rehber öğretmeni algılamalarına ilişkin bir durum çalışması. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(2), 919-945.
• Ünalan, Ş. (2014). Dil ve kültür. Ankara: Nobel Yayıncılık. Yaylagül, Ö. (2010). Divanü Lügatit Türk’te yer alan atasözlerindeki metaforlar. Milli Folklor, 22, 112-121.
• Yıldızlı, M. E. (2017). Yönelim metaforlu deyimlerin sınıflandırılması. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(2), 1489-1498. doi:10.17218/hititsosbil.342561.
• Yılmaz, F. vd. (2013). Öğretmen adaylarının öğretmen kavramına ilişkin algıları: bir metaforik çalışma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakülteleri Dergisi, 9(1), 151-164.