Okul Öncesi Kaynaştırma Uygulamalarında Akranlara Yönelik Algının Resim Analizi Tekniği ile Belirlenmesi

Yıl 2024, Cilt: 44 Sayı: 3, 2353 - 2388, 30.12.2024

Serap Demir Güler , Ayşe Tuba Ceyhun

https://doi.org/10.17152/gefad.1471184

Öz

Bu araştırmanın amacı; kaynaştırma uygulaması yapılan okul öncesi sınıfında bulunan tipik gelişim gösteren 54-69 aylık çocukların özel gereksinimi olan akranlarına yönelik algılarını resim analizi yoluyla tespit etmektir. Nitel bir araştırma olan bu çalışma, İstanbul ilinde kaynaştırma uygulaması yapılan okul öncesi sınıflarda, toplam 11 sınıf ve 110 öğrenci ile yürütülmüştür. Araştırmanın verileri resim analizi ve resimler hakkında yapılan kısa görüşmelerin analizi olarak iki aşamalı süreçte elde edilmiştir. Araştırma veri toplama sürecinde okul öncesi sınıflarda araştırmacı ve sınıf öğretimi gözetiminde resim etkinliği planlanmış ve resim konusu ile ilgili yapılandırılmış bir senaryo ile özel gereksinimli öğrencinin etiketlenmeden tema olarak seçilmesi sağlanmıştır. Resim etkinliği sonunda tipik gelişim gösteren çocuklara yaptıkları resimlerle ilgili betimleyici sorular sorulmuştur. Araştırmada tipik gelişim gösteren çocukların özel gereksinimli akranlarına yönelik algıları, 6 ana tema ve bu temalara ilişkin oluşturulan 22 alt tema altında incelenmiştir. Araştırmanın sonuçlarına göre, özel gereksinimli çocukların tipik gelişim gösteren çocukların resimlerinde genellikle tek başına çizildikleri tespit edilmiştir. Tipik gelişim gösteren çocukların büyük kısmı özel gereksinimli akranlarına ait figürlerde boyut, baş ve beden oranı, kollar ve eller, bacaklar ve ayakların olduğundan farklı çizmiştir. Araştırmada aynı zamanda tipik gelişim gösteren çocukların yaptıkları resimlere ilişkin yapılan görüşmelerde özel gereksinimli akranlarını oyunlara dâhil etmeye çalıştıkları, mutlu etmeye çalıştıkları, günlük yaşam ve öz bakım becerilerinde yardım ettikleri görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Kaynaştırma Uygulamaları, Okul Öncesi Kaynaştırma, Resim Analizi, Sosyal Uyum, Özel Gereksinimli Çocuk

Determining Peer Perception in Preschool Inclusion Practices with Picture Analysis Technique

Öz

The aim of this study is to determine the perceptions of typically developing 54-69-month-old children towards their peers with special needs in an inclusive preschool class through picture analysis. This study, which is a qualitative research, was conducted with a total of 11 classes and 110 students in preschool classrooms with inclusive practices in Istanbul. The data of the study were obtained in a two-stage process: picture analysis and analysis of short interviews about the pictures. During the data collection process of the research, a painting activity was planned in preschool classes under the supervision of the researcher and the classroom teacher, and a structured scenario related to the subject of the painting was used to select the student with special needs as the theme without labeling. At the end of the painting activity, children with typical development were asked descriptive questions about their paintings. In the study, the perceptions of typically developing children towards their peers with special needs were analyzed under 6 main themes and 22 sub-themes related to these themes. According to the results of the study, it was determined that children with special needs were usually drawn alone in the drawings of typically developing children. Most of the typically developing children drew the size, head and body ratio, arms and hands, legs and feet differently than their peers with special needs. In the study, it was also observed that typically developing children tried to include their peers with special needs in games, tried to make them happy, and helped them with daily life and self-care skills.

Anahtar Kelimeler

Inclusion practices, Preschool Inclusion, Picture Analysis, Social Adaptation, Children with special needs

