Historical Figures in High School History Textbooks

Yıl 2022, Cilt: 42 Sayı: 1, 921 - 956, 28.04.2022

İlker Dere , Ahmet Burak Ülker

https://doi.org/10.17152/gefad.925359

Cited By: 4

Öz

The present study aims to investigate the place of historical figures in high school history textbooks. The document analysis method was used to analyze the historical figures mentioned in the textbooks. The sample consisted of the history (9-11th grades) and Turkish Republic Revolution History and Kemalism (12th grade) textbooks used in the 2020-2021 academic year.The distribution of historical figures and their roles were evaluated by using the content analysis method. Historical figures with five or more frequencies were divided into three categories as statesmen (leaders), persons of science and culture, and religious figures, based on the areas for which they are known. The study found that the most mentioned historical figure was Prophet Mohammed in the ninth-grade history textbook, Fatih Sultan Mehmed in the tenth-grade history textbook, Abdülhamid II in the eleventh-grade history textbook, and Mustafa Kemal Atatürk in the twelfth-grade Turkish Republic Revolution History and Kemalism textbook. In addition, it was found that most of the mentioned historical figures were in the "statesmen (leaders)" category in all the textbooks. Besides, little emphasis was placed on foreign or female historical figures.

Anahtar Kelimeler

History, Textbooks, High school, Historical figures, Value

Lise Tarih Ders Kitaplarında Tarihi Şahsiyetler

Öz

Bu araştırmanın amacı, ortaöğretim tarih ders kitaplarında tarihi şahsiyetlerin yerini değerlendirmektir. Ders kitaplarında sunulan tarihi şahsiyetleri incelemek için doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini 2020-2021 eğitim-öğretim döneminde okutulan tarih (9-11. sınıflar) ve T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük (12. sınıf) ders kitapları oluşturmaktadır. İçerik analizi yöntemiyle tarihi şahsiyetlerin ünitelere ve tanındıkları alanlara göre dağılımları incelenmiştir. Beş ve üzeri frekansa sahip tarihi şahsiyetler, tanındıkları alanlara göre devlet adamları (liderler), bilim ve kültür insanları ve dini şahsiyetler olmak üzere üç kategoriye ayrılmıştır. Araştırma sonucunda, tarih ders kitaplarında tarihi şahsiyet olarak 9. sınıf ders kitabında en çok Hz. Muhammed’e, 10. sınıf ders kitabında Fatih Sultan Mehmet’e, 11. sınıf ders kitabında II. Abdülhamid’e ve 12. sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ders kitabında Mustafa Kemal Atatürk’e yer verildiği tespit edilmiştir. Ayrıca tüm ders kitaplarında en fazla tarihi şahsiyetin devlet adamları (liderler) kategorisinde bulunduğu görülmüştür. Bunların yanında yabancı ve kadın tarihi şahsiyetlere oldukça az vurgu yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tarih, Ders kitapları, Lise, Tarihi şahsiyetler, Değer

