2000-2022 Yılları Arasında Kullanılan Türkçe Ders Kitaplarında Metin Seçimleri

Yıl 2023, Cilt: 43 Sayı: 3, 2129 - 2178, 30.12.2023

Keziban Tekşan , Enes Çinpolat , Yunus Emre Uyar

https://doi.org/10.17152/gefad.1246579

Öz

Bu araştırmanın amacı 2000-2022 yılları arasında ilkokul ve ortaokullarda okutulan Türkçe ders kitaplarındaki okuma metinlerini incelemektir. Bu inceleme metinlerin kitaplarda kaç kez yer aldığını, bu metinlerin yazarlarını, değiştirilme durumlarını, metinlerin kaynakçalarını, yazarların uyruklarını ve metinlerin türlerini kapsamaktadır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizine başvurulmuştur. Veri kaynaklarını Millî Kütüphane, Editörler, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Kütüphanesi’nden ulaşılan 5, 6, 7 ve 8. sınıflar için hazırlanan 66 Türkçe ders kitabı oluşturmaktadır. Bu kitaplarda yer alan 1948 okuma metni araştırmaya dâhil edilmiştir. Ders kitapları, öncelikle araştırmacılar tarafından basılı veya dijital olarak incelenmiştir. Bu incelemede araştırma kapsamına giren başlıklar Excel dosyalarına aktarılarak düzenlenmiş ve analiz işlemleri gerçekleştirilmiştir. Verilerin analizinde betimsel analiz kullanılmıştır. Böylelikle oluşturulan kategorilere veriler işlenmiştir. Elde edilen bulgulara dayalı sonuçlar alanyazın doğrultusunda tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkçe eğitimi, metinler, Türkçe ders kitapları, ortaokul

Text Selections in Turkish Textbooks Used Between 2000-2022

Öz

The objective of the research is to analyze the reading texts in Turkish textbooks used in primary and middle schools from 2000 to 2022. The examination covers the frequency of usage of the texts, the authors, whether they have undergone any modification, their bibliographical information, the authors' nationalities, and the types of texts. Document analysis, one of the qualitative research methods, was used in the research. The data sources consist of 66 Turkish textbooks prepared for the 5th, 6th, 7th and 8th grades, which can be accessed from the National Library, Editors, and the Library of the Board of Education. 1948 reading texts were included within the scope of the study. The textbooks were mainly examined by the researcher in both print and digital formats. The titles within the scope of the research were then transferred to Excel files for organization and analysis. Descriptive analysis was utilized in the analysis of data and the findings were subsequently discussed in relation to extant literature.

