Investigation of High School Students' Perceptions of Citizenship by Spatial Analysis Method

Yıl 2023, Cilt: 43 Sayı: 2, 1349 - 1385, 02.09.2023

Mehmet Sabir ÇEVİK Şefika Şule ERÇETİN

https://doi.org/10.17152/gefad.1191394

Öz

This research, which is designed with a descriptive survey model, aims to examine the citizenship perceptions of high school students with the spatial analysis method. The universe of the research consists of students in secondary education institutions (high school) in Siirt city center and Baykan, Eruh, Kurtalan, Pervari, Şirvan, Tillo districts of Siirt province in the 2020-2021 academic year. The participants of the research were determined by the stratified sampling method. Citizenship perception of the students was measured with the “Citizenship Perception Scale (CPS)”. Arithmetic mean, frequency, standard deviation, t test, Kruskal -Wallis H test and spatial analysis were used in the analysis of the research data. In addition to the statistical significance of the difference between the means in the study, the effect size values were also calculated. According to the results of the research, it was determined that the citizenship perceptions of the students were generally at "high" level, and in terms of spatial analysis method, the citizenship perceptions of the students showed a higher distribution in Pervari compared to other districts. Besides, it was determined that the “gender” variable had a significant difference on the citizenship perceptions of the students, while the "income status of the families" did not cause a significant difference. In line with the results obtained in the study, various suggestions were presented to practitioners and researchers.

Anahtar Kelimeler

Citizenship, Perception of citizenship, Secondary education (high school) institutions, Spatial analysis

Ortaöğretim Öğrencilerinin Vatandaşlık Algılarının Mekânsal Analiz Yöntemiyle İncelenmesi

Öz

Betimsel tarama modelinde olan bu araştırma, ortaöğretim kurumlarında (lisede) öğrenim gören öğrencilerin vatandaşlık algılarını mekânsal analiz yöntemiyle incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırmanın evreni 2020-2021 eğitim-öğretim yılında Siirt il merkezi ile Siirt iline bağlı Baykan, Eruh, Kurtalan, Pervari, Şirvan, Tillo ilçelerinde ortaöğretim kurumlarında (lisede) öğrenim gören öğrencilerden oluşmaktadır. Araştırmanın örneklemi “tabakalı örnekleme” yöntemiyle belirlenmiştir. Öğrencilerin vatandaşlık algısı “Vatandaşlık Algısı Ölçeği (VAÖ)” ile ölçülmüştür. Araştırma verilerinin incelenmesinde aritmetik ortalama, frekans, standart sapma, t testi, Kruskal Wallis H testi ve mekânsal analizlerden yararlanılmıştır. Araştırmada ortalamalar arasındaki farkın istatistiksel anlamlılığının yanı sıra etki büyüklük değerleri de hesaplanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre öğrencilerin vatandaşlık algılarının genel olarak “yüksek” düzeyde olduğu, mekânsal analiz yöntemi açısından ise öğrencilerin vatandaşlık algılarının Pervari ilçesinde diğer ilçelere göre daha yüksek düzeyde bir dağılım gösterdiği belirlenmiştir. Ayrıca araştırmada cinsiyet değişkeninin öğrencilerin vatandaşlık algıları üzerinde anlamlı bir farklılık oluşturduğu, “ailelerin gelir durumunun” ise anlamlı bir farklılığa neden olmadığı saptanmıştır. Araştırmada elde edilen sonuçlar doğrultusunda uygulayıcılara ve araştırmacılara çeşitli önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Vatandaşlık, Vatandaşlık algısı, Ortaöğretim (lise) kurumları, Mekânsal analiz.