Kaynakça

• Acarlar, F. (2013). Kaynaştırma modeli ve özel gereksinimli çocukların özellikleri. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Akbalık, G. ve Karaduman, D. (2007). Okulda çatışma çözme ve akran arabuluculuk, Ankara: İmge Kitabevi.
• Akkaya, S. ve Güçlü, M. O. (2018). Okul öncesi eğitim dönemi kaynaştırma eğitimi sürecinde yaşanan sorunlar ve çözüm önerilerine yönelik çalışmaların incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(61), 628-634. doi:10.31704/ijocis.2021.014
• Arıcı Tüzün, B. (2006). Resim, psikoloji ve çocuğun dünyasında resim. Sanat Dergisi: Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, 10, 15 - 22. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunigsfd/issue/2598/33410
• Ayaydın, A. (2011). Çocuk gelişiminde bir oyun olarak sanat ve resim, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (37), 303-316. https://dergipark.org.tr/tr/pub/esosder/issue/6151/82628
• Batı, D. (2012). 4-12 yaş çocuk resimleri, onların iç dünyalarının resimlerine yansıması. (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Batu, E.S. (2000). Kaynaştırma, destek hizmetler ve kaynaştırmaya hazırlık etkinlikleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 2 (4), 35 – 45. doi:10.1501/Ozlegt_0000000050
• Batu, S., Kırcaali İftar, G. ve Uzuner, Y. (2004). Özel gereksinimli öğrencilerin kaynaştırıldığı bir kız meslek lisesindeki öğretmenlerin kaynaştırmaya ilişkin görüş ve önerileri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi. 5(2), 33-50. doi:10.1501/Ozlegt_0000000082
• Batu, S. (2015). Kaynaştırma eğitiminde uygulamalı davranış analizi. İstanbul: Eğiten Kitap.
• Bricker, D. (1995). The challenge of inclusion. Journal of Early Intervention. 19(3), 179-194. doi:10.1177/105381519501900301.
• Ceylan, R. ve Aral, N. (2005). Entegre eğitim. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 6 (2), 69-79. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefad/issue/59538/856363
• Cohen, J. S. ve Mendez, J. L. (2009). Duygu düzenleme, dil yeteneği ve okul öncesi çocukların akran oyun davranışlarının istikrarı. Erken Eğitim ve Gelişim, 20, 1016–1037. doi:10.1080/10409280903305716
• Creswell, J. W. (2018). Nitel araştırma yöntemleri. -Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev.Ed). Ankara: Siyasal Kitapevi Yayıncılık.
• Çulhaoğlu İmrak, H. ve Sığırtmaç, A. (2011). Kaynaştırma uygulanan okulöncesi sınıflarında akran ilişkilerinin incelenmesi. International Journal of Early Childhood, 3(1), 38-65 doi:10.20489/intjecse.107946.
• Dağlıoğlu, E. ve Deniz, Ü. (2011). Okul öncesi dönem çocuklarının insan figürü çizimlerinin gelişimsel açıdan cinsiyete göre incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 10 (35), 16-30. https://dergipark.org.tr/tr/pub/esosder/issue/6149/82563
• Doğaroğlu, T. ve Bapoğlu Dümenci, S. (2015). Sınıflarında kaynaştırma öğrencisi bulunan okul öncesi öğretmenlerin kaynaştırma eğitimi ve erken müdahale hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. Hacettepe University Faculty of Health Sciences Journal. https://dergipark.org.tr/tr/pub/husbfd/issue/7893/103909
• Denham, S.A., Bassett, H.H. (2018). Implications of Preschoolers’ Emotional Competence in the Classroom. In: Keefer, K., Parker, J., Saklofske, D. (eds) Emotional Intelligence in Education. The Springer Series on Human Exceptionality. Springer, Cham. doi:10.1007/978-3-319-90633-1_6
• Diamond, K. E. (2001). Relationships among young children's ideas, emotional understanding, and social contact with classmates with disabilities. Topics in Early Childhood Special Education, 21(2), 104-113. doi:10.1177/027112149701700409
• Diamond, K. E. ve Huang, H. (2005). Preschoolers’ ideas about disabilities. Infants & Young Children, 8, 37-46. doi:10.1097/00001163-200501000-00005
• Dyson, L. L. (2005). Kindergarten children's understanding of and attitudes toward people with disabilities. Topics in Early Childhood Special Education, 25(2), 95-105. doi:10.1177/02711214050250020601
• Hay, D. F. (2006). Yours and mine: Toddlers’ talk about possessions with familiar peers. British Journal of Developmental Psychology, 24(1), 39–52. doi:10.1348/026151005X68880
• Hay, D. F., Payne, A. ve Chadwick, A. (2004). Peer relations in childhood. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 45(1), 84–108. doi:10.1046/j.0021-9630.2003.00308.x
