Okul Yöneticilerinin Örgütsel Değerlerinin Okul Toplumuna Yansımalarına İlişkin Fenomenolojik Bir Araştırma

Yıl 2024, Cilt: 44 Sayı: 2, 1145 - 1179, 30.08.2024

Hande Çelik , Didem Koşar

https://doi.org/10.17152/gefad.1434310

Öz

Bu araştırmanın amacı okul yöneticilerinin örgütsel değerlerini belirleyerek bu değerlerin okul toplumunda yer alan öğretmen ve öğrenciler tarafından nasıl anlamlandırdıkları ortaya çıkarmaktır. Araştırma yöntemi olarak nitel araştırma yöntemi ve fenomenoloji deseni seçilmiştir. Araştırmanın çalışma grubu 2021-2022 eğitim öğretim yılında Balıkesir ilindeki ortaöğretim okullarındaki 15 okul yöneticisi, 20 öğretmen ve 8 öğrenciden oluşmaktadır. Görüşmeler yoluyla elde edilen veriler içerik analizi yapılarak çözümlenmiştir. Araştırmanın sonucunda okul yöneticilerinin “birey odaklı”, “ilişki odaklı”, “yönetim odaklı” ve “gelişim odaklı” olarak dört alt tema altında toplanan 30 örgütsel değeri ifade ettikleri görülmektedir. Öğretmenlerin görüşlerine göre 39 ve öğrencilerin görüşlerine göre 16 örgütsel değer ortaya çıkmıştır. Örgütsel değerler öğretmenlere göre “okul müdürlerine atfedilen değerler”, “okul ikliminde somutlaşan değerler” ve “okuldaki yitik değerler” olarak; öğrencilerin görüşlerine göre ise “ilişkisel değerler”, “bireysel değerler” ve “yapısal değerler” olarak üçer alt temadan oluşmaktadır. Araştırma sonuçlarına göre, okul toplumu tarafından algılanan örgütsel değerlerin okul ikliminde ve okul kültürünün oluşturulmasında belirgin bir etkisi olduğu söylenebilir. Öğrenciler, öğretmenler ve okul müdürlerinin örgütsel değerleri arasında ortaya çıkan ortaklaşmalar ve farklılıklar, okul yöneticileri için örgütsel değerlerin geliştirilmesi ve sürdürülmesi konusunda yol gösterici olabilir.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel değer, Okuldaki örgütsel değerler, Eğitim yönetiminde değerler, Okul toplumu

Etik Beyan

Bu araştırma, Hacettepe Üniversitesi Etik Komisyonu’nun 04.06.2021 tarih ve E-51944218-300-00001599115 sayılı onayı ve Balıkesir İl Milli Eğitim Müdürlüğü’nün 26.08.2021 tarih ve E-99191664-605.01-30158316 sayılı araştırma izni ile yürütülmüştür.

Destekleyen Kurum

Bu araştırmada herhangi bir kurum, kuruluş ya da kişiden destek alınmamıştır.

A Phenomenological Study on Reflections of School Principals' Organizational Values on School Society

Öz

The purpose of this study is to identify the organizational values of school principals and to reveal how these values are perceived by teachers and students in the school society. Utilizing a qualitative method and phenomenological design, the research included 15 principals, 20 teachers, and eight students from high schools in Balıkesir during the 2021-2022 academic year. Data from interviews were analyzed through content analysis, revealing 30 organizational values identified by principals under four sub-themes: "individual-oriented", "relationship-oriented", "administration-oriented", and "improvement-oriented". Based on teachers' perceptions, 39 organizational values and based on students' perceptions, 16 organizational values were identified. According to teachers, organizational values consist of three sub-themes: "values attributed to school principals", "values embodied in school climate" and "lost values at school"; and according to students' views, these sub-themes are "relational values", "individual values" and "structural values". From the research results, it can be said that the organizational values perceived by the school society have a significant role in school climate and the building of school culture. The commonalities and divergences between the organizational values of students, teachers and school principals can be guiding for school principals in developing and sustaining organizational values.

