Higher Education and Lifelong Education Systems of Turkey, TRNC and Turkic World States

Yıl 2023, Cilt: 43 Sayı: 1, 263 - 305, 28.04.2023

İsmet Ergin Burcu Akkaya Sibel Açışlı Çelik

https://doi.org/10.17152/gefad.1214106

Öz

The purpose of this research is to examine the structure of higher education (associate, undergraduate, graduate and doctorate) and lifelong learning education and training systems of Türkiye, Turkish Republic of Northern Cyprus and the Turkish World States and to compare them with each other. Data to achieve this goal were collected from the literature on each of these states, from printed scientific and official sources, and from data on the official websites of the ministries of the relevant states. Document analysis method, one of the qualitative research methods, was used in the research. While analyzing the data, descriptive analysis method was used. In the research, the themes of languages of education, higher education (associate degree, undergraduate, graduate and doctorate), lifelong learning education and training were created by considering the descriptive analysis method stages; and the sources that can be accessed and evaluated within the scope of the research were examined within the scope of these themes. The data obtained were defined, supported by direct quotations and interpreted by adhering to the original form of the data. At the end of the research, it was concluded that there are similarities and differences in the structure of higher education and lifelong learning education and training systems of the Turkish States. Based on these results, at the end of the research, suggestions were presented for the continuation and further development of the common points, differences and good practices in the education and training system of the Turkish States with an increasing contribution.

Anahtar Kelimeler

Republic of Turkey, Turkish Republic of Northern Cyprus, States of the Turkic world, Higher education and lifelong learning, Comparison of education and training

Türkiye, KKTC ve Türk Dünyası Devletleri’nin Yükseköğretim ve Hayat Boyu Öğretim Sistemleri*

Öz

Bu araştırmanın amacı; Türkiye, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Türk Dünyası Devletleri’nin yükseköğretim (ön lisans, lisans, yüksek lisans ve doktora) ve hayat boyu öğrenme eğitim ve öğretim sistemlerinin yapısını incelemek ve birbirleriyle karşılaştırılmasını sağlamaktır. Bu amacı gerçekleştirmeye yönelik veriler, bu devletlerin her biri ile ilgili alanyazından, basılı bilimsel ve resmî kaynaklardan, ilgili devletlerin bakanlıklarının resmî internet ağlarındaki verilerden toplanmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analiz yöntemi kullanılmıştır. Veriler analiz edilirken betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada, betimsel analiz yöntemi aşamaları dikkate alınarak eğitim dilleri, yükseköğretim (ön lisans, lisans, yüksek lisans ve doktora), hayat boyu öğrenme eğitim ve öğretim temaları oluşturulmuş; araştırma kapsamında ulaşılabilen, değerlendirmeye alınan kaynaklar belirlenen bu temalar kapsamında incelenmiştir. Elde edilen veriler tanımlanarak doğrudan alıntılarla desteklenmiş ve verilerin özgün hâline bağlı kalınarak yorumlanmıştır. Araştırma sonunda, Türk Devletleri’nin yükseköğretim ve hayat boyu öğrenme eğitim ve öğretim sistemlerinin yapısında benzerliklerin ve farklılıkların olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuçlardan hareketle, araştırmanın sonunda Türk Devletleri’nin eğitim ve öğretim sistemindeki ortak noktaların, farklılıkların ve iyi uygulamaların birbirine aktarılarak artan bir katkıyla devam ettirilmesine ve daha fazla geliştirilmesine yönelik öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Cumhuriyeti, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Türk dünyası devletleri, Yükseköğretim ve hayat boyu öğrenme, Eğitim ve öğretimin karşılaştırılması