• Johnson, C., Ironsmith, S., Snow, C. W. ve Poteat , G. M. (2000). Peer acceptance and social adjustment in preschool and kindergarten. Early Childhood Education Journal, 27 (4), 207-212. doi:10.1023/B:ECEJ.0000003356.30481.7a
• Kabasakal, Z., Girli, A., Okun, B., Çelik, N. ve Vardarlı, G. (2008). Kaynaştırma öğrencileri, akran ilişkileri ve akran istismarı. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (23), 169-176. https://dergipark.org.tr/tr/pub/deubefd/issue/25428/268255
• Kahraman, H. ve Akgün, S. (2008). Empati becerileri eğitiminin okul öncesi dönemdeki çocukların empati becerilerine ve sorun davranışlarına etkisi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 15(1), 15 - 24. https://d2v96fxpocvxx.cloudfront.net/new/65bdf192-201e-4bb0-813a-d69339a28cf1/articles/30255/cogepderg-15-15.pdf adresinden erişilmiştir.
• Karadağ, F., Yıldız Demirtaş, V. ve Girli, A. (2014). Okul öncesi dönemde akranların sınıflarındaki özel gereksinimli öğrenciyi tercih etme durumları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 191 – 215. https://dergipark.org.tr/tr/pub/maeuefd/issue/19404/206252
• Kargın, T. (2004). Kaynaştırma: tanımı, gelişimi ve ilkeleri, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları Özel Eğitim Dergisi, 5(2),1-13. doi:10.1501/Ozlegt_0000000080
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1). 62-80. https://avys.omu.edu.tr/storage/app/public/kokdener/123091/13f.pdf adresinden erişilmiştir.
• Karoğlu, H. ve Ünüvar, P. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarının gelişim özellikleri ve sosyal beceri düzeyleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43, 231-254. doi:10.21764/efd.12383
• Kırcaali İftar, G. (1998). Kaynaştırma ve destek özel eğitim hizmetleri, özel eğitim. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. https://www.researchgate.net/publication/315606147_Kaynastirma_ve_destek_ozel_egitim_hizmetleri#fullTextFileContent adresinden erişilmiştir.
• Malchiodi, C. (2005). Çocukların Resimlerini Anlamak. (Çev. Tülin Yurtbay). İstanbul: Nobel Tıp Kitabevi.
• Martlew, M., & Hodson, J. (1991). Children with mild learning difficulties in an integrated and in a special school: Comparisons of behaviour, teasing and teachers' attitudes. British Journal of Educational Psychology, 61(3), 355–369. doi:10.1111/j.2044-8279.1991.tb00992.x.
• Metin, A. (2019). Yüz ifadelerindeki duygular: derleme çalışması. OPUS International Journal of Society Researches, 10 (17), 2027-2055. doi:10.26466/opus.514880
• Metin, Ş. ve Aral, N. (2012). Dört-yedi yaş çocuklarının resim gelişim özelliklerinin incelenmesi. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(2), 55-69. doi:10.1501/Asbd_0000000018 Odom, S. L., Zercher, C., Li, S., Marquart, J. M., Sandall, S. ve
• Brown, W. H. (2006). Social acceptance and rejection of preschool children with disabilities: A mixed-method analysis. Journal of Educational Psychology, 98(4), 807-823. doi:10.1037/0022-0663.98.4.807
• Pivik, J., McComas, J. ve Laflamme, M. (2002). Barriers and facilitators to inclusive education. Exceptional Children, 69(1), 97-107. doi:10.1177/001440290206900107
• Sarı, H. ve Pürsün, T. (2019). Kaynaştırma sınıflarında akran zorbalığının öğretmen ve öğrenci görüşleri açısından incelenmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Derneği. 19 (44), 731 – 768. doi:10.21560/spcd.v19i49119.500742
• Stolley, R. (2012). Working with children and their drawings (Unpulished doctoral dissertation). University of Wisconsin, Wisconsin. Retrieved from https://minds.wisconsin.edu/handle/1793/63796
• Şenocak, R. (2021). Okul öncesi eğitim ve ilköğretime devam eden öğrencilerin kaynaştırma öğrencilerine ilişkin tutumlarının resimler ile incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi.
• Tufan, M. ve Swadener, E. B. (2016). Tipik gelişim gösteren türk anasınıfı çocuklarının özel gereksinimli akranlarına yönelik tutumlarının incelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 5 (4), 72-88. doi:10.30703/cije.321416
• Yavuzer, H. (1992). Resimleriyle çocuk, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yılmaz, N. (2003). Türkiye’de okul öncesi eğitimi, erken çocuklukta gelişim ve eğitimde yeni yaklaşımlar. İstanbul: Morpa Kültür.
• Zee, M., Rudasill, M. K. ve Roorda, L. D. (2020). Draw me a picture. The Elementary School Journal, 4(120), 637-666 doi:10.1086/708661