Türkiye’de Çevrimiçi Psikolojik Danışma ile İlgili Yapılan Araştırmaların İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 44 Sayı: 3, 1867 - 1890, 30.12.2024

Mehmet Buğra Akalın , Mehmet Güven

https://doi.org/10.17152/gefad.1491828

Öz

Bu çalışmada Türkiye’de çevrimiçi psikolojik danışma ile ilgili yapılan araştırmaların incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmaya Google akademik ve YÖK Tez Merkezi’nden erişilen 33 araştırma dahil edilmiştir. Dahil edilen çalışmalar araştırmacılar tarafından oluşturulan Araştırma Sınıflama Formu kullanılarak incelenmiştir. Veri analizinde doküman incelemesi tekniği kullanılmıştır. Elde edilen bulgular sonucunda, çevrimiçi psikolojik danışma ile ilgili yapılan çalışmaların yarısından fazlasının tez çalışması olduğu görülmektedir. Çalışma türüne göre araştırmaların en çok nitel yöntem kullanılarak gerçekleştirildiği bulunmuştur. Bu alanda en çok çalışılan konuların sunulan ve alınan çevrimiçi psikolojik danışma hizmetlerine yönelik algılar olduğu sonucuna ulaşılmıştır. İncelenen çalışmaların genel sonuçlarının etik, yüz yüze psikolojik danışma ile çevrimiçi psikolojik danışma yönteminin karşılaştırılması, çevrimiçi psikolojik danışma sürecinde mahremiyet ve kaygı, covid-19 salgının ruh sağlığı alanındaki yansıması olarak çevrimiçi psikolojik danışma ve çevrimiçi psikolojik danışma ile ilgili yapılan yarı deneysel çalışmalar konularında yoğunlaştığı bulunmuştur. Bulgular, ilgili alanyazın çerçevesinde tartışılmıştır. Çevrimiçi psikolojik danışma alanında karma desen çalışmaların yapılması, bu konuda psikolojik danışmanların tutumlarının incelenmesi, çevrimiçi psikolojik danışma yeterlikleri ile ilgili bir ölçme aracının geliştirilmesi ve çevrimiçi psikolojik danışma hizmetlerinin etik açıdan üst kuruluşlar tarafından denetlenmesi şeklinde bazı önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Çevrimiçi, psikolojik danışma, çevrimiçi psikolojik danışma, çevrimiçi terapi

An Investigation of Research on Online Psychological Counseling in Türkiye

Öz

This study aims to examine the research on online counseling in Türkiye. The study included 33 studies from Google Scholar and YÖK Thesis Center. The included studies were analyzed using the Research Classification Form created by the researchers. Document analysis technique was used in data analysis. As a result of the findings, more than half of the studies on online counseling are thesis studies. According to the study type, most studies were conducted using qualitative methods. The most studied topics in this field were perceptions of online counseling services provided and received. It was found that the general research results in the field focused on ethics, comparison of face-to-face counseling and online counseling, privacy and anxiety in the online counseling process, online counseling as a reflection of the COVID-19 pandemic in the field of mental health, and quasi-experimental studies on online counseling. The findings were discussed within the framework of literature. There is a series of suggestions, such as conducting mixed design studies in online counseling, examining the attitudes of psychological counselors on this subject, developing a measurement tool for online counseling competencies, and ethical supervision of online counseling services by higher institutions.

Anahtar Kelimeler

Online, psychological counseling, online psychological counseling, online therapy

