Organizma Metaforu Bağlamında Okul Örgütleri: Bir Model Önerisi

Yıl 2023, Cilt: 43 Sayı: 2, 1219 - 1244, 02.09.2023

Demet İRBAN

https://doi.org/10.17152/gefad.1299686

Öz

Metafor örgütleri anlamaya, tanımaya, özelliklerini ortaya çıkarmaya, yeni bakış açısından görmeye olanak tanır. Metafor, sosyal gerçeğin mecazi olarak yansıtılmasıdır. Metaforda benzetme bulunur. Araştırmacılar, örgüt kuramında, belli problemleri ve durumu anlamada örgüt metaforunu kullanmışlardır. Karar verme, liderlik, örgütsel gelişme ve değişme, insan kaynağı geliştirme, politika, strateji, örgüt kültürü, örgüt deseni ve üretim yönetimi gibi örgüt uygulamalarının analizinde de metaforlar kullanılmıştır. Organizma metaforu, örgütü tıpkı canlılar gibi yaşaması için canlı bir varlığa benzeterek çevresiyle alışveriş içerisinde olması gerektiğini belirtir. Bu çalışmanın amacı yapı ve işlev bakımından bir organizmaya benzetilen okul örgütlerinin, hızla değişen ve gelişen dünyaya uyum sağlayabilmeleri için organizma metaforu bağlamında değerlendirilmesidir. Bu amaca ulaşmak üzere alanyazın taranmış ve araştırmacı tarafından organizma metaforu bağlamında bir model önerisi geliştirilmiştir. Çalışma kapsamında organizma metaforu incelenmiş, organizma metaforunun güçlü ve zayıf yönleri verilmiş ve bu metafor içerisinde bulunan yönetim kuramlarından bahsedilerek, okul örgütlerinin işleyişi organizma metaforu bağlamında değerlendirilmiştir. Okulların sürekli gelişen örgütler olabilmesi ve tıpkı yaşayan organizmalar gibi işlevsel, sistemli ve bir bütün içerisinde işleyebilmeleri için gelişen okul modeli geliştirilmiştir. Model; okulun paydaşları (yönetici, öğretmen, öğrenci, veli), okulun ihtiyaçları, çevre, organizma metaforu ve gelişen okul olmak üzere beş boyuttan oluşmuştur.

Anahtar Kelimeler

Metafor, örgütsel metafor, organizma metaforu, okul örgütleri

Teşekkür

Gazi Eğitim Fakültesi Dergisinde makalemin yayınlanmasından onur duyarım.

School Organizations in the Context of the Organism Metaphor: A Model Suggestion

Öz

Metaphor allows organizations to understand, recognize, reveal their characteristics, and see them from a new perspective. Metaphor is the figurative projection of social reality. Metaphor contains simile. Researchers have used the metaphor of organization in organizational theory to understand certain problems and situations. Metaphors are also used in the analysis of organizational practices such as decision making, leadership, organizational development and change, human resource development, policy, strategy, organizational culture, organizational design and production management. The organism metaphor states that in order for the organization to live just like living things, it must be in exchange with its environment by likening it to a living entity. The aim of this study is to evaluate school organizations, which are likened to an organism in terms of structure and function, in the context of the organism metaphor so that they can adapt to the rapidly changing and developing world. In order to achieve this aim, the literature was searched and a model proposal was developed by the researcher in the context of the organism metaphor. Within the scope of the study, the metaphor of the organism was examined, the strengths and weaknesses of the metaphor of the organism were given, and the management theories in this metaphor were mentioned, and the functioning of school organizations was evaluated in the context of the metaphor of the organism. The developing school model has been developed in order for schools to be constantly evolving organizations and to function functionally, systematically and as a whole, just like living organisms. Model; The school's stakeholders (administrator, teacher, student, parent), the school's needs, the environment, the metaphor of the organism and the developing school are composed of five dimensions.