Kaynakça

• Akbaba, B. (2019). İnkılap tarihi öğretiminde biyografiler. M. Safran (Ed.), Tarih nasıl öğretilir (3. Baskı), içinde (ss. 355-359). İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Ayaz, K. M. (2020). Sosyal bilgiler dersinde tarihi şahsiyetlerin rolüne ilişkin öğretmen görüşleri, Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Bektaş, A. E. (2019). Sosyal bilgiler ders kitaplarında kullanılan biyografilerin incelenmesi, Yüksek lisans tezi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Bektaş, K. (2020). Sosyal bilgiler öğretiminde tarihî şahsiyetlerin ele alınışına ilişkin sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri, Yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Çalışkan, H. ve Öntaş, T. (Ed.) (2020). Değerlerimizle değerliyiz: Biyografilerle değerler eğitimi etkinlik kitabı (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Çevik, A., Koç, G. ve Şerbetçi, K. (2020). 12. sınıf Türkiye cumhuriyeti inkılap tarihi ve Atatürkçülük ders kitabı. Ankara: Özgün Matbaacılık.
• Demircioğlu, İ. H. (2006). Lise öğrencilerinin tarih dersinin amaçlarına yönelik görüşleri, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(2), 153-162. Demircioğlu, İ. H. (2009). Tarih öğretmenlerinin tarihsel düşünme becerilerine yönelik görüşleri, Milli Eğitim Dergisi, 39(184), 228-239.
• Deniz, Ç. (2011). İlköğretim II. kademe sosyal bilgiler ders kitaplarında tarihi şahsiyetlere yaklaşım tarzı, Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Dönmez, C. ve Yazıcı, K. (2013). Türkiye cumhuriyeti inkılap tarihi ve Atatürkçülük ders kitaplarında tarihi karakterlerin kullanımını etkileyen faktörler, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 14(3), 243 - 265.
• Faiz, M. ve Karasu-Avcı, E. (2019). Tarihi kahramanların değerler eğitiminde rol model olarak kullanılmasına ilişkin ortaokul öğrencilerinin algıları, YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 694-724. http://dx.doi.org/10.23891/efdyyu.2019.138.
• Gülersoy, A. E. (2013). İdeal ders kitabı arayışında sosyal bilgiler ders kitaplarının bazı özellikler açısından incelenmesi, International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education, 2(1), 8-26.
• Elban, M. (2018). Tarih düşüncesinde ve eğitiminde kahramanların/büyük adamların rolü, Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi, 11(22), 98-116. http://dx.doi.org/10.12981/motif.459.
• Fields, N. & Hook, C. (2006). The hun: Scourge of god AD 375-565 (Vol. 111). Oxford: Osprey Publishing.
• Karabağ, G. (2020). Tarih eğitimi ve ders kitabı kullanımı, İ. H. Demircioğlu ve İ. Turan (Ed.), Tarih öğretiminde öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı (5. Baskı), içinde (ss. 65-101). Ankara: Pegem Akademi.
• Karagözoğlu, N. (2018). Sosyal bilgiler dersinde vatanseverlik değerinin kazandırılmasında kadın kahramanların yaşam öykülerinin kullanılması, International Journal of Field Education, 4(2), 97-110. https://doi.org/10.32570/ijofe.477068.
• Karakuş, N. ve Çoksever, P. (2019). Değerler eğitiminde rol model olarak kadın kahramanlar, Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi, 10(20), 46-62.
• Kaymakcı, S. ve Er, H. (2013). Sosyal bilgiler öğretim programı ve ders kitaplarında biyografinin kullanımı, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25, 198-224.
• Kılıç, Ü. (2010). Kerbala vakası (tarihi süreç). A. Yıldız (Ed.), Çeşitli yönleriyle Kerbela (tarih bilimleri, I. Cilt), içinde (ss. 15-48). Sivas: Asitan Yayıncılık Ltd. Şti.
• Kınal, F. (1983). Eski Mezopotamya tarihi (No. 337). Ankara: Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Basımevi. Kütükoğlu, M. S. (1998). Tarih araştırmalarında usul (9. Baskı). İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018a). Ortaöğretim tarih dersi öğretim programı (9, 10 ve 11. Sınıflar). Ankara: TTKB.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018b) Ortaöğretim T.C. inkılap tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretim programı. Ankara: TTKB Akademi.
• Oruç, Ş. (2019). Tarih öğretiminde biyografiler, M. Safran (Ed.), Tarih nasıl öğretilir (3. Baskı), içinde (ss. 360-366). İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Osmanoğlu, A. E. ve Cantemur, H. (2020). Sosyal bilgiler ders kitaplarında şahsiyetler, Ekev Akademi Dergisi, 82, 1-22.
• Öcal, A., Polat, R. ve Arı, G. (2012). Sosyal bilgiler ve T.C. Atatürk ilkeleri ve inkılap tarihi ders kitaplarındaki karakterlere ilişkin öğrenci görüşleri. Dünya’daki Eğitim ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 2(1), 82-88.
• Özçelik, İ. (2014). Tarih ve metodolojisi (5. Baskı). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Safran, M., Donmez, C., Yazici, K. & Ciftci, B. (2016). Investigation of historical characters in republic of Turkey revolution history and Kemalism course books (1993-2012), International Education Studies, 9(8), 60-65.
• Sönmez, V. ve Alacapınar, F. G. (2017). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri (5. Baskı).Ankara: Anı Yayıncılık.
• Şimşek, A. ve Çakmakçı, E. (2019). Cumhuriyet dönemi ilkokul tarih ders kitaplarında milli mücadele, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 30, 189-227.
• Tokcan, H. ve Kolyiğit, E. (2017). Türk tarihinde yer alan önemli kadın şahsiyetler hakkında öğrenci bilgi düzeyleri, Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 1, 31-41.
• Tokdemir, A. M. (2017). Tarih eğitimi ve değerler. İ. H. Demircioğlu ve E. Demircioğlu. (Ed.), Türkiye'de tarih eğitimi araştırmaları el kitabı (1. Baskı). içinde (ss. 325-339). Ankara: Pegem Akademi.
• Topçuoğlu, Z. (2019). Sosyal bilgiler ders kitaplarındaki tarihi şahsiyetlerin araştırılması. Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Tutar, H. ve Erdem, A. T. (2020). Örnekleriyle bilimsel araştırma yöntemleri ve spss uygulamaları (1. Baskı). Ankara: Seçkin yayıncılık.
• Unat, Y. (2019). Bilim tarihi ve Türkiye’de astronomi tarihi çalışmaları, Kebikeç İnsan Bilimleri İçin Kaynak Araştırmaları Dergisi, 47, 201-222.
• Yüksel, E., Kapar, M. A., Bağcı, Ö., Bildik, F., Şahin, K., Şafak, L., Ardıç, M. ve Yıldız, S. (2020a). Tarih 9 ders kitabı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Yüksel, E., Kapar, M. A., Bildik, F., Şahin, K., Şafak, L., Ardıç, M., Bağcı, Ö. ve Yıldız, S. (2020b). Tarih 10 ders kitabı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Yüksel, E., Kapar, M. A., Bağcı, Ö., Bildik, F., Şahin, K., Şafak, L., Ardıç, M., Yıldız, S. ve Ardıç, Y. (2020c). Tarih 11 ders kitabı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.