Kaynakça

• Akdu, Ö. (2016). Ortaokul 8. sınıf vatandaşlık ve demokrasi eğitimi dersinin demokrasi kültürüne katkısının öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesi: Burdur ili örneği(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Burdur.
• Aktaş, N. (2010). İlköğretim beşinci sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler programında verilen değerleri edinme düzeyleri (Erzincan örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Arrowood Schultheis, C. M. (2011). Citizenship knowledge and perceptions of exiting middle school students. (Unpublished master’s thesis). The Faculty of the College of Education Ohio University, Ohio.
• Arslan, S. (2014). Çokkültürlü toplumlarda vatandaşlık eğitimine yönelik öğretmen ve öğrenci düşüncelerinin incelenmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Aydemir, H. ve Aksoy, N. D. (2010). Eğitim fakültesi öğrencilerinin demokratik tutumlarının bazı değişkenlerle ilişkisi: Malatya örneği. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 265-279.
• Ayhan Türkbay, R. (2005). Üniversite öğrencilerinin demokratik tutum ve değerleri üzerine bir araştırma: Pamukkale Üniversitesi örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Battery, M. (2003). The end of citizenship? the nation state, threats to ıts legimacy and citizenship education ın the twenty first century. Cambridge Journal of Education, 33(1), 101-102.
• Berends, M. (2006). Survey methods in educational research. J. L. Green, G. Camilli ve P. B. Elmore (Ed.), Complementary methods in education research (s. 623-640). USA: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• Biesta, G. (2014). Learning in public places: civic learning for the twenty-first century. Biesta, G., De Bie, M., & Wildemeersch, D. (Eds.). Civic learning, democratic citizenship and the public sphere (pp. 1-14). Newyork: Springer.
• Bingöl, D. (2000). Demokratik tutum ve değerler açısından üniversite gençliği. İktisadi ve İdari Blimler Dergisi, 14(1), 129-157.
• Blaug, R., & Schwarzmantel, J. (2016). Democracy: a reader (2nd ed.). Newyork: Columbia University Press.
• Burns McFadden, R. (2011). Urban high school students' attitudes toward democratic citizenship: a comparison of students in the NJROTC program and students in traditional civics classes. (Unpublished dissertation). Wayne State University, USA.
• Celkan, H. (2014). Eğitim sosyolojisi. M. Ç. Özdemir (Ed.), Eğitim ve toplum. (s. 39-66). Ankara: Pegem Akademi.
• Çalışkan, H.,Sağlam, H. İ. (2012). Hoşgörü eğilim ölçeğinin geliştirilmesi ve ilköğretim öğrencilerinin hoşgörü eğilimlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1431-1446.
• Çermik, H. (2013). Öğretmen adaylarının demokratik değerleri ve bu değerlerin bazı değişkenler açısından incelenmesi. E-Journal of New World Sciences Academy, 8(2), 261-274.
• Çevik, M. S. (2021). Okul yöneticilerinin plazma liderlik davranışlarının ve öğrencilerin vatandaşlık algılarının mekânsal analiz yöntemiyle incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çevik, M. S. ve Erçetin, Ş. Ş. (2021). Vatandaşlık algısı ölçeği’nin geçerlik ve güvenirlik çalışması. OPUS– Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 18(43), 6445-6477. DOI: 10.26466/opus.938404.
• Çolak, K. (2015). Sosyal bilgiler ile vatandaşlık ve demokrasi eğitimi derslerinde küresel vatandaşlık eğitimi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Dağ, N. (2012). Vatandaşlığın niteliksel dönüşümü ve vatandaşlık eğitimi üzerine bir betimleme. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 105-118.
• Demirbaş, İ. (2016). Üniversite öğrencilerinin vatandaşlık algısının belirlenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilgiler Enstitüsü, Kastamonu.
• Demirbaş, İ., & Aydınözü, D. (2020). Üniversite öğrencilerinin vatandaşlık algısının belirlenmesi. Kastamonu Education Journal, 28(2), 630-640. doi: 10.24106/kefdergi.693433
• Doğanay, A. ve Sarı, M. (2010). Lise Öğrencilerinin Vatandaşlık Algılarına Etki Eden Faktörlerin Analizi. I. Uluslararası Avrupa Birliği, Demokrasi, Vatandaşlık ve Vatandaşlık Eğitimi Sempozyumu. Uşak Üniversitesi Avrupa Birliği Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi, 45-61.
• Durgun, Ş. (2010). Cumhuriyetçi ve liberal anlayış çerçevesinde Türkiye’de vatandaşlık sorunsalı. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1, 65‐92.
