Eğitim Araştırmalarında Göz İzleme: Araştırmalardaki Eğilimlerin Belirlenmesi

Yıl 2021, Cilt 41, Sayı 3, 1621 - 1649, 30.12.2021

Zeynep SAĞLAM Fatma Gizem KARAOĞLAN YILMAZ

Öz

İnsanların çevreleri ile etkileşiminde çok önemli yol gösterici olan göz hareketlerinin incelenmesi psikoloji, sağlık, eğitim gibi birçok alanda kullanılmaktadır. Göz izleme cihazlarına erişim imkânı arttıkça yapılan çalışmaların sayısı da her geçen gün artmaktadır. Yapılmış olan çalışmaların incelenmesi, analiz edilmesi yeni yapılacak çalışmalara yol göstermesi bakımından önemlidir. Bu çalışmada eğitim alanında göz izleme yöntemi kullanılmış araştırmalar sistematik olarak taranmış ve analiz edilmiştir. Araştırma kapsamında Web of Science veri tabanında 2015-2019 yılları arasında kayıtlı, başlıkta “eye tracking (göz izleme)” terimleri geçen makaleler taratılmış, Educational Research (Eğitim Araştırmaları) ve Educational Scientific Diciplines (Eğitim Bilimsel Disiplinler) kategorilerinde süzme yapılmıştır. Ulaşılan 105 çalışmadan 92’sinin araştırmanın amacı ile örtüştüğü anlaşılmış ve analiz edilmiştir. Araştırma neticesinde eğitim alanında göz izleme yöntemi kullanılarak yapılan çalışmaların sayısının artış gösterdiği görülmüştür. 2015 yılında 12 makale yazılmışken 2019 yılında 30 makale yazılmıştır. Araştırmalarda ekran üzerinde uygulanan göz izleme çalışmalarının fazla olduğu, gözlük kullanılan çalışmaların daha az olduğu görülmüştür. Çalışmalarda en yaygın kullanılan göz izleme cihazı markaları Tobii, Eyelink ve SMI’dır. Çalışmalar incelendiğinde göz izleme verilerinin yanında anketler, ölçekler, gözlem formları, kullanıcı testleri gibi ek veri toplama araçları da kullanılmıştır. Makaleler incelendiğinde bu alanda deneysel çalışmaların çoğunlukta olduğu, yabancı dil öğretimi ve dil öğretimi araştırmalarında yoğun olarak kullanıldığı görülmektedir. Bu çalışmada veriler tek bir veri tabanından tarama yapılarak elde edilmiştir. Yeni yapılacak araştırmalarda özellikle Türkiye’de yapılan makaleler incelenebilir.