Anahtar Kelimeler

Turkish education, texts, Turkish textbooks, secondary school

Kaynakça

• Akdeniz, S. (2019). Ortaokul Türkçe ders kitaplarının Türk ve dünya edebiyatını temsil kabiliyeti açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8(2), 1119-1136.
• Aksan, D. (1975). Anadili. Türk Dili, 285, 423-433.
• Aydın, İ. ve Çinpolat, E. (2018). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki anlatı metinlerinde metinlerarası ilişkiler. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 13(2), 161-177.
• Baş, B. (2003). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarında metin türleri üzerine bir inceleme. Türklük Bilimi Araştırmaları, (13), 257-265.
• Baş, B. ve Yıldız, F. İ. (2014). İlkokul Türkçe ders kitaplarının resim-metin ilişkisi açısından öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(28), 139-151.
• Batur, Z. (2010). İlköğretim 6. sınıf Türkçe ders kitaplarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Bayraktar, İ. ve Durukan, E. (2016). Türkçe ders kitaplarında metin sadeleştirme üzerine bir değerlendirme. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(3), 1356-1369.
• Coşkun, E. ve Taş, S. (2008). Ders kitaplarına metin seçimi açısından Türkçe öğretim programlarının değerlendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(10), 59-74.
• Çağın, Ö. (2005). Refik Halit Karay’ın Eskici hikayesi üzerine bir inceleme. Türklük Bilimi Araştırmaları, (18), 69-81.
• Çakır, P. (2013). Türkçe ders kitaplarındaki öykülerin çocuğa görelik açısından incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 8(1), 1171-1180.
• Çakmakcı, S. (2014). Bir “dil gurbeti” ya da konuş (a) mamak ana dili bağlamında Refik Halit Karay'ın “Eskici” hikâyesini okumak. Electronic Turkish Studies, 9(6), 225-236.
• Çalışkan, G. (2016). Türkçe dersi öğretim programı ve Türkçe ders kitapları: 5. sınıf Türkçe ders kitabına yönelik bir inceleme. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 4(2), 200-214.
• Çobanoğlu, Ö. (2021). Sait Faik’in Son Kuşlar başlıklı öyküsünü derin ekoloji etiği açısından okumak. ISOEVA–5, 605-618.
• Dayıoğlu, G. (1987). Çocuk yayınları. Çocuk yayınları sempozyumu (s. 15-25). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Demir, T. (2012). İlköğretim Türkçe ders kitaplarındaki hikâye metinlerinde yer alan değer unsurlarının eşsizimden Örüntülemeyle açısından görünümleri. Electronic Turkish Studies, 7(2), 1063-1078.
• Demirel, Ö. (2007). Öğretimde planlama ve değerlendirme, öğretme sanatı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Demirel, Ş. ve Deniz, H. (2021). 5. sınıf Türkçe ders kitabındaki şiirlerin çocuğa görelik ölçütlerine göre incelenmesi, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 10(2), 720-740.
• Demirel, Ş., Kökçü, Y. ve Akbaba, R. S. (2018). 5. sınıf Türkçe ders kitabının resim-metin ilişkisi açısından incelenmesi. Adıyaman University Journal of Educational Sciences, 8(2), 224-243.
• Dirik, M. Z. (2015). Öğretim ilke ve yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Duman, A. (2010). Türkçe eğitiminde metne müdahale sorunu. Türklük Bilimi Araştırmaları, (27), 285-295.
• Durmuş, M. (2013a). Metin değiştirimin dil bilimsel süreçleri üzerine. The Journal of Academic Social Science Studies, 64(6).
• Durmuş, M. (2013b). İkinci/yabancı dil öğretiminde sadeleştirilmiş metin sorunları üzerine. Bilig, 65, 135-150.
• Eroğlu, A. ve Okur, A. (2014). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki Atatürk teması üzerine bir inceleme, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 30(90), 115-136.
• Fidan, V. (2018). Refik Halit Karay’ın Eskici adlı hikayesinin kazanımlar ve dil seviyeleri bakımından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Akdeniz Üniversitesi.
• Gürses, İ. ve Kılavuz, M. A. (2011). Erikson’un psiko-sosyal gelişim dönemleri teorisi açısından kuşaklararası din eğitimi ve iletişiminin önemi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 20(2), 153-166.
• Hekim, H. ve Başıbüyük, O. (2013). Siber suçlar ve Türkiye’nin siber güvenlik Politikaları. Uluslararası Güvenlik ve Terörizm Dergisi, 4(2), 135-158.
• Hotaman, D. (2017). Eğitim programlarının geliştirilmesinde felsefenin rolü. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 430-437.
• İnce Samur, A. Ö. (2017). Okuma Kültürü Edinme Sürecinde “İlkokul Dönemi (6-10Yaş)”. Journal of Faculty of Educational Sciences, 50(1), 209-230.
• İşcan, A. ve Cımbız, A. T. (2018). Ortaokul 5. sınıf Türkçe ders kitabındaki resimlerin metinlerle uyum düzeyinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 250-272.
• Karadağ, Ö. (2013). Okuma kültürüne katkıları bakımından Türkçe ders kitaplarının resimlemeleri (illüstrasyonları). Eğitimde Kuram ve Uygulama, 9(2), 84-93.
• Karakuş, N. (2010). Türkçe öğretiminde kullanılan metinlerin yıllara göre değerlendirilmesi. III. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu bildiri kitabı, 570-577.
• Karaman-Kepenekçi, Y. ve Aslan, C. (2011). Ortaöğretim Türk edebiyatı ile dil ve anlatım ders kitaplarında insan hakları üzerine bir çözümleme. Electronic Turkish Studies, 6(1), 476-494.
• Kemiksiz, Ö. (2018). Yazar ve metin tercihleri bakımından Türkçe ders kitapları. Tarih Okulu Dergisi (TOD), 11(33), 945-967.
• Koçak, A. ve Özgür, A. (2006). İçerik analizi çalışmalarında örneklem sorunu. Selçuk İletişim, 4(3), 21-28.
• Kolaç, E. (2009). İlköğretim Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin tür açısından değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 594-626.