Anahtar Kelimeler

Metaphor, organizational metaphor, organism metaphor, school organizations

Kaynakça

• Argyris, C. (1978). Orgazational learning: A theory of action perspective. Reading MA: Addison-Wesley.
• Ata, B. ve Urman, B. (2008). Sistematik derlemelerin kritik analizi. Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği Dergisi, 5(4), 233-240.
• Aydın, İ. (2016). Öğretimde denetim: Durum saptama değerlendirme ve geliştirme. Ankara: Pegem Akademi.
• Balcı, A. (1993). Eğitim örgütlerine yeni bakış açıları: Kuram araştırma ilişkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 25(1), 27-45.
• Balcı, A. (2003). Eğitim örgütlerine yeni bakış açıları: Kuram- araştırma ilişkisi II. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 9(33), 26-61.
• Baransel, A. (1979). Çağdaş yönetim düşüncesinin evrimi, klasik ve neoklasik yönetim ve örgüt teorileri, Cilt-1, İstanbul Üniversitesi Yayını, İstanbul.
• Barley, S. R., & Kunda, G. (1992). Design and devotion: Surges of rational and normative ideologies of control in managerial discource. Administrative ScienceQuarterly, 37(3), 363-399.
• Başaran, İ. E. (2002). Eğitim yönetimi (nitelikli okul), Ankara. Feryal Matbaası.
• Burns, T., & Stalker, G. M. (1961). The Management of innovation. London: Tavistock.
• Bursalıoğlu, Z. (2014). Eğitim yönetiminde teori ve uygulama. 12. Baskı. Ankara. Pegem Akademi.
• Davis, K. (1987). Human behavior at work, organizational behavior, 6th Ed., McGraw Hill, 9.
• Dessler, G. (1979). Management fundamentals: A framework. 2nd Ed., Reston Pub, 341.
• Emery, F.E. (1969). System thinking. Australia, Penguin Books Ltd.
• Eren, E. (2001). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi. İstanbul: Beta.
• Ertem, M. (2017). Yönetim ve organizasyon alanında metaforlar. International Journal of Academi Value Studies, 3 (9), 209-220, (ISSN:2149-8598).
• Hampton, D.R. (1977). Contemporaray management. McGraw Hill, 381.
• Hannan M.T., & Freeman J. (1989). Organizations and social structure in organizational ecology, Cambridge:Harvard Univeristy Press.
• Jaffee, D. (2001). Organization theory: Tension and change, New York: McGraw Hill Companies.
• Kantos, Ertan, Z. (2011). Örgüt metaforlarında liderlik: Kavramsal bir çözümleme. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi. Uluslararası E-Dergi.1(1), 135-158.
• Karakuş, M. (2010). Çağdaş denetim yaklaşımları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 181-200.
• Katıtaş, S. (2019). Organizma metaforunun eğitim örgütlerine yansımaları. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (5),329-342.
• Koçel, T. (2015). İşletme yöneticiliği. İstanbul: Beta.
• Leblebici, D. N. (2008). Örgüt kuramında paradigmalar ve metaforlar. Selçuk Üniversitesi İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 8(15), 345-360.
• Miles, R. H. (1980). Macro organizational behavior. Goodyear Publishing Co., 54.
• Morgan, G. (1980). Paradigms, metaphors, and puzzle solving in organization theory. Administrative Science Quarterly,25 (4), 605-622.
• Morgan, G. (1997). Images of organization, Thousand Oaks, California: Sage Publications, Inc.
• Morgan, G. (1998). Yönetim ve örgüt teorilerinde metafor. (Çev: G. Bulut). İstanbul: MESS Yayınları.
• Mullins, L. J. (1993). Management and organizational behaviour. London. Pitman Publishing.
• Özdemir, M. (2018). Eğitim yönetimi, alanın temelleri ve çağdaş yönelimler. 2. Baskı, Ankara: Anı Yayıncılık.
• Palmer, I., & Dunford, R. (1996). Conflicting issues of metaphors: Reconceptualizing their use in the field of organizational change. Academy of Management Review, 21(3), 691-717.
• Spencer, H. (1876). Principles of Sociology, vol. 1 and 2. New York: Appletonand Company.
• Yalçınkaya, M. (2002). Açık sistem teorisi ve okula uygulanması. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 103-116.
• Yılmaz, K. (2021). Sosyal bilimlerde ve eğitim bilimlerinde sistematik derleme, meta değerlendirme ve bibliyometrik analizler. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(2), 1457-149.