Kaynakça

• Agamaliyev, R. (2020). Azerbaycan Cumhuriyeti Eğitim Sistemi. 12 Ağustos 2020 tarihinde https://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/ 144/agamaliyev adresinden erişilmiştir.
• Ahmedov, K.M. (1993). Azerbaycan ictimai icma kuruluşu döneminde, Azerbaycan tarihi (en gedim dövrlerden XX esrin evvellerine geder), Bakü, Elm Yayıncılık.
• Akkaya, B., Açışlı Çelik, S., & Ergin, İ. (2022). Examining and comparison of education and training systems from pre-school to high school in Türkiye and the Turkish republic of northern cyprus, states of the Turkic World. Asian Journal of Contemporary Education, 6(2): 116-135.
• Azerbaycan Cumhuriyeti Eğitim Bakanlığı. (2020). Okul Öncesi Eğitim, Genel Eğitim, Mesleki Eğitim, Ortaöğretim Özel Eğitim, Yüksek Öğretim. 15 Mayıs 2020 tarihinde https.//www.edu.gov.az adresinden erişilmiştir.
• Azerbaycan Eğitim. (2020). Azerbaycan Eğitim Sistemi. 15 Temmuz 2020 tarihinde https://www.azerbaycanegitim.com/azerbaycan-egitim-sistem/ adresinden erişilmiştir.
• Azərbaycan Təhsil Nazirliyi (Azerbaycan Cumhuriyeti Eğitim Bakanlığı). (2021). Yüksek Öğretim. 15 Ağustos 2021 tarihinde https.//www.edu.gov.az adresinden erişilmiştir.
• Azərbaycan Respublikası Təhsil İnstitutu (ARTİ). (2021). Eğitim Programları, Yayınlar. 10 Eylül 2021 tarihinde https://arti.edu.az/az adresinden erişilmiştir.
• Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika İnstitutu. (2021). Azərbaycan Faktlar və Rəqəmlər. 18 Haziran 2021 tarihinde https://www.stat.gov.az adresinden erişilmiştir.
• Bay, E., Alimbekov, A. , Mete, M. , Cücük, E., & Yokuş, E. (2017). Türk Dünyası Birliği Algısı (The Perception of Turkish World Union). Gazi Akademik Bakış Dergisi, 11(21), 55-85. DOI: 10.19060/gav.379576.
• Denklik Kılavuzu. (2020). Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. Denklik Kılavuzu 2020. 30 Ekim 2021 tarihinde http://ttkb.meb.gov.tr/dosyalar/denklik/denklikk% C4%B1lavuzu.pdf adresinden erişilmiştir. Dündar, H. (2016). Türk Dünyasında Eğitim. Pegem Akademi.
• EACEA. (2017). Overview of the Higher Education System of Turkmenistan, Belgium, European Union Education, Audiovisual and Culture Executive Agency.
• Edunews. (2020). Образование в Узбекистане. 08 Kasım 2020 tarihinde https://edunews.ru/education-abroad/sistema-obrazovaniya/uzbekistan.html adresinden erişilmiştir.
• Eğitim Kanunu. (1993). Azerbaycan Cumhuriyeti. Öğretmen Yayıncılık.
• English, L. M. and Carlsen, A. (2019). Lifelong Learning and the Sustainable Development Goals (SDGs): Probing the Implications and the Effects, International Review of Education, forthcoming, 1–8.
• Ergin İ., Açışlı Çelik S., & Akkaya B. (2021). A comparative study on the education systems in the turkic countries. Pegem Journal of Education and Instruction, 11(3), 67-80.
• Gül, Y., E. (2019). Günümüz Türk Devletlerinde Örgün Eğitim. Nobel Bilimsel Eserler.
• Hamarat, E. (2019). 21. Yüzyıl Becerileri Odağında Türkiye’nin Eğitim Politikaları. Seta Analiz, SETA Yayınları. Nisan 2019, sayı: 272.
• Kazakistan Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığı (The Ministry of Education and Science of the Republic of Kazakhstan). (2021). 18 Ekim 2021 tarihinde https://www.gov.kz/memleket/entities/edu?lang=en adresinden erişilmiştir.
• Kazakistan Cumhuriyeti Başkanı Resmi Sitesi. (2019). Stratejiler ve Programlar. 22 Ekim 2019 tarihinde https://www.akorda.kz adresinden erişilmiştir.
• Kazakistan Cumhuriyeti Anayasası. (2019). Bölüm I-IX. 11 Mayıs 2019 tarihinde http://www.constitution.kz adresinden erişilmiştir.
• Kıbrıs Türk Eğitim Sistemi. (2005). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Millî Eğitim ve Kültür Bakanlığı, Talim ve Terbiye Dairesi. 11 Kasım 2021 tarihinde https://docplayer.biz.tr/8407073-Kibris-turk-egitim-sistemi.html adresinden erişilmiştir.
• Kırgız Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığı. (2021). Kırgız Eğitim Sistemi. 16 Eylül 2021 tarihinde https://edu.gov.kg adresinden erişilmiştir.