• Kurt, B. (2018). Eski ve yeni Türkçe ders kitaplarının şekil, tür, içerik ve okunabilirlik düzeyleri üzerine bir karşılaştırma II. Uluslararası Türklerin Dünyası Sosyal Bilimler Sempozyumu Tam Metin Kitabı.
• Küçükahmet, L. (2011). Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Küçükavşar, A. ve Hasırcı, S. (2013). Türkçe Ders Kitaplarındaki Şiirlerin Çocuğa Göreliği. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(24), 57-76.
• Melanlıoğlu, D. (2008). Kültür Aktarımı Açısından Türkçe Öğretim Programları. Eğitim ve Bilim, 33(150), 64-73. Mert, E. L. (2011). 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin metinsellik ölçütlerine uygunlukları. Dil Dergisi, (153), 7-23.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2006). İlköğretim Türkçe dersi (6, 7, 8. Sınıf) öğretim programı. MEB.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2015). Türkçe dersi (1-8. Sınıflar) öğretim programı. Ankara: MEB.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2017). Türkçe dersi öğretim programı. Ankara: MEB.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2019). Türkçe dersi öğretim programı. Ankara: MEB.
• Mutlu, H. H., Süğümlü, Ü. ve Çinpolat, E. (2019). Türkçe dersi öğretim programı (2018) temelinde hazırlanan ortaokul Türkçe ders kitaplarının öğretmen görüşleriyle değerlendirilmesi. Millî Eğitim Dergisi, 48(224), 101-121.
• Narin, A. (2022). İlkokul Türkçe ders kitaplarındaki şiirlerin çocuğa görelik açısından incelenmesi, Journal of Sustainable Education Studies, (Özel Sayı (Ö1)), 133-144.
• Özbay, M. ve Çeçen, M. A. (2012). Türkçe ders kitaplarında (6-8. sınıflar) yer alan metinlerin tür ve tema açısından incelenmesi. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 1(1), 67-74.
• Özcan, H. (2010). Nasihat destanlarının eğitimdeki rolü. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 3(6), 58-64.
• Özdemir, S. (2019). Kuramdan uygulamaya Türkçe ders kitabı incelemeleri. Ankara: Anı Yayınları.
• Özden, M. (2010). Türkçe kaynak metinler ve Türkçe eğitimi. Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 1, 167-180.
• Özkan, R. (2010). Türk eğitim sisteminde himayeci değerler: İlköğretim ders kitapları örneği. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 1124-1141.
• Pilav, S. ve Oğuz, M. M. (2013). Türkçe ders kitaplarında yer alan metin türleri üzerine bir araştırma. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 16-30.
• Sak, R., Şahin Sak, İ. T., Öneren Şendil, Ç. ve Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-250. http://doi.org/10.33400/kuje.843306
• Saltık, O. (2018). Okuma kültürü edindirme sürecinde Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin niteliği üzerine öğretmen görüşleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(2), 281-296.
• Sidekli, S. (2021). Metin öğretimi. M. Yılmaz (Ed.), Yeni gelişmeler ışığında Türkçe öğretimi içinde (s. 131-164). Ankara: Pegem Yayınları.
• Sinan, A. T. (2006). Ana dili eğitimi üzerine bazı düşünceler. Fırat Üniversitesi Doğu Araştırmaları Dergisi, 4(2), 75-78.
• Solak, M. ve Yaylı, D. (2009). İlköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarının türler açısından incelenmesi. Journal Of International Social Research, 2(9), 444-453.
• Sulak, S. E. (2009). İlköğretim okulları 1-5. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin türlerine göre yapılarının değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Şener, O. Z. (2021). Çocuk edebiyatında dini, kültürel ve ideolojik aktarım bağlamında dini çocuk edebiyatı. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(2), 1238-1260.
• Şeref, İ., Karagöz, B. ve Ardıç, İ. K. (2020). Türkçe ders kitaplarındaki okuma metinlerinin metinsellik özellikleri: Lao Tzu’nun ‘acele karar vermeyin’ öyküsü örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(73), 92-104.
• Tekşan, K. ve Çinpolat, E. (2023). Türkçe ders kitaplarındaki değiştirilmiş anlatı metinlerine ilişkin bir inceleme. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, ( ), - . Erken Görünüm, DOI: 10.17556/erziefd.1245443
• Tepeli, Y. ve Börekçi, M. (2019). Kullanımlık Metin Oluşturmada Eş Biçimlilikten/Adlılıktan ve Çok Anlamlılıktan Yararlanma. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (66), 261-280.
• Türkben, T. (2018). Beşinci sınıf Türkçe ders kitabı metinlerinin metinsellik ölçütleri açısından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(4), 961-986.
• Ünveren Kapanadze, D. (2018). Dil ve kültür aktarımında işlevsel bir araç olarak ders kitapları: Türkçe ders kitapları örneği. Turkish Studies (Elektronik), 13(27), 1575-1592.
• Wach, E., & Ward, R. (2013). Learning about qualitative document analysis. IDS Practice Paper in Brief, 13, 1-11. Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. baskı). Ankara: seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, İ. (2022). Kültürün metinler yoluyla aktarımı bağlamında Türkçe ders kitaplarında geleneksel çocuk oyunları. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (26), 173-184. DOI: 10.29000/rumelide.1073882.
• Yıldız, D., Altun, K., Ceran D., Dağ, E. ve Özgül, E. (2019). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metinler üzerine bir inceleme, IJLET, 7(4), 439-460.
• Yurt, G. ve Arslan, M. (2014). 7. sınıf Türkçe ders kitaplarının şekil-içerik-metin yönünden incelenmesi: zambak ve pasifik yayınları örneği. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31(1), 317-327.
• Yüceşen, N. (2014). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan düzeltilmiş ve kısaltılmış yazınsal metinlerin değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.