Kur'an'da Namazın Karakter İnşa edici Rolü

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 2, 386 - 397, 28.09.2023

Abdussamet Şen

Öz

İnsan bazı özellikleri sebebiyle varlık hiyerarşisi içerisinde farklı bir yere sahiptir. Değerli olduğu bizzat Kur’an-ı Kerîm tarafından bildirilen insan, şehadet ve gayb alemine dair birtakım unsurların kendisinde toplandığı müstesna bir varlıktır. Taşımış olduğu bazı sorumluluklarıyla birlikte, bilgiyi elde etme ve kullanma becerisi onu tamamen ayrıcalıklı bir konuma yükseltmektedir.
Özgün bir mahiyette yaratılan insan, bulunduğu yeri her yönüyle inşa etme potansiyeline de sahiptir. İnsanın sahip olduğu bu özellikler bağlamında namaz ibadetini ele aldığımızda, namazın onun karakterini olumlu anlamda değiştirdiği görülür. Esasen namaz, insanı yüce gayelere ulaştıran, onun tutum ve davranışlarını ilahi irade yönüne çeviren, Müslümanın ayırıcı bir vasfıdır. Namaz, Kur’an’ın temel hedeflerinden biri olan ideal insanı vücuda getirme yolunda temel bir paradigmadır. Zira namazda hem formel hem de içkin taraflara göndermeler vardır. Namaz ibadetinin bütün ilâhî dinlerde var olduğu da Kur’an’dan anlaşılmaktadır.
Biz bu makalemizde yaratılmışlar içerisinde insanın konumunu ele aldıktan sonra Kur’an’da namazın karakter inşa edici etkisi üzerine bir değerlendirme yapmaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Kur'an, Namaz, Karakter, Sorumluluk, İnsan

The Character Constructive Role of the Prayer in the Qur'an

Öz

Human beings have a different place in the hierarchy of creation due to some of their characteristics. Human, whose value is declared by the Qur'an itself, is an exceptional being in which some elements of testimony and the invisible realm are gathered in him. Despite some of the responsibilities carried by human beings, the ability to acquire and use knowledge elevates human beings to a completely privileged situation.
The human being, created in a unique nature, has the potential for establishing the place where he/she lives in every aspect. In this context, when viewed in the context of the prayer worship, it is seen that the prayer changes his character in a positive sense. In fact, the prayer is a distinctive feature of the Muslim, which leads them to lofty purposes and turns his attitudes and behaviour towards the divine will. The prayer is a fundamental paradigm on the way to making the ‘ideal human being’, which is one of the main purposes of the Qur'an. This is because there are references to both formal and immanent aspects in the prayer. The fact that the prayer is present in all divine religions is also clear from the Qur'an.
In this article, after discussing the situation of human beings among the created beings, an attempt has been made to make an evaluation on the character constructive effect of the prayer in the Qur'an.

Anahtar Kelimeler

Qur'an, Prayer, Character, Responsibility, Human, beings

Kaynakça

• Beydâvî, Nâsirüddin Ebû Saîd (Ebu Muhammed) Abdullah b. Ömer b. Muhammed, Envâru’t-Tenzil ve Esrâru’t-Te’vîl, çev. Şadi Eren, İstanbul: Selsebil Yayınları, 2. Baskı, 2011.
• Buhârî, Ebî Abdillah Muhammed İbn İsmâil. el-Câmi’us-Sahîh. İstanbul: 1992.
• Certel, Hüseyin. “Ebû Tâlib el-Mekkî’de Namazın Psikolojisi”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 4/10, 2003.
• Çamdibi, Hasan Mahmud. Şahsiyet Terbiyesi ve Gazâli, İstanbul: Han Yayınları, 1983.
• Ekerim, Esma Sayın. Namaz ve Karakter Gelişimi, İstanbul: İnsan Yayınları, 2006.
• Elmalılı Hamdi Yazır. Hak Dîni Kur’an Dili, İstanbul: Eser Neşriyat ve Dağıtım, 1982.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed. İhyâu Ulûmi’d-Dîn, çev. Mustafa Çağrıcı, İzmir: DİB Yayınları, 2020.
• Hasan-ı Basrî, Tefsîru’l Hasan el-Basrî, neşr, Muhammed Abdurrahim, Mısır: Dâru’l-Hadis, ts.
• Izutsu, Toshıhıko. Kur’an’da Allah ve İnsan. çev. Süleyman Ateş. Yeni Ufuklar Neşriyat, ts.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’t-Tenvîr. Tunus: Dâru Tunusiyye, 1984.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İmadüdîn ismâil b. Şihâbiddin Ömer b. Kesir b. Dav’ b. Kesir, Tefsîru’l-Kur’ani’l-azîm, thk. Sâmi b. Muhammed Selâme. Riyad: Dâru Tayyibe, 1999.
• İsfahânî, Ebü’l-Kasım Huseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Ragıb, Müfredâtu Elfâzı’l-Kur’an, thk. Safvan, Adnan Dâvûdi, 5. Baskı, Dımaşk: Dâru’l-Kalem Dâru’ş-Şâmiyye, 1433/2011.
• Kershenteiner, G. Karakter Kavramı ve Terbiyesi, çev. H. Fikret Kanad, Ankara: Milli Eğitim Basımevi, 1997.
• Kılıç, Sadık. “İbadetlerdeki Fıtrî Varoluşsal Vahdet Boyutunun Toplumsal İttihada Katkısı” Toplumsal Birliğin Güçlendirilmesinde Dini Söylemin Önemi Tartışmalı İlmî Toplantı, 2016.
• ______ “İnsan Fücûr ile Takva Ritimleri Arasında Bir Damla Endişe”, Ekev Akademi Dergisi, 1/4, 1999. Kutub, Seyyid. Fi Zilâli’l-Kur’an. Beyrut: Daru’ş-Şuruk, 2003.
• Mukâtil b. Süleymân, Ebü’l-Hasen Beşîr el- Ezdî el-Belhî, Tefsîru Mukâtil b. Süleymân, thk. Abdullah Mahmud Şehhâte, Beyrut: Müessesetu’t Tarihi’l Arabiyye, 2002.
• Mücâhid b. Cebr, Ebü’l Haccac el- Mekkî, Tefsîru İmâmı Mücâhid b. Cebr, thk. Muhammed Abdusselam Ebu’n-Nîl, Mısır: Dârul Fikr el-İslâmî, 1989.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Hfizüddîn Abdullah b. ahmed b. Mahmûd, Medârikü’t-Tenzil ve Hakâiku’t-Te’vîl. thk. Yusuf Ali Bedevi, Dımaşk-Beyrut: Dâru İbnikesir, 6. Baskı, 1434-2013.
• Pişgin, Yasin. Kur’an’da Karakter İnşası, İstanbul: Timaş Yayınları, 2020.
• Râzî, Fahreddin Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-ğayb. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1. Baskı, 1401/1981.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetu’t-Tefasir. Kahire: Daru’l-Hadis, 1997.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el- Bağdâdî, Câmiu’l-Beyân An Te’vîlî Âyi’l-Kur’an. thk. Abdullah b. Abdul Muhsin Et-Turkî, Kâhire: Dârı Hacer, 2001.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Cârullah Mahmud b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. El-Keşşâf An Hakaiki Ğavâmidı’t-Tenzil ve Uyûni’l-Ekâvîl Fî Vücûhi’t-Te’vîl. çev. Heyet, ed. Murat Sülün, İstanbul: Türkiye Yazma Eserleri Kurumu başkanlığı Yayınları, 1. Baskı, 2017.