• Kırgız Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığı. (2018). Okul, Ders Dışı ve Ek Eğitim Bölümü, Yüksek ve Orta Mesleki Eğitim Bölümü. 05 Haziran 2018 tarihinde https://edu.gov.kg/ru/about/sistema-obrazovaniya adresinden erişilmiştir.
• Kırgız Cumhuriyeti Adalet Bakanlığı. (2021). Başkanlık Eğitim Programı. 14 Ekim 2021 tarihinde http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/46921 adresinden erişilmiştir.
• Kırgız Eğitim Bakanlığı. (2019). Bişkek Eğitim Müşavirliği. 07 Şubat 2019 tarihinde http://biskek.meb.gov.tr adresinden erişilmiştir.
• KKTC MEB. (2005). Kıbrıs Türk Eğitim Sistemi, KKTC Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• KKTC Millî Eğitim Yasası. (1986). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Cumhuriyet Meclisi’nin 23 Mayıs 1986 Tarihli Birleşiminde Kabul Olunan Millî Eğitim Yasası.
• KKTC Millî Eğitim ve Kültür Bakanlığı. (2021). Eğitim Sistemi. 15 Mayıs 2021 tarihinde http://www.mebnet.net/sayfa/egitim-sistemi adresinden erişilmiştir.
• Mammadov, J. (2008). Bağımsızlık sonrası Azerbaycan eğitim sistemindeki değişim ve gelişmeler. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2023). Türk dünyası coğrafyası dersi öğretim programı. 22 Ocak 2022 tarihinde http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/ 2022122102631807-T%C3%BCrk%20D%C3%BCnyas%C4%B1%20Co% C4%9Frafyas%C4%B1%20d%C3%B6p.pdfadresinden erişilmiştir.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2021). 23 Kasım 2021 tarihinde https://www.meb.gov.tr adresinden erişilmiştir.
• MEB, Millî Eğitim Temel Kanunu. (1973). 1739 Sayılı Kanun, Resmi Gazete, 14574. 24 Haziran 1973 tarihinde http://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_11/08144011_ KANUN.pdf adresinden erişilmiştir.
• Millî Eğitim Temel Mevzuatı. (2000).
• MEB, Türk Cumhuriyetlerinin Eğitim Sistemleri. (1999).
• MEB, Strateji Geliştirme Başkanlığı, Millî Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim. 20 Kasım 2021 tarihinde http://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2021_09/10141326_meb _istatistikleri _orgun _egitim_2020_2021.pdf adresinden erişilmiştir.
• MEB Yayınları. (1997). T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Yurt Dışı Eğitim Öğretim Genel Müdürlüğü. Türk Cumhuriyetlerinin Eğitim Sistemleri.
• MEB, Yurt Dışı Eğitim Öğretim Genel Müdürlüğü. (1997). Türk Cumhuriyetlerinin Eğitim Sistemleri. MEB Yayınları.
• Özbekistan Cumhuriyeti Yüksek ve Ortaöğretim Özel Eğitim Bakanlığı. (2021). Eğitim Ağı. 06 Eylül 2021 tarihinde https://www.edu.uz/uz adresinden erişilmiştir.
• Özbekistan Cumhuriyeti Halk Eğitim Bakanlığı. (2021). Eğitim. 07 Eylül 2021 tarihinde https://www.uzedu.uz adresinden erişilmiştir.
• Özbekistan’ın Yüksek Öğrenim ve Araştırma Sistemi: Doktora Mezuniyetinin Ana Aktörleri ve Son Reformları. (2020). 10 Ekim 2020 tarihinde https://ideas.repec.org/p/zbw/iamodp/165.html adresinden erişilmiştir.
• Özerbaş, M. A. ve Safi, B. N. (2022). İngiltere, Japonya, Norveç, Finlandiya, Singapur, Rusya ve Türk eğitim sistemlerinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(1), 63-80.
• Price, S., & Oliver, M. (2007). A framework for conceptualizing the impact of technology on teaching and learning. educational technology & society.
• Polat, F. (2011). Bağımsızlık sonrası Kırgızistan eğitim politikaları ve uygulamaları üzerine bir inceleme. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 36, 1-18.
• Savaş, S. (2010). Türk Dünyasında eğitim alanındaki gelişmeler ve yenilikler. Journal of Azerbaijani Studies. 6(1), 269-283.
• Shuinshina, N. (2006). Türkiye`de Kazakistan eğitim sistemlerinin örgütsel yapılarının karşılaştırılması (merkezi ve taşra teşkilatı açısından). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Şiraz, F., Azizov, B., & Döş, B. (2017). Türk Dünyası eğitim raporu-Azerbaycan. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Şişman, M., & Arı, A. (2009). Kırgızistan’da Eğitimin Temel Problemleri ve Öğretmenlerin Hizmet İçi Eğitim İhtiyacı. Sosyal Bilimler Dergisi, 11(21), 133-147.