Anahtar Kelimeler

Organizational value, Organizational values at school, Values in educational administration, School society

Kaynakça

• Aktepe, V. ve Yel, S. (2009). İlköğretim öğretmenlerini değer yargılarının betimlenmesi: Kırşehir ili örneği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(3), 607-622.
• Aydın, İ., ve Karaman-Kepenekci, Y. (2008). Principals’ opinions of organisational justice in elementary schools in Turkey. Journal of Educational Administration, 46(4), 497-513. doi: 10.1108/09578230810882027
• Aydinay-Satan, A. (2014). Öğretmen adaylarının değer tercihlerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarına etkisi. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 4(1).
• Aydın, M. (2003). Gençliğin değer algısı: Konya örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 121-144.
• Ayık, A. ve Fidan, M. (2014). İlköğretim kurumlarında örgütsel iletişim ile okul kültürü arasındaki ilişki. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29, 108-134.
• Başkale, H. (2016). Nitel araştırmalarda geçerlik, güvenirlik ve örneklem büyüklüğü belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(1), 23-28.
• Begley, P. (2003). In pursuit of authentic school leadership practices. In P. Begley & O. Johansson (Eds.), The ethical dimensions of school leadership (pp. 1-12). Kluwer Academic Publishers.
• Bursalıoğlu, Z. (1994). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Pegem Akademi.
• Cameron, K. S., & Quinn, R. E. (2011). Diagnosing and changing organizational culture (3rd ed.). Jossey-Bass.
• Çelik, V. (2002). Okul kültürü ve yönetimi. Pegem Akademi.
• DeBaryshe, B. D., Patterson, G. R., & Capaldi, D. M. (1993). A performance model for academic achievement in early adolescent boys. Developmental Psychology, 29(5), 795–804. doi: 10.1037/0012-1649.29.5.795
• Derin, R. ve Terzi, A. R. (2016). Relation between democratic leadership and organizational cynicism. Journal of Education and Learning, 5(3), 193-204.
• Dworkin, A., Saha, L. J., & Hill, A. N. (2003). Teacher Burnout and perceptions of a democratic school environment. International Education Journal, 4(2), 108-120.
• England, G. W. (1967). Personal value systems of American managers. Academy of Management Journal, 10(1), 53-68.
• Ereş, F., Gülcan, M. ve Çelik, S. (2014). Primary school teachers’ perceptions of justice and trust in principals in Ankara. American International Journal of Contemporary Research, 4(2), 33-41.
• Fırat, G., Akıncı, Ö., Oral, N. ve Akıncı, E. (2023). Okul yöneticilerinin problem çözme stratejilerinin değerlendirilmesine yönelik bir araştırma. Ulusal Eğitim Dergisi, 3(8), 1136-1160. doi: 10.5281/zenodo.8341238
• Fichter, J. (2016). Sosyoloji Nedir? Anı Yayıncılık.
• Freiberg, H. J. (2005). School Climate. Falmer Press.
• Halawah, I. (2005). The relationship between effective communication of high school principal and school climate. Education, 126(2), 334-345.
• Hofstede, G. (1993). Cultural constraints in management theories. Academy of Management Perspectives, 7(1), 81-94. doi: 10.5465/ame.1993.9409142061
• Kaplan, V. (2015). Öğretmenlerin ve okul yöneticilerinin iş yaşamı kalitesi ve örgütsel değer algıları arasındaki ilişki [Yüksek lisans tezi]. Harran Üniversitesi.
• Karademir, A., & Ören, M. (2020). School climate: A comparative study from the perspective of kindergarten principals and teachers. Journal of Qualitative Research in Education, 8(1), 206-236. doi: 10.14689/issn.2148-2624.1.8c.1s.10m
• Kolaç, E. ve Karadağ, R. (2012). Meanings assigned to the notion of value and value ranking by pre-service Turkish-language teachers. Elementary Education Online, 11(3), 762-777.
• Kouzes, J. M., & Posner, B. Z. (2007). The leadership challenge (4th bs). Jossey-Bass.
• Lalek, M. (2007). Resmi ve özel ilköğretim okullarında örgütsel değerler (Sakarya ili örneği) [Yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Lee, C., Abdullah, A.G. K., Ismail, A., & Alizydeen, N. J. (2011). How democratic leaders empower teachers’ job satisfation? The Malaysian case. International Jourrnal of Business and Social Science, 2(10), 251-257.
• Marion, R., & Gonzales, L. D. (2014). Leadership in education: Organizational theory for the practitioner (2nd ed.). Waveland Press.
• McDonald, P., & Gandz, J. (1991). Identification of values relevant to business research. Human Resource Management, 30(2), 217-236. doi: 10.1002/hrm.3930300205
