An analysis of the concepts of “amr” (command) and “alam al-amr” in the context of the na-ture of the spirit

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 3, 789 - 804, 22.12.2023

Abdulmelik Yangın

Öz

Questions regarding the spirit's essence have long been discussed, with the Quran contributing to this issue. Surah Al-Isra's 85th verse, responding to an inquiry about the spirit, refers to it as "the command of my Lord." This article aims to create a framework by examining "command" and "the realm of command" as depicted in tafsir, kalam, and Sufi texts. It explores the spirit's origin, whether it is a creation, and its essence through the lens of command. Traditionally, theologians equated "command" with creation, but Surah Al-A'raf's 54th verse, which presents "creation" and "command" together, implies "command" connotes more than creation. This concept later extends into the realm of command, linking creation with power and command with divine will. Such an association suggests the spirit, characterized by command, is a manifestation of divine will, setting it apart from other creations. Sufi scholars view the realm of command as the source of non-material, eternal entities like intellects and souls. Hence, it is inferred that the spirit, receiving command, is not manifested in the observable world, thus not created in the traditional sense.

Anahtar Kelimeler

Spirit, command, universe, creation, amr, âlam al-amr

Ruhun mahiyeti bağlamında emir ve alem-i emir kavramları üzerinde bir inceleme

Öz

Ruhun mahiyeti hakkındaki sorular çok eskiye dayanmaktadır. Kur’an bu konuya değinmiştir. İsra suresinin 85. âyeti de ruhun ne olduğu sorusu üzerine inmiştir. Âyette “Rabb’in emri” olarak belirtilen ruha dair açıklamalar yapılmıştır. Bu makale, daha çok “emir” kelimesi üzerinde durarak “emir” ve “âlem-i emir” kavramlarının tefsir, kelam ve tasavvuf kaynaklarındaki izahlarına değinerek bir çerçeve ortaya koymayı amaçlamaktadır. Allah’ın emri olarak ifade edilen ruhun hangi âlemden olduğu, mahlûk olup olmadığı, mahiyetinin ne olduğu gibi sorulara emir kavramı üzerinde cevap verilmeye çalışacaktır. İlk dönem müfessir ve kelamcıların çoğu “emri” yaratma manasında anlamışlardır. Buna karşılık Araf suresinin 54. ayetinde “halk” ve “emr” kelimelerinin beraber kullanılmasından dolayı “emr”in yaratmadan farklı olduğu söylenmiştir. Bu şekilde “halk” kelimesinden ayrılmış ve “irade sıfatının taalluk edip “kudret sıfatının taalluk etmemesi” olarak anlaşılmıştır. Ayrıca “emir” kelimesi, âlem kelimesi ile birleşerek “âlemü’l-emr” şeklinde kavramsallaşmıştır. Buna göre “halk” kudret, emr ise irade sıfatının özelliğidir. Ruhun “emr” ile nitelenmesi de onun irade sıfatına mazhar olduğunu ve diğer yaratılmışlardan farklı olduğunu göstermektedir. Mutasavvıflara göre âlem-i emir, akıllar ve nefisler gibi maddesiz ve zamansız var edilen şeylerin âlemidir. Buradan da emre mazhar olan ruhun âlem-i şehadete çıkmadığı, yani bildiğimiz manasıyla yaratılmadığı sonucu çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ruh, emir, alem-i emir, halk, âlem-i halk

