Subhatu’l-Uşşak or Risale-i Mie Attributed to Behlul

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 1, 236 - 250, 20.06.2023

Rıdvan Çetin

Öz

Turkish-İslamic Literature Muhammad (sav) his birth, life, miracles, physical features, and hadiths. These features have led to the emergence of new genres in literature such as siyer, mevlid, miraciye, mucize-names, hilye-i şerif, kırk, yüz, bin hadîs.As the most important reason for the tradition of writing verse or prose hadith, Hz. Muhammad (sav) said, "Whoever compiles forty hadiths about the religious affairs of my ummah, Allah will resurrect him among the jurists and scholars." it is a hadîth sherîf. However, To gain the intercession of the Prophet Muhammad (sav), to be remembered well, to continue the tradition of writing hadith, to receive the prayers of the reader, to warn the society by drawing attention to religious and otherworldly issues, and to express their opinions on these issues, to get rid of the disease and wish for healing, etc. For reasons such as verse or prose hadith translation, examples were given by many poets. Many poets, scholars and jurists in Islamic literature started with the tradition of forty hadith translations for the reasons we have mentioned above, and this number continued with seventy, one hundred, five hundred and one thousand hadith translations.
In this artickle, translation of one hundred hadiths called “Risale-i Mie” or “Subhatü’l-Uşşak” attributed to both Latifi and Behlul were emphasized, information was given about Behlul’s life and the differences in both works were tried to be revealed.

Anahtar Kelimeler

Turkish-İslamic Literature, Behlul, Latifi, Hundred Hadith in verse, Risale-i Mie

Behlûl’e Atfedilen Subhatü’l-Uşşâk veya Risâle-i Mie

Öz

Hz. Muhammed (sav) Türk-İslâm edebiyatına; doğumu, hayatı, mucizeleri, fizikî yapısı ve hadîsleri gibi özellikleri ile yansımıştır. Bu özellikleri edebiyatta siyer, mevlid, miraciye, mucize-nâme, hilye-i şerîf, kırk, yüz ve nin nadîs gibi yeni türlerin doğmasına sebep olmuştur. Manzum veya mensur hadîs yazma geleneğinin en önemli sebebi Hz. Muhammed’in (sav) “Ümmetimin dînî işlerine dair kırk hadîs derleyen kimseyi Allâhu Teâlâ fakihler ve âlimler zümresi arasında diriltir.” hadîs-i şerifidir. Bununla birlikte Hz. Muhammed’in (sav) şefaatini kazanma, hayırla yad edilme, hadîs yazma geleneğini devam ettirme, okuyucunun duasını alma, dinî ve uhrevî meselelere dikkat çekerek toplumu uyarma ve bu konulardaki fikirlerini beyan etme, hastalıktan kurtulup şifa dileme vb. gibi sebeplerden dolayı birçok şair tarafından hadislerin manzum ya da mensur tercüme edilmiştir.İslamî edebiyatta birçok şair, âlim, fakih yukarıda saydığımız sebeplerden dolayı kırk hadîs tercüme geleneğini başlatmıştır. Daha sonra bu sayı yetmiş, yüz, beş yüz ve bin hadîs tercümeleri ile devam ettirilmiştir.
Bu makalede hem Lâtîfî’ye hem de Behlûl’e atfedilen “Risâle-i Mie” veya “Subhatü’l-Uşşak” adlı yüz hadîs tercümelerinin üzerinde durulmuş, Behlûl’ün hayatı hakkında bilgi verilmiş ve her iki eserde bulunan farklılıklar ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk-İslâm Edebiyatı, Behlûl, Lâtîfî, Manzum Yüz Hadîs, Risâle-i Mie