Anahtar Kelimeler

Göz izleme, Eğitim araştırmaları, Göz hareketleri, Sabitlenme, İçerik analizi

Kaynakça

• Borenstein, M., Hedges, L. V., Higgins, J. P., & Rothstein, H. R. (2013). Meta-analize giriş. (Çev. S. Dinçer). Ankara: Anı Yayıncılık, 15-20.
• Chien, K. P., Tsai, C. Y., Chen, H. L., Chang, W. H., & Chen, S. (2015). Learning differences and eye fixation patterns in virtual and physical science laboratories. Computers & Education, 82, 191-201. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2014.11.023
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research methods in education. New York, NY: Routledge
• Conty, L., N’Diaye, K., Tijus, C., & George, N. (2007). When eye creates the contact! ERP evidence for early dissociation between direct and averted gaze motion processing. Neuropsychologia, 45(13), 3024-3037. https://doi.org/10.1016/j.neuropsychologia.2007.05.017
• Çağıltay, K. (2016). İnsan ilgisayar etkileşimi ve eğitim teknolojileri. Öğretim teknolojilerinin temelleri: teoriler, araştırmalar, eğilimler, içinde, 297-314.
• Çağlar, C., & Şimşek, İ. (2018). Yabancı Dil Öğrenimi için Sanal Gerçeklik Ortamlarının Göz İzleme Tekniği ile İncelenmesi. Future-Learning 2018 (FL2018), 7th International Conference on “Innovations in Learning for the Future”: Digital Transformation in Education. Proceedings / ed. by Sevinç Gülseçen, Çiğdem Selçukcan Erol, Zerrin Ayvaz Reis, Murat Gezer Istanbul University, İstanbul. S.122-127
• Durna, Y., & Arı, F. (2016). Polinom Fonksiyonları ile Göz Bakış Yeri Tespiti Geliştirilmesi ve Uygulaması. Savunma Bilimleri Dergisi, 15(2), 24-45. http://www.kho.edu.tr/akademik/enstitu/Alp_SAVBEN_dergi/152/2.pdf
• Frischen, A., Bayliss, A. P., & Tipper, S. P. (2007). Gaze cueing of attention: visual attention, social cognition, and individual differences. Psychol. Bull. 133(4), 694–724. Doi: 10.1037/0033-2909.133.4.694
• Goldberg, J. H., & Kotval, X. P. (1999). Computer interface evaluation using eye movements: methods and constructs. International journal of industrial ergonomics, 24(6), 631-645. https://doi.org/10.1016/S0169-8141(98)00068-7
• Hmelo-Silver, C.E. (2004). Problem-Based Learning: What and How Do Students Learn? Educational Psychology Review 16, 235–266. https://doi.org/10.1023/B:EDPR.0000034022.16470.f3
• Jacob, R.J., & Karn, K.S. (2003), “Eye tracking in human-computer interaction and usability research: ready to deliver the promises”, in Hyöna, J., Radach, R. and Deubel, H. (Eds), The Mind’s Eye, Elsevier, Amsterdam, pp. 573-605.
• Jarick, M., & Bencic, R. (2019). Eye contact is a two-way street: Arousal is elicited by the sending and receiving of eye gaze information. Frontiers in Psychology, 10, 1262. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.01262
• Javal L. (1878). Essai sur la physiologie de la lecture. Annales d’Oculistique. 80, 240–274. https://pure.mpg.de/rest/items/item_2350899/component/file_2350898/content
• Just, M. A., & Carpenter, P. A. (1980). A theory of reading: From eye fixations to comprehension. Psychological review, 87(4), 329. https://doi.org/10.1037/0033-295X.87.4.329
• Kalaycı, E., Tüzün, H., Bayrak, F., Özdinç, F., & Kula, A. (2011). Üç-boyutlu sanal ortamlarin kullanilabilirlik çalişmalarinda göz-izleme yöntemi: active worlds örneği. XIII.Akademik Bilişim Konfesansı Bildirileri: Malatya.
• Kara, A. (2010). Öğrenmeye ilişkin tutum ölçeğinin geliştirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(32), 49-62. https://dergipark.org.tr/en/pub/esosder/issue/6146/82503
• Keleş, E., & Kol, E. (2015). Eğitim penceresinden beyin görüntüleme tekniklerine genel bir bakiş. Elementary Education Online, 14(1). https://eds.a.ebscohost.com/eds/pdfviewer/pdfviewer?vid=0&sid=68bbca08-3712-4d7e-b566-8799b194e8f4%40sdc-v-sessmgr02
• Kleinke CL. (1986). Gaze and eye contact: A research review. Psychological Bulletin, vol. 100 1(pg. 78-100). https://doi.org/10.1037/0033-2909.100.1.78