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, Ed.; 3. Basımdan Çeviri). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Özdemir, S., ve Sezgin, F. (2011). Öğretmen adaylarının bireysel ve örgütsel değerler ile öğrencilerde görmek istedikleri değerlere ilişkin önem sırası algıları. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 1-21.
• Pang, N. S. K. (1996). School values and teachers’ feelings: a LISREL model. Journal of Educational Administration, 34(2), 64-83. doi:10.1108/09578239610112114
• Parsons, T., & Shils, E. A. (Ed.). (1962). Toward a general theory of action. Harvard University Press.
• Polat, S. (2012). Organizational values needed for diversity management. Kuram ve Uygulamada Egitim Bilimleri, 12(2), 1409-1418.
• Roffey, S. (2011). Developing positive relationships in schools. In Roffey, S. (Eds.) Positive Relationships. Springer. doi: 10.1007/978-94-007-2147-0_9
• Rokeach, M. (1973). The nature of human values. The Free Press.
• Sağnak, M. (2003). İlköğretim okullarında görevli yönetici ve öğretmenlerin örgütsel değerlere ilişkin algıları ile kişisel değerleri arasındaki uyum düzeyleri [Doktora tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Sağnak, M. (2005). İlköğretim okullarında görevli yönetici ve öğretmenlerin örgütsel değerlere ilişkin algıları. Eğitim ve Bilim, 30(136), 31-38.
• Şahin-Fırat, N. (2010). Okul müdürü ve öğretmenlerin okul kültürü ile değer sistemlerine ilişkin algıları. Eğitim ve Bilim, 35(156), 71-83.
• Saracaloğlu, A. S., & Gerçeker, C. S. (2018). Relationship between individual social responsibilities and personal values of teacher candidates. International Education Studies, 11(10), 64. doi: 10.5539/ies.v11n10p64
• Sarıcı-Bulut, S. (2012). Gazi Eğitim Fakültesi öğrencilerinin değer yönelimleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 1(3), 216-238.
• Schwartz, S. H. (1992). Universals in the content and structure of values: Theoretical advances and empirical tests in 20 countries. Advances in Experimental Social Psychology, 25(C), 1-65. doi: 10.1016/S0065-2601(08)60281-6
• Schwartz, S. H. (1994). Are there universal aspects in the structure and contents of human values? Journal of Social Issues, 50(4), 19-45. doi: 10.1111/j.1540-4560.1994.tb01196.x
• Sezgin, F. (2006). İlköğretim okulu öğretmenlerinin birey-örgüt değer uyumuna ilişkin algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 12(48), 557-583.
• Sezgi̇n-Nartgün, Ş. (2006). Öğretim elemanlarının örgütsel değerlere ilişkin görüşleri (Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi örneği). Değerler Eğitimi Dergisi, 4(12), 129-148.
• Şimşek, Y. (2003). Okul müdürlerinin iletişim becerileri ile okul kültürü arasındaki ilişki [Doktora Tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Şişman, M. (1994). Örgüt kültürü (Eskişehir il merkezindeki ilkokullarda bir araştırma). Anadolu Üniversitesi Basımevi.
• Taşdan, M. (2010). Türkiye’deki resmi ve özel ilköğretim okulu öğretmenlerinin bireysel değerleri ile okulun örgütsel değerleri arasındaki uyum düzeyi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16(1), 113-148.
• Terzi, A. R., ve Kurt, T. (2005). İlköğretim okulu müdürlerinin yöneticilik davranışlarının öğretmenlerin örgütsel bağlılığına etkisi. Milli Eğitim Dergisi, 33(166).
• Topçuoğlu, E. (2021). Örgütlerde iletişim sorunları kapsamında örgütsel sessizlik davranışının incelenmesi. Sakarya Üniversitesi İşletme Enstitüsü Dergisi, 3(2), 225-230. doi: 10.47542/sauied.1035813
• Vogel, L. R. (2012). Leading with hearts and minds: Ethical orientations of educational leadership doctoral students. Values and Ethics in Educational Administration, 10(1), 1-12.
• Yapıcı, A., Kutlu, M. O., ve Bilican, F. I. (2012). Öğretmen adaylarının değer yönelimleri̇. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(42), 129-151. doi: 10.17755/esosder.11044
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10.baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, K. (2007). İlköğretim okulu yönetici ve öğretmenlerinin değerlere göre yönetim ile ilgili görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 52, 639-664.
• Yılmaz, K. (2008). Eğitim yönetiminde değerler. Pegem Akademi.
• Yüksel, Y. M. (2020). Okul müdürlerinin çatışma yönetim stillerinin öğretmen motivasyonu açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.