Hayat Bilgisi Ders Kitaplarının Farklılıklar Açısından İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 42 Sayı: 1, 423 - 459, 28.04.2022

Emrullah Akcan Ömer Alper Türkmenoğlu

https://doi.org/10.17152/gefad.951327

Cited By: 4

Öz

Bu araştırmanın amacı, hayat bilgisi ders kitaplarında çeşitli açılardan farklılıkları olan bireylere ne düzeyde yer verildiğini incelemektir. Araştırma, nitel araştırma desenlerinden doküman incelemesi yöntemiyle yapılmıştır. 2020-2021 eğitim öğretim yılında gerçekleştirilen araştırmada birinci, ikinci ve üçüncü sınıf hayat bilgisi ders kitapları çalışmanın materyalini oluşturmaktadır. Hayat bilgisi ders kitaplarından elde edilen veriler betimsel analiz yöntemi kullanılarak çözümlenmiştir. Araştırma sürecinde veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen bir form kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre hayat bilgisi ders kitaplarında bulunan yazılı metin ve görsellerde en çok “özel gereksinimli bireylere” yer verilmiştir. Özel gereksinimli bireylere karşı duyarlı ve saygılı olma vurgusu yapılmıştır. En çok yer verilen ikinci grup ise “göç eden bireylerdir”. Araştırma sonuçlarına göre “dini farklı olan bireylere”, “sosyal statüsü farklı olan bireylere” ve “ekonomik düzeyi farklı olan bireylere” yer verilmemiştir. Araştırma sonuçlarına göre hayat bilgisi ders kitaplarında farklılıklara en çok yer veren kitabın ikinci sınıf ders kitapları olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Araştırma sonuçlarına bağlı olarak, ders kitaplarının toplumun her kesimini kapsayacak şekilde düzenlenmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hayat bilgisi, Kapsayıcı eğitim, Farklılıklar, Ders kitapları.

An Analysis of Life Studies Textbooks in Terms of Diversities

Öz

The aim of this research is to examine the extent to which diversities are included in Life Studies textbooks. The research is carried out using the document analysis method, which is one of the qualitative research designs. In the research carried out in the 2020-2021 academic year, Life Studies textbooks of the first, second, and third grades constitute the material of the study. The data which is obtained from Life Studies textbooks are analyzed by using the descriptive analysis method. Throughout the research process, the a form was used as the data collection tool which is developed by the researchers. According to the results of the research, "individuals with special needs" were mostly included in Life Studies textbooks. Moreover, it is emphasized to be sensitive and respectful towards individuals with special needs. The second most frequently mentioned group is “individuals who migrate”. On the other hand, according to the results of the research, "individuals with different religions", "individuals with different social status" and "individuals with different economic levels" were not included. And ultimately, according to the results of the research, it was found that the second-grade textbooks are the books that include the most diversities in life studies textbooks. Depending on the results of the research, it is suggested that the textbooks should be organised to include everyone in the society.