• TDPU (Toshkent Davlat Pedagogika Universiteti). (2021). Taşkent Devlet Pedagojik Üniversitesi. 02 Mayıs 2021 tarihinde https://new.tdpu.uz adresinden erişilmiştir.
• Toran, M., & Yağan Güder, S. (2020). Supporting teachers’ professional development: examining the opinions of pre-school teachers attending courses in an undergraduate program. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 10(3), 809-868. http://dx.doi.org/10.14527/pegegog.2020.026.
• Turgut, T., Özalp, M., T., & Kaymakcı, S. (2019). Ortaöğretim coğrafya ders kitaplarında Türk dünyasına ilişkin konular nasıl ele alınıyor? II. Uluslararası Eğitimde ve Kültürde Akademik Çalışmalar Sempozyumu (12-14 Ekim 2019), Denizli.
• Tülbasiyeva, L. (2007). Kazakistan’ın Eğitim Sistemi ve Yeni Gelişmeler. Çeviren: Dr. Almagül İsina. İslam Ülkeleri Kongresi, 455-460.
• Türkiye Fulbright Eğitim Komisyonu. (2021). Türk eğitim sistemi. 20 Haziran 2021 tarihinde https://fulbright.org.tr/turk-egitim-sistemi adresinden erişilmiştir.
• Türkiye’de Hayat Boyu Öğrenme. (2022). https://www.profdrleventsahin.com/turkiyede-hayat-boyu-ogrenme.html.
• Türkmenistan Bilimler Akademisi. (2020). Science and technology. Science of Turkmenistan Policy. 04 Aralık 2020 tarihinde http://science.gov.tm adresinden erişilmiştir.
• Türkmenistan Eğitimin İlkeleri ve Genel Hedefleri. (2020). World data on education. Turkmenistan. 01 Ekim 2020 tarihinde http://unesdoc.unesco.org/images/0021/ 002113/211313e.pdf adresinden erişilmiştir.
• Türkmenistan Eğitim Bakanlığı. (2021). Ministry of Education of Turkmenistan. 15 Kasım 2021 tarihinde https://education.gov.tm/en/ministry adresinden erişilmiştir.
• Türkmenistan Eğitim Sistemi. (2020). Eğitim Sistemi, Müfredat. Yüksek Eğitim. 25 Mart 2020 tarihinde http://countrystudies.us/turkmenistan/16.htm adresinden erişilmiştir.
• Türkmenistan Demografi Profili. (2019). Turkmenistan. 11 Kasım 2019 tarihinde https://www.indexmundi.com/turkmenistan/demographics_profile.html adresinden erişilmiştir.
• Türkmenistan, Eğitim. (2020). Education. 06 Temmuz 2020 tarihinde https://www.usaid.gov/turkmenistan/education adresinden erişilmiştir.
• Ütkür Güllühan, N., & Bekiroğlu, D. (2022). Hayat bilgisi öğretim programlarının karşılaştırılması: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) ve Türkiye Cumhuriyeti örneği. Kuram ve Uygulamada Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (1), 95-109. doi: 10.48066/kusob.1093187.
• Varış, F. (1998). Temel kavramlar ve program geliştirmeye sistematik yaklaşım. A. Hakan (Ed.), Eğitim bilimlerinde yenilikler (sf.3-19). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları.
• Yaldız, A.Ç., & Yılmaz, M. (2018). Bağımsızlıklarının Yirmi Yedinci Yılında Türk Cumhuriyetleri. Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı, İnceleme Araştırma Dizisi, no. 61.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (Geliştirilmiş 9. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (5. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, İ. (2017). Türk Dünyasında Bütünleşme Açısından Eğitim İlişkileri. Journal of Turkish Studies (International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic), 12(13), 643-658. doi:http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.11720.
• Yükseköğretim Kurulu (YÖK). (2021). Mevzuat. 09 Aralık 2021 tarihinde https://www.yok.gov.tr adresinden erişilmiştir.
• Zhakanova, G. (2018). Kazakistan ve Türkiye’de lisans düzeyinde resim-iş eğitiminin karşılaştırmalı olarak incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzincan.
• Zhumasheva, U. (2018). Sovyet sonrası dönemde Kazakistan’da millî eğitim politikası. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• Zhyldyz, A. (2018). Türkiye’de ve Kırgızistan’da ortaöğretim okullarında çalışan ingilizce öğretmenlerinin yabancı dil öğretiminde karşılaştıkları sorunlar: Bir durum çalışması. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Akdeniz Üniversitesi, Antalya.