• Durmuş, G. (2017).Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının küresel vatandaşlık ve çokkültürlü eğitime yönelik tutumlarının incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Amasya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Amasya.
• Durualp, E. (2016). Ortaokul öğrencilerinin vatandaşlık algılarının bazı sosyolojik değişkenler açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Durualp, E., Doğan, İ. (2017). Vatandaşlık algısı ölçeğinin faktör yapısının incelenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 62, 65-83.
• Elkatmış, M. (2012). İnsan hakları ve vatandaşlık ara disiplinikazanımlarının gerçekleşme düzeyi. Akademik Bakış Dergisi, 29, 1-20.
• Erçetin, Ş. Ş., Açıkalın, Ş. N. (2020). Bilimsel araştırmalarda temel yaklaşımlar: araştırma modelleri ve desenleri (Edt.: Ş. Ş. Erçetin). Araştırma teknikleri (s. 30-46). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Ereş, F. (2015). Vatandaşlık eğitimi ve karakter eğitimi politikalarının değerlendirilmesine yönelik nitel bir çalışma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(36), 120–136.
• Flowers, N. (2000). The human rights education handbook: Effective practices for learning, action, and change. Minnesota: Human Rights Resource Center.
• Green, S. B., & Salkind, N. J. (2010). Using SPSS for windows and macintosh: analyzing and understanding data (5. bs.). Upper Saddle River, NJ: Pearson Education, Inc.
• Golubeva, I. (2018). The links between education and active citizenship/civic engagement. NESET II Ad Hoc Report No 1/2018. https://nesetweb.eu/wp-content/uploads/2019/06/NESET2_AHQ1.pdf (Erişim Tarihi: 14.12.2019).
• Goodchild, M. F., & Janelle, D. G. (2004). Thinking spatially in the social sciences. In M. F. Goodchild & D. G. Janelle (Eds.), Spatially integrated social science (pp. 3–17). Oxford, UK: Oxford University Press.
• Gömleksiz, M. N., Cüro, E. (2011). Sosyal Bilgiler Dersi öğretim programında yer alan değerlere ilişkin öğrenci tutumlarının değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 95-134.
• Gülmez, M. (2001). İnsan hakları ve demokrasi eğitimi. Ankara: TODAİ Yayınları.
• Gürbüz, G. (2006). İlköğretim 7. ve 8. sınıflarda vatandaşlık bilgisi dersinde demokrasi eğitimi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Güven, S. , Tertemiz, N , Bulut, P . (2009). Vatandaşlık ve vatandaşlık eğitimine yönelik sınıf öğretmenlerinin görüşleri. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 149-170.
• İçen, M. (2017). Dezavantajlı bölgelerdeki lise öğrencilerinin vatandaşlık algısı. (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Jones, P. (2000). Action learning for citizenship education. Pastoral care in education: an international journal of personal, social and emotional development, 18(4), 19-25.
• Kaldırım, E. (2005). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin demokrasi algıları. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(3),143-162.
• Karaman-Kepenekçi, Y. (2008). Eğitimciler için İnsan Hakları ve Vatandaşlık. Ankara: Ekinoks Yayınevi.
• Kapani, M. (2011). İnsan haklarının uluslararası boyutları. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kartal, F. (2002). Liberal and republican conceptualizations of citizenship: a theoretical inquiry. Turkish Public Administration Annual, 27-28, 101-130.
• Kaya, B. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının vatandaşlık algıları ile politik ilgi ve katılımları arasındaki ilişkinin incelenmesi.(Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kuang, X., & Kennedy, K. J. (2014). Assian students' perceptions of 'good' citizenship: the role of democratic values and attidues to traditional culture. Asia Pacific Journal of Educational Development, 3(1), 33-42.
• Liu, T. H. (2003). Developing a scale to measure the ınteractivity of websites. Journal of Advertising Research. June, 207-217.
• Losito, B., & D'Apice, A. (2003). Democracy, citizenship, participation. the results of the second ıea civic education study in Italy. İnternational. Journal of Education Research, 39(6), 609-620.
• Marcus, R. R., Mease, K., Ottemoeller, D. (2001). Popular definitions of democracy from Uganda, Madagascar, and Florida. Journal of Asian and African Studies, 36(1), 113-132.
