Öğretmenlerin Örgütsel Adalet Algıları Üzerine Bir Olgubilim Çalışması

Yıl 2021, Cilt: 41 Sayı: 3, 1951 - 1991, 30.12.2021

Ayşe Gul Ozturk Serkan Koşar

https://doi.org/10.17152/gefad.949312

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmanın amacı eğitim kurumlarında örgütsel adalet konusunun derinlemesine ele alınarak öğretmenlerin örgütsel adalet algılarının belirlenmesidir. Çalışmada bu amaç doğrultusunda nitel araştırma yöntemi kullanılmış ve olgubilim (fenomenoloji) deseni benimsenmiştir. Araştırmanın verileri yarı yapılandırılmış görüşme formuyla toplanmıştır. Araştırma verilerini toplamak için Ankara ilinde görev yapan 15 öğretmenle görüşme sağlanmıştır. Görüşme metinlerinin analizinde tablolar ortaya konmuş, verilerin analizinde betimsel analiz ve içerik analizi kullanılmıştır. Öğretmenlerin örgütsel adalet algısı ele alınmış, adaletin-örgütsel adaletin öğretmenler için anlamı, okullarda adil olan ve olmayan uygulamalar, okullarda adaletin sağlanmasına yönelik öğretmenlerin sunduğu çözüm önerileri analiz edilmiştir. Çalışma sonuçları adaletin öznel bir kavram olduğunu göstermektedir. Katılımcıların çoğunun örgütsel adalet algısı dağıtımsal, işlemsel ve etkileşimsel adalet boyutunda olumsuzdur. Adil olmayan uygulamalar öğretmenlerin en fazla performansına etki etmekte; adil olan uygulamalarsa görüşmeye dahil olan öğretmenlerin en çok motivasyonunu artırmaktır. Öğretmenlerin adalet algısını şekillenmesinde örgütsel kaynakların dağıtım süreci, okul yöneticilerinin örgütsel işlemleri uygularken gösterdiği tutum ve davranışlar, örgütsel kararların iletilme şekli etkili olmaktadır. Eğitim örgütü olan okullarda çalışan öğretmenlerin huzur, güven içinde geleceğe şekil vermelerini sağlayacak ortamın inşası ve öğrencilere adalet değerinin kazandırılması, milli eğitimin hedeflerine ulaşabilmesi için örgütsel adalet gerekli ve önemlidir. Sonuç olarak adaletin tüm boyutları birbiriyle etkileşim halindedir. Bu açıdan okullarda adalet tüm boyutlarıyla sağlanmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Adalet, Örgütsel adalet, Öğretmen