Kaynakça

• Açıkgözler, E. (2022). Therapeutic alliance development and strains in psychotherapeutic alliance development and strains in psychodynamic psychotherapy with youth: comparing face-to-face and online processes (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Bilgi Üniversitesi, Lisansüstü Programlar Enstitüsü, İstanbul.
• Amanvermez, Y. (2015). The Comparison of online counseling researches in Turkey and USA. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 186, 966-969. 10.1016/j.sbspro.2015.04.159
• Aslan, Ş., Akşab, G., Korkmaz, K., Türk, F. ve Hamamcı, Z. (2021). Çevrimiçi grupla psikolojik danışmada yaşanan güçlükler ve çözüm önerileri. Milli Eğitim Özel Eğitim ve Rehberlik Dergisi, 1(2), 207-239.
• Aydın, B. (2023). Bilişsel davranışçı yaklaşıma dayalı çevrim içi bireysel psikolojik danışmanın sağlık kaygısı üzerindeki etkisi (Yayınlanmış Doktora Tezi). Trabzon Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Trabzon.
• Aygün Cengiz, S. (2008). Sanal terapi: İnternet'te terapi hizmetlerinin betimleyici bir çözümlemesi (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Baker, K. D., & Ray, M. (2011). Online counseling: The good, the bad, and the possibilities. Counselling Psychology Quarterly, 24(4), 341-346. http://dx.doi.org/10.1080/09515070.2011.632875
• Barak, A., Klein, B., & Proudfoot, J. G. (2009). Defining internet-supported therapeutic interventions. Annals of Behavioral Medicine, 38(1), 4-17. https://doi.org/10.1007/s12160-009-9130-7
• Bloom, J. (1998). The ethical practice of web counselling. British Journal of Guidance and Counselling, 23, 53- 59.
• Creswell, J.W. (2014). Research design. L.A.: Sage publications.
• Creswell, J.W. (2021). Nitel araştırma yöntemleri (3. Baskıdan çeviri), (Çev Eds: M. Bütün ve S. B. Demir). Ankara: Siyasal.
• Çatalağaç, İ. (2023). Yüz yüze ve çevrim içi psikolojik danışmaya yönelik tutum ile kişilik özellikleri ve kendini damgalama ilişkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Damar, E. (2019). Çevrimiçi psikolojik danışmaya yönelik psikolojik danışmanların görüşleri: Nitel bir çalışma (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
• Demirci, İ., Şar, A. H. ve Manap, A. (2014). The Validity And Reliability Of The Turkish Version Of The Online Counseling And Face-To-Face Counseling Attitudes Scale. International Journal of Psychology and Educational Studies, 1(1), 15–22. http://doi.org/10.17220/ijpes.2014.01.002
• Dowling, M., & Rickwood, D. (2013). Online counseling and therapy for mental health problems: A systematic review of individual synchronous interventions using chat. Journal of Technology in Human Services, 31(1), 1-21. https://doi.org/10.1080/15228835.2012.728508
• Eken, E., Koç, I. ve Esen, E. (2022). Psikolojik Danışman Adaylarının Çevrimiçi Psikolojik Danışma Deneyimlerine İlişkin Görüşleri: Bir Durum Çalışması. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 16(40). https://doi.org/10.29329/mjer.2022.481.5
• Erdem, A. ve Özdemir, M. (2020). Çevrimiçi ve yüz yüze psikolojik danışmaya ilişkin algıları keşfetmek: nitel bir çalışma. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 12, 331-363. 10.18863/pgy.793232
• Erdem, A., Buyruk Genç, A., Erus S. M. ve Demirci, İ. (2021). Çevrimiçi Psikolojik danışma, teknoloji ve sosyal medya. F. E. İkiz, A. Uz Baş ve Ü. Arslan (Ed.) Psikolojik danışma etik kodları içinde (s. 94-105). Ankara: Türk PDR Derneği Yayınları.
• Erus, S. M. ve Zeren, Ş. G. (2020). Danışan ve Psikolojik Danışmanın Penceresinden Terapötik İşbirliği: Çevrimiçi, Yüz Yüze ve Plasebo Gruplarının Karşılaştırılması. Journal of Academic Social Science Studies, 13(81). http://dx.doi.org/10.29228/JASSS.40292
• Gök Kurşun, Ş. (2023). Covıd-19 pandemi döneminde mültecilere çevrimiçi psikolojik destek sağlayan ruh sağlığı çalışanlarının deneyimlerine dair nitel analiz çalışması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Bilgi Üniversitesi, Lisansüstü Programlar Enstitüsü, İstanbul.
• Hanley, T. (2021). Researching online counselling and psychotherapy: The past, the present and the future. Counselling and Psychotherapy Research, 21(3), 493-497. https://doi.org/10.1002/capr.12385