• Koç, E., Bayat, O., Duru, D. G., & Duru, A. D. (2020). Göz hareketlerine dayali beyin bilgisayar arayüzü tasarimi. Uluslararası Mühendislik Araştırma ve Geliştirme Dergisi, 12(1), 176-188. https://dergipark.org.tr/en/pub/umagd/article/555494
• Korbach, A., Brünken, R., & Park, B. (2017). Measurement of cognitive load in multimedia learning: a comparison of different objective measures. Instructional science, 45(4), 515-536. https://link.springer.com/article/10.1007/s11251-017-9413-5
• Lai, M. L., Tsai, M. J., Yang, F. Y., Hsu, C. Y., Liu, T. C., Lee, S. W. Y., … & Tsai, C. C. (2013). A review of using eye-tracking technology in exploring learning from 2000 to 2012. Educational research review, 10, 90-115. https://doi.org/10.1016/j.edurev.2013.10.001
• Lund, H. (2016). Eye tracking in library and information science: a literature review. Library Hi Tech, 34(4), 585-614. https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/LHT-07-2016-0085/full/html?fullSc=1
• Mayer, R. E. (2010). Unique contributions of eye-tracking research to the study of learning with graphics. Learning and Instruction, 20(2), 167-171. https://doi.org/10.1016/j.learninstruc.2009.02.012
• Moher, D., Liberati, A., Tetzlaff, J., Altman, D. G., & Prisma Group. (2009). Preferred reporting items for systematic reviews and meta-analyses: the PRISMA statement. PLoS medicine, 6(7), e1000097. https://doi.org/10.3736/jcim20090918
• Myllyneva, A., & Hietanen, J. K. (2015). There is more to eye contact than meets the eye. Cognition, 134, 100-109. https://doi.org/10.1016/j.cognition.2014.09.011
• Özdoğan, F. B. (2008). Göz izleme ve pazarlamada kullanılması üzerine kavramsal bir çalışma. Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, (2), 134-147. https://dergipark.org.tr/en/pub/gaziticaretturizm/issue/49891/639524
• Poole, A., & Ball, L. (2010). Eye tracking in human-computer, interaction and usability research: current, status and future prospects. [Çevrimiçi: Available from: http://www.alexpoole.info/blog/wp-content/uploads/2010/02/PooleBall-EyeTracking.pdf. Erişim: 05.01.2021].
• Posner, M. I. (1980). Orienting of attention. Quarterly journal of experimental psychology, 32(1), 3-25. https://doi.org/10.1080/00335558008248231
• Redline, C. D., & Lankford, C. P. (2001). Eye-movement analysis: a new tool for evaluating the design of visually administered instruments (paper and web). [Çevrimiçi: https://www.census.gov/srd/papers/pdf/sm2001-02.pdf. Erişim: 20.12.2020]
• Reichle, E.D., Pollatsek, A., & Rayner, K (2006). E–Z reader: A cognitive-control, serial-attention model of eye-movement behavior during reading. Cognitive Systems Research 7: 4–22. https://doi.org/10.1016/j.cogsys.2005.07.002
• Samuels, S. J., Rasinski, T. V., & Hiebert, E. H. (2011). Eye movements and reading: What teachers need to know. What research has to say about reading instruction, 25-50. http://textproject.org/assets/library/papers/Samuels-Rasinski-Hiebert-2011-Eye-movements-and-reading.pdf
• Sancar-Tokmak, H., Doğusoy, B., & Bilgiç, K., (2020). 2014-2019 yılları arasında türkiye’de kullanılabilirlik üzerine yayımlanan araştırma makalelerinin incelenmesi. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama, 10(1), 280-320. https://doi.org/10.17943/etku.639383
• Sungkur, R. K., Antoaroo, M. A., & Beeharry, A. (2016). Eye tracking system for enhanced learning experiences. Education and Information Technologies, 21(6), 1785-1806. https://link.springer.com/article/10.1007/s10639-015-9418-0
• Tepgeç, M., & Seferoğlu, S. S. (2019). Öğrenme-öğretme süreçlerinin değerlendirilmesinde göz izleme yönteminin kullanımıyla ilgili bir içerik analizi çalışması. EJERCongress 2019 Bildiri Kitabı, 1641-1653. URL1: https://hci.cc.metu.edu.tr/tr/goz-izleme.
• Wotschack, C. (2009). Eye movements in reading strategies: How reading strategies modulate effects of distributed processing and oculomotor control (Vol. 1). Universitätsverlag Potsdam
• Wright, R. D., & Ward, L. M. (2008). Orienting of attention. Oxford University Press.