Kaynakça

• Abdulbaki, M. F., el-Mu’cemü’l-müfehres li elfâzi’l-Kur’âni’l-kerîm, Dâru’l-kütübi’l-Mısriyye, Kahire 1946.
• Ali, Z., Garîbü’l-Kur’ân,
• https://tafasir.online/ar?books=169&tab=interpretation&sura=17&aya=85 (erişim tarihi: 01.10.2020)
• Âlûsî Ş. M., Rûhu’l-Meânî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1994.
• Beyzâvî, A. Ö, Tavâliu’l-envâr, trc: İlyas Çelebi-Mahmut Çınar, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, İstanbul 2015.
• Beyzâvî, A. Ö, Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-teʾvîl, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut 1996.
• Bikāî, İ. Ö., Naẓmü’d-dürer fî tenâsübi’l-âyât ve’s-süver, Dâru’l-kitâbi’l-İslâmî, Kahire, ts.
• Bilmen, Ö. N., Kur’an-ı Kerim’in Türkçe Meal-i âlisi ve tefsiri, Bilmen Yayınevi, İstanbul 1985.
• Bursevî, İ. H., Rûhu’l-beyân, Dâru’l-kütübi’l-Arabiyye, Beyrut 2018.
• Cessâs, A. A., Ahkâmü’l-Kur’ân, Dâru ihyâi’t-turâsi’l-Arabî, Beyrut 1984.
• Cevherî, İ. H., es-Sıhâh, Dâru’l-ilm li’l-melâyîn, Kahire 1986.
• Cürcânî, S. Ş., et-Ta'rifat, Daru'l-kitabi'l-Arabi, Beyrut 1984.
• Ebû Hayyân, M. Y., el-Bahrü’l-muhît, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1998.
• Ebüssuûd, İrşâdü’l-ʿakli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm, Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, Beyrut ts.
• Ferrâ’, Y. Z., Meʿâni’l-Kurʾân, Dâru’l-Mısriyye li’t-te’lif ve’t-Terceme, Kahire ts.
• Gazzâlî, M. M., İhyâʾü ʿulûmi’d-dîn, Dârü’l-Maârif, Beyrut 2004.
• Gazzâlî, M. M., Kimyâ-yı saâdet, Bedir Yayınları, İstanbul ts.
• Hayâtî, M. A., Türâsü Ebi’l-Hasan el-Harallî el-Merâkeşî fi’t-tefsîr, Matba’atü’n-necâhi’l-cedîde, ed-Dâru’l-Beyzâ 1997.
• İbnü’l-Arabî, M., Füsûsu’l-hikem, Dâru’l-Âfâk, Kahire 2016.
• İbn Atıyye, A. G., el-Muharrerü’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-ʿazîz, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 2016.
• İbn Kayyım, C., Kitâbü’r-ruh, İz Yayıncılık, İstanbul 2007.
• İbn Manzûr, M . M., Lisânü’l-ʿArab, Dârü’l-Maârif, Kahire ts.
• İsfahani, R., el-Müfredat, Daru'l-Ma'rife, Beyrut 2005.
• Kâşânî, A., Letâifu’l-a’lâm fi işârâti ehli’l-ilhâm, İz Yayıncılık, İstanbul 2015.
• Keşmîrî, M. E., Feyzü’l-bârî ‘alâ sahîhi’l-Buhârî, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 2005.
• Mâtürîdî, M. M., Teʾvîlâtü Ehli’s-sünne, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 2005.
• Mazharî, M. S., et-Tefsîru’l-Mazharî, Mektebetü’r-Rüşdiyye, Pakistan 1991.
• Nesefî, A. A., Medârikü’t-tenzîl ve ḥakāʾiku’t-teʾvîl, Dâru’l-kelimi’t-tayyip, Beyrut 1998.
• Nîsâbûrî, N., Garâʾibü’l-Kurʾân ve regāʾibü’l-furkān, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 2014.
• Nursî, S., Sözler, Altınbaşak Neşriyat, İstanbul 2010.
• Pak, Z., "Alemin" Kelimesinin Kur'an'daki Anlamı Üzerine”, KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2009, 1-24.
• Râzî, F., Mefâtîhu’l-gayb, Dâru ihyâi’t-türâsi’l-arabî, Beyrut 2018.
• Sirâcüddin, A., Hedyü’l-Kur’âni’l-kerîm ilâ ma’rifeti’l-‘avâlim ve’t-tefekkür fi’l-ekvân, Müessesetü’ş-Şâm li’t-tibâ’ati ve’n-neşr, Dimaşk 1991.
• Taberî, M. C., Câmiʿu’l-beyân fî tefsîri’l-Kurʾân, Müessesetü’r-risâle, Dimaşk 2000.
• Tehânevî, M. A., Keşşâfu ıstılâhâti’l-fünûn ve’l-‘ulûm, Mektebetü Lübnan, Beyrut 1996.
• Sellâm, Y., Tefsîru Yahya b. Sellâm, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 2004.
• Vâhidî, A. A., el-Vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-ʿazîz, Dâru’l-kalem, Beyrut 2013.
• Yörük, H. K., "Kelâm Ve Felsefe Arasında Gazzâlî’nin Âlem Anlayışı: İhyâu Ulûmi’d-Dîn Üzerine Bir İnceleme", Sobider: Sosyal Bilimler Dergisi, (10/64), 2023, 378-396.
• Yörük, İ, “İslam’da ruh tasavvuru”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (7), 359-381. Zemahşerî, M. Ö., el-Keşşâf, Dâru’l-kitâbi’l-Arabî, Beyrut 2005.