• Heinlen, K. T., Welfel, E. R., Richmond, E. N., & Rak, C. F. (2003). The scope of webcounseling: A survey of services and compliance with NBCC standards for the ethical practice of webcounseling. Journal of Counseling and Development: JCD, 81(1), 61.
• Huang, X., Wang, Q., & Zhong, Z. (2020, December). The advantages and disadvantages of online counseling under the rapid development of information technology. In 2020 2nd International Conference on Information Technology and Computer Application (ITCA) (pp. 725-728). IEEE. doi:10.1109/ITCA52113.2020.00156
• Kiye, S. (2022). Kovid-19 Pandemisi Sürecinde Psikolojik Danışmanların Çevrimiçi Çalışma Deneyimleri: Metaforik Bir Analiz. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 13(Özel Sayı 1), 21-42. https://doi.org/10.51460/baebd.1065274
• Kulbaş, E. (2021). Pozitif psikoloji temelli çevrimiçi grupla psikolojik danışma programının zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip annelerin psikolojik iyi oluş, öz anlayış ve umut düzeylerine etkisi (Yayınlanmış Doktora Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Mallen, M., & Vogel, D. (2005). Introduction to the major contribution: Counseling psychology and online counseling. The Counseling Psychologist, 33, 761–775
• Mallen, M. J., Vogel, D. L., Rochlen, A. B., & Day, S. X. (2005). Online counseling: Reviewing the literature from a counseling psychology framework. The Counseling Psychologist, 33(6), 819-871. https://doi.org/10.1177/0011000005278624
• Maples, M. F., & Han, S. (2008). Cybercounseling in the United States and South Korea: Implications for counseling college students of the millennial generation and the networked generation. Journal of Counseling & Development, 86(2), 178-183. https://doi.org/10.1002/j.1556-6678.2008.tb00495.x
• Merriam, S.B. (2018). Nitel araştırma yöntemleri (3. Baskı). Ankara: Nobel.
• Özdemir, M. B. ve Barut, Y. (2020). Psikolojik danışma uygulamalarında post modern bakış açısı: Çevrimiçi psikolojik danışma. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi, 2(3), 192-199. https://doi.org/10.35365/ctjpp.20.03.24
• Özkan, M. (2023). Okulda yüz yüze yürütülen psikolojik danışma hizmeti ile uzaktan yürütülen psikolojik danışma hizmetinin ilişkisi: Çevrim içi psikolojik danışma tutumlarının düzenleyici rolü. (Yayınlanmış doktora tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Özkan Ordulu, N. (2023). COVID-19 pandemisi döneminde çevrimiçi psikoterapi ortamı ve terapötik ilişkiye yansımaları (Yayınlanmış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Öztürk, F., Zümbül, D. ve Akça, F. (2022). Online ve yüz yüze psikolojik danışmaya ilişkin tutum ile çevrimiçi mahremiyet kaygısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(45), 1071-1095. 10.46928/iticusbe.1072045
• Özyiğita, M. K. ve Atik, Z. E. (2021). Covid-19 Sürecinde Psikolojik Danışma ve Süpervizyon:# evdekal Deneyimi, Başkent University Journal of Education 2021, 8(1), 284-308.
• Page, M. J., McKenzie, J. E., Bossuyt, P. M., Boutron, I., Hoffmann, T. C., Mulrow, C. D., ... & Moher, D. (2021). The PRISMA 2020 statement: an updated guideline for reporting systematic reviews. International Journal of Surgery (88), 105906. https://doi.org/10.1136/bmj.n71
• Postel, M. G., de Haan, H. A., & De Jong, C. A. (2008). E-therapy for mental health problems: a systematic review. Telemedicine and e-Health, 14(7), 707-714. https://doi.org/10.1089/tmj.2007.0111
• Poyrazlı, Ş. ve Can, A. (2020). Çevrim içi psikolojik danışma: Etik kuralları, COVID-19 süreci, öneriler. Okul Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 3(1), 59-83.
• Pulat, M. (2022). Online counseling: what do clients and psychological counselors experience and think? (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Richards, D., & Viganó, N. (2013). Online counseling: A narrative and critical review of the literature. Journal of clinical psychology, 69(9), 994-1011. https://doi.org/10.1002/jclp.21974
• Rochlen, A. B., Zack, J. S., & Speyer, C. (2004). Online therapy: Review of relevant definitions, debates, and current empirical support. Journal of clinical psychology, 60(3), 269-283. https://doi.org/10.1002/jclp.10263