• Marshall, T. H., & Bottomore, T. (2000). Yurttaşlık ve toplumsal sınıflar (Çev.: A. Kaya). Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Marshall, H.(2005). Developing the global gaze in ctizenship education; exploring the perspectives of global education go workers in England. International Journal of Citizenship and Teacher Education, 1(2), 76-91.
• Memduhoğlu, H. B. (2013). Yönetim düşüncesinin evrimi ve yönetişim. H. B. Memduhoğlu ve K. Yılmaz (Ed.), Yönetimde yeni yaklaşımlar (s. 1-27). Ankara: Pegem Akademi.
• Miller, D. (2000). Citizenship: What does it mean and why is it important ? In N. Pearce, & J. Hallgarten (Eds.), Tomorrow’s citizens: critical debates in citizenship and education (pp. 26-35). London: Institute for Public Policy Research.
• Nomer, E. (2000). Türk vatandaşlık hukukunun genel ilkeleri, vatandaşlık ve yabancılar hukuku alanında gelişmeler (Bilimsel Toplantı), İstanbul.
• O'Brien, J. L., & Smith J. M. (2011). Elementary education students’ perceptions of “good” citizenship. Journal of Social Studies Education Research,2(1), 21-36.
• Osler, A., & Starkey, H. (2003). Learning for cosmopolitan citizenship: Theoretical debates and young people’s experiences. Educational Review, 55(3), 243-254.
• Öcal, A. (2011). İlköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin vatandaşlık hakları konusundaki görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(35), 134-149.
• Özden M. (2011). 4. ve 5. sınıflar fen ve teknoloji dersinin vatandaşlık eğitimi bakımından işlevselliği(Yayımlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Parekh, B. (2002). Çok kültürlülüğü yeniden düşünmek. (Çev.: B. Tanrıseven). Ankara: Phoenix Yayınları.
• Philippou, S. (2007). On the borders of Europe: citizenship educatiand on and identy in Cyprus. Journal Of Social Science Education, 6(1), 68-79.
• Potas, N., Akçil Ok, M. (2020). Örnekleme yöntemleri. (Edt.: Ş. Ş. Erçetin). Araştırma teknikleri (s. 143-163). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Print, M. (2007). Citizenship education and youth participation in democracy. British Journal of Educational Studies, 55(3), 325-345.
• Ross, S. M. (2009). Introduction to probability and statistics for engineers and scientists (fourth edition). Canada: Elsevier Academic Press.
• Sağlam, H. İ. (2011). Öğretmen adaylarının etkili vatandaşlık yeterlilik düzeyleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(1), 39-50.
• Smith, R. M. (2002). Modern citizenship. In E. F. Isin & B. S. Turner (Ed.), Handbook of citizenship studies (pp.105-115). Wiltshire: Sage Publication.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. Boston, Pearson.
• Taylor, L., & Hoechsmann, M. (2011). Beyond ıntellectual ınsularity: multicultural literacy as a measure of respect. Canadian Journal of Education 34(2), 219-238.
• TDK (2011).Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tonga, D. (2013). 8. sınıf öğrencilerinin vatandaşlık bilinci düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Torney Purta, J., Lehmann, R., Oswald, H., & Schulz, W. (1999). Citizenship and Education in Twenty-Eight Countries: Civic Knowledge and Engagement at Age Fourteen. Amsterdam: İnternational Association for the Evaluation of Educational Achievement.
• Utku, M. (2015). Üniversite öğrencilerinin vatandaşlık ve sosyal medya (sosyal ağ) vatandaşlık algısının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Erzincan.
• Waltzer, K., & E. Heilman (2005). When Going Right is Going Wrong. Education for Critical Democratic Patriotism. The Social Studies, 156-162.
• Westheimer, J. (2015), What kind of citizen? educating our children for the common good. New York: Teachers College Press.
• Yaşar Ekici, F. (2014). Öğretmen adaylarının demokratik tutumları ve demografik özellikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(11), 593-602.
• Yıldırım, C. (2018).Ortaöğretim öğrencilerinin demokratik vatandaşlık tutumlarının resmi ve örtük program açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Zhang, Y. (2011). Citizenship education in china: comparing eighth grade students' civic attitudes and civic engagement in shangai and Hong Kong. (Unpublished doctoral dissertation). Minnesota Üniversitesi, USA.