Anahtar Kelimeler

Life studies, Inclusive Education, Diversities, Textbooks

Kaynakça

• Akçamete, G. (1998). Türkiye’de özel eğitim. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları, No. 1018-56.
• Aladağ, S. (2016). Hayat bilgisi: Tanımı, amacı ve doğası. Sema Güven ve Selahattin Kaymakcı (Ed.). Hayat bilgisi öğretimi (2-24). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Alemdar, Ç. (2019). İlkokul hayat bilgisi 1 ders kitabı. Ankara: Pasifik Yayınları.
• Baloğlu, B. (2009). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. 4.Baskı. İstanbul: Der Yayınları.
• Başaran, M. (2019) Sosyal bilgiler öğretim programı ve ders kitaplarında toplumsal cinsiyet eşitliği eğitimi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Batu, S. ve Uysal, A. (2009). Günümüz sınıflarında engelli çocukların katılımlarını destekleme. A. G. Akçamete (Ed.). Genel eğitim okullarında özel gereksinimi olan öğrenciler ve özel eğitim. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Biçer, N. ve Alan, Y. (2018). İki dillilik bağlamında suriyeliler üzerinde türkçenin etkisi. Yeni Türkiye Dergisi. 24(100), 346-352.
• Booth, T. and Dyssegaard, B. (2008). Quality is not enough the contribution of inclusive values to the development of education for all. Erişim adresi: https://www.eenet.org.uk/resources/docs/QualityIsNotEnough.pdf 04.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Candan, D. G. ve Ergen, G. (2014). 3. sınıf hayat bilgisi ders kitaplarının temel evrensel değerleri içermesi bakımından incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 134-161.
• Cheng, K. K. Y. and Beigi, A. B. (2011). Addressing students with disabilities in school textbooks. Disability and Society, 26(2), 239–242.
• Cırık, İ. (2008). Çokkültürlü eğitim ve yansımaları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (34), 27- 40.
• Çayır, K. ve Ergün, M. (2014). Ders kitaplarında engellilik. 27 Şubat 2021 tarihinde http://www.secbir.org/images/haber/2012/07/derskitaplarindaengellilik_rapor.pdf 27.02.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Çelik, R. (2017). Adalet, kapsayıcılık ve eğitimde hakkaniyetli fırsat eşitliği. Fe Dergi: Feminist Eleştiri, 9(2),17-29.
• Çelikbaş, E., Gürel, F. ve Özcan, N. (2020). İlkokul hayat biligisi 3 ders kitabı. Ankara: Devlet Kitapları.
• Demirkaya, H. (2005). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler programında içerik ve kazandırılacak beceriler. Abdulrahman Tanrıöğen (Ed.). Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi (77- 117). Ankara: Lisans Yayıncılık.
• Dokumacı, A., Gök, N.Ö. ve Dokumacı, Z. (2020). İlkokul hayat bilgisi 2 ders kitabı. İzmir: Devlet Kitapları.
• Gümüşoğlu, F. (2018). Ders kitaplarında toplumsal cinsiyetin 90 yıllık serüveni. Ders Kitapları Uluslararası Sempozyumu. İstanbul. Sempzyum Tam Metin Bildirileri. S.2
• Güven, E. D. (2005). Eğitim üzerine yinelenen eleştiriler, alternatif öneriler. Pivolka 4(17), 6- 8.
• Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı, (2018). Erişim adresi: http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/2018122171428547- 06.12.2020.tarihinde erişilmiştir.
• Hodkinson, A., Ghajarieh, A. and Salami, A. (2016). An analysis of the cultural representation of disability in school textbooks in Iran and England. International Journal of Primary, Elementary and Early Years Education, 3-13. 46 (1). 27-36.
• Kabapınar, Y. (2014). Kuramdan uygulamaya sosyal bilgiler öğretimi, hayat bilgisi öğretiminden tarih öğretimine. Ankara: Pegem Akademi.
• Kırcaali-İftar, G. (1992). Özel eğitimde kaynaştırma. Eğitim ve Bilim, (16), 45-50.
• MEB (1973). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.1739.pdf, (Erişim Tarihi: 28.08.2020).
• MEB (2013b). Bütünleştirme kapsamında eğitim uygulamaları öğretmen kılavuz kitabı. Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Memduhoğlu, H. B. (2008). Ulusal, küresel ve örgütsel bağlamda farklılıkları yönetme. Ankara: Pegem A
• Özcan, A. (2018). Çokkültürlülük bağlamında türkiye’nin suriyeli öğrencilere yönelik eğitim politikası. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4 (1), 17-29. https://dergipark.org.tr/en/pub/pesausad/issue/36449/412788 (Erişim Tarihi: 21.01.2021).
• Özdaş, F. (2019). Kapsayıcı eğitim programları ve göçmenler. Sakız H. ve Apak H. (Ed.) Türkiye’de göçmen kapsayıcılığı: sorundan fırsata dönüşüm önerileri (165- 185). Pegem Akademi.
• Öztürk, M., Tepetaş C., Köksal, G. Ş. ve İraz, O. S. (2017). Sınıfında yabancı uyruklu öğrenci bulunan öğretmenler için el kitabı. Semih Aktekin (Ed.). Ankara: MEB.
• Pamuk, İ. ve Pamuk, A. (2016). Almanya’da sachunterricht ve Türkiye’de hayat bilgisi ders kitaplarında okulda demokrasi uygulamalarına örnek olarak sınıf başkanı seçimi. Cumhuriyet International Journal of Education-CIJE, 5(2), 67-83.
• Peters, M. A., and Besley, T.A.C. (2014). Social exclusion/inclusion: Foucault's analytics of exclusion, the political ecology of social inclusion and the legitimation of inclusive education, Open Review of Educational Research,1(1), 99-115.
• Shaddock, T. J., Smyth King, B., and Giorcelli, L. (2007). A project to improve the learning outcomes of students with disabilities in the early, middle and post compulsory years of schooling. Australian Government Department of Education, https://webarchive.nla.gov.au/awa/20071019045532/http://pandora.nla.gov.au/pan/78123/20071019-1322/www.dest.gov.au/sectors/school_education/publications_resources/profiles/report.pdf (Erişim tarihi: 02/05/2021).
• Shaw, B. (1988). The incoherence of multicultural education. British Journal of Educational Studies, 36(3), 250- 259.
• Sönmez, V. (2016). Hayat bilgisi öğretimi ve öğretmen kılavuzu. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Şimşek, N. (2013). Hayat bilgisinde kişisel nitelik (değer) öğretimi. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(1), 1325-1346.
• T.C Resmî Gazete. (2012). Millî eğitim bakanlığı ders kitapları ve eğitim araçları yönetmeliği. Sayı: 49409 https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/09/20120912-2.htm (Erişim tarihi: 10.04.2021).
• Topses, G., Güçlü, N., Yel, S., Korkmaz, A., Çakmak, M., Köksal, H., ve Albayrak, F. (2001). Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu hayat bilgisi 1-3. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Türk Kızılayı Göç ve Mülteci Hizmetleri Müdürlüğü. (2017). Göç istatistik raporu. Erişim adresi: https://www.kizilay.org.tr/Upload/Dokuman/Dosya/88360142_goc-istatistikraporu-mayis-2017.pdf (Erişim Tarihi: 16.10.2020).
• UNESCO. (2005). Guidelines for inclusion: Ensuring access to education for all. Paris: UNESCO.
• UNICEF. (2012). The right of children with disabilities to education: a rights-based approach to inclusive education. Erişim adresi: https://www.unicef.org/disabilities/files/UNICEF_Right_to_Education_Children_Dis abilities_En_Web.pdf (Erişim tarihi: 22.01.2021).
• UNICEF. (2014). Eliminating discrimination against children and parent based on sexual orientation and/or gender identitiy. http://www.unicef.org/videoaudio/PDFs/Current_Issues_Paper_Sexual_Identification_Gend_Ide ntity.pdf (Erişim tarihi: 02.12.2021).
• Westwood, P. (2012). Inclusive and adaptive teaching: Meeting the challenge of diversity in the classroom. New York: Routledge
• Yıldırım, E. (2020). Sosyal bilgiler dersinde sığınmacılara yönelik kapsayıcı eğitimin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 49(225), 283-317.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (9. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.