• Shaw, H., & Shaw, S. (2006). Critical ethical issues in online counseling: Assessing current practices with an ethical intent checklist. Journal of Counseling and Development, 84(1), 41-53. https://doi.org/10.1002/j.1556-6678.2006.tb00378.x
• Skinner, A., & Zack, J. S. (2004). Counseling and the Internet. American Behavioral Scientist, 48(4), 434-446. https://doi.org/10.1177/000276420427028
• Sucala, M., Schnur, J. B., Constantino, M. J., Miller, S. J., Brackman, E. H., & Montgomery, G. H. (2012). The therapeutic relationship in e-therapy for mental health: a systematic review. Journal of medical Internet research, 14(4), 110. 10.2196/jmir.2084
• Sussman, R. J. (2004). Counseling over the Internet: Benefits and challenges in the use of new technologies. Cyberbytes: Highlighting compelling uses of technology in counseling içinde (Ed. G.R. Walz & C. Kilkman). https://eric.ed.gov/?id=ED478216
• Uysal, S. (2022). The effectiveness of 10-week online trauma center trauma-sensitive yoga (TCTSY) sessions on interoceptive awareness and depression, anxiety, stress scores. (Yayınlanmış Doktora Tezi). İstanbul Bilgi Üniversitesi, Lisansüstü Programlar Enstitüsü, İstanbul.
• Yastıbaş Kaçar, C. (2023). Meme kanserı̇ tanısı olan kadınlarda travma sonrası gelı̇şı̇m odaklı çevrı̇mı̇çı̇ grup terapı̇sı̇nı̇n etkı̇lı̇lı̇ğı̇nı̇n ı̇ncelenmesı̇ (Yayınlanmış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Yazıcı, H., Altun, F., Tosun, C. ve Özdemir, M. (2021). Covid-19 Salgının ilk aylarında gözlenen psikolojik problemler ve ruh sağlığı uzmanlarının bu problemlere çevrimiçi (online) yollarla müdahale etmeye ilişkin deneyimleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(4), 1460-1484. https://doi.org/10.53487/ataunisosbil.900363
• Yılmaz, F. (2019). Siber danışmanların bakış açısıyla siber danışmanlık: Fırsatlar ve zorluklar. (Yayınlanmış Doktora Tezi). Boğaziçi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yılmaz Dinç, S. (2021). EMDR odaklı çevrimiçi grupla psikolojik danışmanın üniversite öğrencilerinde psikolojik ihtiyaç doyumu, psikolojik sağlamlık, psikolojik iyi oluş ve küçük 't' travma üzerindeki etkisi (Yayınlanmış Doktora Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi / Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Yurayat, P., & Seechaliao, T. (2022). Undergraduate students' attitudes towards online counseling since the COVID-19 pandemic. Higher Education Studies, 12(1), 72-83. https://scholar.archive.org/work/4tcgmtkovjchvjyofqlu3cyuny/access/wayback/https://ccsenet.org/journal/index.php/hes/article/download/0/0/46587/49766
• Yüksel, M. (2022). Exploring couple and family therapists' adjustment to online therapy in the context of covid-19 from a systemic perspective. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Bilgi Üniversitesi, Lisansüstü Programlar Enstitüsü, İstanbul.
• Yüksel Şahin, F. (2021). Psikolojik danışmanların covid-19’a, yüz yüze ve çevrimiçi psikolojik danışma yapmaya, yüz yüze ve çevrimiçi eğitim almaya ilişkin görüşlerinin incelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (9), 496-522. https://doi.org/10.21733/ibad.799721
• Zeren, Ş. G. (2016). Yüz yüze ve çevrimiçi psikolojik danışma: Danışanların sorunları ve memnuniyetleri. Eğitim ve Bilim, 40(182). 10.15390/EB.2015.4696
• Zeren, Ş. G. (2020). Psikolojik danışmada yeni açılımlar ve çevrimiçi psikolojik danışmaya giriş. Ş.G. Zeren (Ed.), Psikolojik danışmada yeni açılımlar ve çevrimiçi psikolojik danışma: Uygulayıcılar için el kitabı içinde (s. 2-27), (2. Baskı). Ankara: Pegem.
• Zeren, Ş. G. ve Bulut, E. (2018). Çevrimiçi psikolojik danışmada etik ve standartlar: Bir model önerisi. Türk Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Dergisi, 8(49), 63-80.
• Zeren, G., Erus, S. M., Amanvermez, Y., Buyruk Genç, A. & Duy, B. (2022). Client’s Experiences of Online Counseling: Satisfaction and Therapeutic Alliance. Cukurova University Faculty of Education Journal, 51(1), 634-658. 10.14812/cufej.843542
• Zeren, S. G., Erus, S. M., Amanvermez, Y., Buyruk Genç, A.., Yilmaz, M. B., & Duy, B. (2020). The Effectiveness of Online Counseling for University Students in Turkey: A Non-Randomized Controlled Trial. European Journal of Educational Research, 9(2), 825-834. 10.12973/eu-jer.9.2.825