Kaynakça

• Altınkurt, Y., & Yılmaz, K. (2010). Değerlere göre yönetim ve örgütsel adalet ilişkisinin ortaöğretim okulu öğretmenlerinin algılarına göre incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi,16(4), 463-484.
• Altıntaş, F. Ç. (2006). Bireysel değerlerin örgütsel adalet ve sonuçları ilişkisinde yönlendirici etkisi: akademik personel üzerinde bir analiz. İşletme Fakültesi Dergisi, 7(2), 19-40.
• Anderson, D. M., & Shinew, K. J. (2003). Gender equity in the context of organizational justice: A closer look at a reccuring issue in the field. Journal of Leisure Research, 35(2), 228-247.
• Aydın, K. (2015). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları ile işe yabancılaşma algıları arasındaki ilişki. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Aydoğan, İ. (2015). Eğitim ve paradigma. Ankara: Harf.
• Bakhshi, A., Kumar, K., & Rani, E. (2009). Organizational justice perceptions as predictor of job satisfaction and organization commitment. International Journal of Business and Management, 4(9), 145-154.
• Baş, G., & Şentürk, C. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel adalet, örgütsel vatandaşlık ve örgütsel güven algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(1), 29-62.
• Bursa, S., & Ersoy, A. F. (2016). Social studies teachers perceptions and experiences of social justice. Eurasian Journal of Educational Research, 64, 319-340.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2014). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem.
• Colquitt, J. A. (2001). On the dimensionality of organizational justice: a construct validation of a measure. Journal of Applied Psychology, 86(3), 386-400.
• Cropanzano, R., & Rupp, D. E (2003). An overview of organizational justice: ımplications for work motivation. İnitial Considerations. https://www.researchgate.net/publication/274961426 adresinden erişilmiştir.
• Cüce, H., Güney, S. & Tayfur, Ö. (2013). Örgütsel adalet algılarının örgütsel özdeşleşme üzerindeki etkisini belirlemeye yönelik bir araştırma. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31(1),1-30.
• Çakar, A. S. (2013). Adalet mülkün temeli midir? Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 106, 261-276.
• Çapraz, H. (2009). Ortaöğretim kurumu öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları ile iş doyum düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Dehaghani, M. V., & Mirhadi, F. S. (2013). Impressing organizational justice rules based on information technology (case study: telecommunicationcompany). International Journal of Academic Research in Accounting, Finance and Management Sciences, 3(4), 197–207.
• Demirel, Y. (2009). Örgütsel bağlılık ve üretkenlik karşıtı davranışlar arasındaki ilişkiye kavramsal yaklaşım. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(15), 115-132.
• Demirel, Y., & Seçkin, Z. (2011). Örgütsel adaletin bilgi paylaşımı üzerine etkisi: ilaç sektörü çalışanlarına yönelik bir araştırma. Bilig, 56, 99- 119.
• Doğan, H. (2002). İşgörenlerin adalet algılamalarında örgüt içi iletişim ve prosedürel bilgilendirmenin rolü. Ege Akademik Bakış, 2(2), 71-78.
• Folger, R., & Cropanzano, R. (2001). Fairness theory: justice as accountability (Greenberg, J. & Cropanzano, R. Ed.). Advances in organizational justice, (pp. 1-55). California: Standford University.
• Greenberg, J. (1986a) Determinants of perceived fairness of performance evaluations. Journal of Applied Psychology, 71, 340-342.
• Greenberg, J. (1986b). The distributive justice of organizational performance evaluations. In H.W. Bierhoff, R.L. Cohen & J. Greenberg (Eds.), Justice in socialrelations (s.337-351). New York: Plenum.
• Greenberg, J. (1987a). Reactionstoproceduralınjustice in paymentdistributions: do the means justify theends? Journolor Applied Pswhology, 1,55-61.
• Greenberg, J. (1987b). A taxonomy of organizational justice theories. Academy of Management Review, 12(1) 9-22.
• Greenberg, J. (1990). Organizational justice: yesterday, today, and tomorrow. Journal of Management, 16(2), 399-432.
• Greenberg, J., & Bies, R. J. (1992). Establishing amprical role of studies of organizational justice in philosophical inquiriesinto bussiness ethics. Journal of Business Ethics, 11, 433-444
• Gündoğan, A. O. (2003, Ekim). Hak ve adalet. Adalet Konulu Sempozyum’unda sunulmuş bildiri, Muğla Üniversitesi, Muğla.
• Hoy, W., & Tarter, C. J. (2004). Organizational justice in schools: nojusticewithouttrust. International Journal of Educational Management, 18(4), 250-259. http://dx.doi.org/10.1108/09513540410538831.
• Irak, D. U. (2004). Örgütsel adalet: ortaya çıkışı, kuramsal yaklaşımlar ve bugünkü durumu. Türk Psikoloji Yazıları, 7(13), 25-43.