Kaynakça

• Acluni, M. b. İ. (1351). Keşfu’l-Hafâ. Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
• Ahmed b. Hanbel. (1981). Müsned.
• Akot, B. (2013). Mevlânâ İdrîs-i Bitlisî ve Manzum Kırk Hadis Tecüzmesi: Hadîs-i Çihil. Journal of İslamic Research, 24/2.
• Aksoy, H. (1991). Mustafa Ali’nin Kırk Hadis Tercümeleri. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Aksoy, H. (1997). Fevrî’nin Manzum Kırk Hadis Tercümesi. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13.
• Aşık Çelebi, (2010). Meşâ’irü’ş-Şu’arâ-İnceleme-Metin (1-3). (Haz. Filiz Kılıç). Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Avcı, İ. (2016). 16. Asır Şairlerinden Lutfî’nin Manzum Kırk Hadisi. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 16.
• Bayak, C. (2015). Sehmî ve Manzum Hadîs-i Erba‘în Tercümesi. Turkish Studies, 10/8.
• Buhârî, M. b. İ. (1982). el-Câmiu’s-Sahîh. Çağrı Yayyınları.
• Canım, R. (2018). Lâtîfî, Tezkiretü'ş-Şu'arâ ve Tabsıratü'n-Nuzamâ. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ceyhan, Â. (2015). Şirvanlı Hatipoğlu Habibullah’ın Kırk Hadis Tercümesi. Erdem Dergisi, 69.
• Çakan, İ. L. (1980). 1876-1976 Arası Türkiye’de Hadis Çalışmaları Bibliyografyası (Kitaplar). İslâm Medeniyeti Mecmuası. IV/3.
• Çelik, A. (2010). Manzum Hadis Tercümeleri ve Lâtîfî’nin “Subhatü’l-Uşşâk”ı, Kitap Neşriyat Dağıtım Yayınları.
• Donuk, S. (2017). İlmî Mahlaslı Bir Şaire Atfedilen Manzum Yüz Hadis Tercümesi. Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1/2.
• Efe, Z. (2021). Mehmed Bosnevî’nin Manzum Kırk Hadis Tercümesi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Türkoloji Dergisi, 25/1.
• Gıynaş, K. A. (2012). Hilâlî’nin Manzum Kırk Hadis Tercümesi. Turkish Studies, 7/1.
• Gökdemir, A. (2016). Lütfî’nin Manzum Kırk Hadis Tercümesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24.
• Hacıoğlu, N. (2016). Osmanlı Döneminde Neşredilmiş Hadis Türkçe Hadis Eserleri Üzerine. Hadis Tetkikleri Dergisi, 14/1.
• Kaplan, Y. (04.11.2022) “Behlûl”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/behlul. Mecmû’a-i Eş’âr. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Muallim Cevdet Koleksiyonu 479, vr. 8b.
• Müslim, E. H. M. (1982). el-Câmiu’s-Sahih. (Haz. M . Fuat-Abdülbâki). Çağrı Yayınları.
• Özdemir, H. (1996). Subhatü’l-Uşşâk Yüz Hadis Tercümesi, İnsanlığa Hizmet Vakfı Yayınları.
• Özdemir, H. (2012). Nâbî’nin Kırk Hadis Tercümesi. Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 6.
• Öztoprak, N. (1993). Klâsik Türk Edebiyatı’nda Manzum Yüz Hadîsler. [Doktora tezi]. Marmara üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Öztoprak, N. (2018). Hz. Peyagmberi Sanatla Anlamak, “Klâsik Türk Edebiyatında Yüz Hadesleri Hazırlayan Sebepler ve Manzum Yüz Hadisler”. Sakarya Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal işler Dairesi Başkanlığı Sakarya Kitablığı Yayınları
• Sevgi, A. (1987). Lâtîfî (Hayâtı ve Eserleri) İnceleme-Metin. [Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sevgi, A. (1992). Lâtîfî ve “Subahtü’l-Uşşâk”ı. Selçuklu Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 12.
• Sevgi, A. (2001). Azmî’nin Hadis-i Erbain Tercümesi, Selçuklu Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 9.
• Söylemez, İ. (2017). Türk-İslam Edebiyatında Manzum Kırk Hadisler (İncelem-Metin). [Doktora Tezi]. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Süreyya, M. (1996). Sicill-i Osmânî veya Tezkire-i Meşâhir-i Osmaniyye (1-5). (Haz. Nuri Akbayar). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tirmizi, E. İ. b. M. (1982). Sünenu’t-Tirmîzî. Çağrı Yayınları.
• Yıldırım, S. (2000). Osmanlıda Kırk Hadis Çalışmaları 1. Osmanlı Hadis Araştırmaları Yayınları.
• Yıldız, A. (2003). Okçuzâde Mehmed Şâhî ve Manzum Kırk Hadis Tercümesi: Ahsenü’l-Hadîs. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XVII.
• Yıldız, A. (2011). Sirâcî’nin Manzum Kırk Hadis Tercümesi. C.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, XV/1.
• Yüceer, M. (2020). Hadis İlmi Açısından Osmanlı Manzum Hadis Edebiyatında Yer Alan Rivâyetler. [Basılmış Doktora Tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.