• İren, S. (2015). İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile mesleki motivasyon düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• İyigün, N. (2012). Örgütsel Adalet: Kuramsal bir yaklaşım. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(21), 49-64.
• Kabadayı, T. (2013). “Hakkaniyet” adaletin temelidir. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,15, 49-57.
• Kahraman, Ü. (2014). İlkokullarda performans yönetimi uygulamaları ve öğretmenlerin örgütsel adalet algısı arasındaki ilişki. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Kara, M. (2011). Resmi ve özel ilköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Karabulut, Y. (2018). İlkokul müdürlerinin örgütsel adalet düzeyleri ile öğretmenlerin iş doyum düzeylerinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Karagöz, Y. (2002). Liberal öğretide adalet, hak ve özgürlük. Cumhuriyet Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(2), 267-295.
• Kılıç, Y. (2013). Lise öğretmenlerinin örgütsel adalet ve iş doyumu algıları arasındaki ilişki. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Koç, M. (2013). İlköğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları ile şiddete bakış açıları. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Koşar, S. (2018). Geçerlik ve güvenirlik. Beycioğlu, K., Özer, N. ve Kondakçı, Y. (Ed.), Eğitim yönetiminde araştırma, içinde (s.169-200). Ankara: Pegem Akademi.
• Köse, T., Bayır, Ö., Köse, M., & Yıldırım, A. (2019). Öğretmen adaylarının bakış açısıyla adalet değeri. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 9(1), 67-93.doi: 10.23863/kalem.2019.120.
• Laçinoğlu, Z. (2010). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları iİle bazı örgütsel davranışlar arasındaki ilişki. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd ed.). USA: SAGE.
• Moorman, R. H. (1991). Relation ship between organizational justice and organizational citizen ship behaviors: do fairness perceptions influence employee citizen ship. Journal of Applied Psychology, 76(6), 845-855.
• Özçınar, M. F., Demirel, Y., & Özbezek, D. (2015). Çalışanların örgütsel adalet algıları ve örgütsel sessizlik arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(13), 150-171.
• Özgan, H., & Bozbayındır, F. (2011). Okullarda adil olmayan uygulamalar ve etkileri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 66-85.
• Özmen, Ö.N.T., Arbak Y., & Özer P.S. (2007). Adalete verilen değerin adalet algıları üzerindeki etkisinin sorgulanmasına ilişkin bir araştırma. Ege Akademik Bakış,7(1), 17–33.
• Poole, W. L. (2007). Organizational justice as a framework for understanding unionmanagement relations in education. Canadian Journal of Education, 30(3), 725-748.
• Poyraz, K., Kara, H., & Çetin, S. A. (2009). Örgütsel adalet algılamalarının örgütsel vatandaşlık davranışlarına etkisine yönelik bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(9), 71-91.
• Skarlicki, P.D., & Folger, R. (1997). Retaliation in the workplace: The roles of distributive, procedural and interactional justice. Journal of Applied Psychology, 82(3), 434-443.
• Sökmen, A., & Yazıcıoğlu, İ., (2005). Thomas modeli kapsamında yöneticilerin çatışma yönetimi stilleri ve tekstil isletmelerinde bir alan araştırması. Ticaret ve Turizm Egitim Fakültesi Dergisi, 1, 1-19.
• Taşdan, M., Oğuz, E., & Kantos, E. (2006). Sınıf öğretmenlerinin örgütsel adalet algısı. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, 100-111.
• Tekin, Y. F., & Akyol, B. (2017). Okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin değerlendirme sürecinde örgütsel adalete ilişkin görüşleri üzerine nitel bir araştırma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 23(1), 165-193.
• Ülbeği, G.D. (2016). Örgütsel adaletin meta analiz yöntemiyle incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(2) ,101-112.
• Ünlü, Y. (2015). İlköğretim ve ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları ve örgütsel sessizlik düzeyleri arasındaki ilişki. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Van Den Bos, K., Vermunt, R., & Wilke, H. (1997). Procedural and distributive justice: What is fair depends more on what comes first than on what comes next. Journal of Personality and Social Psychology, 72(1), 95-104.
• Yerlikaya, A. (2008). İş yerlerindeki örgütsel adalet algısının duygular üzerindeki etkisi. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yıldız, K. (2013). Öğretmenlerin örgütsel adalet ve örgütsel güven algıları. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(1), 289-316.
• Yılmaz, K. (2010). Devlet ortaöğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin örgütsel adalet algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10(1), 579-616.