The Sheikh of Khalidiyyah-Husamiyyah, Muhammed Said Seyfeddîn's Work "Muhtasarü's-sülûk" in the Context of the Relationship Between the murshid and the murid

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 1, 127 - 148, 20.03.2025

Mesut Yiğit

Öz

The relationship between the murshid and the mürid is the cornerstone of Sufi training and plays a key role in moral development. This relationship is based on the murshid’s responsibility to guide his mürid closer to God and purify his soul. The Khalidiyya branch of the Naqshbandi order offered a new approach to the murshid-mürid relationship, and this perspective became widely influential, particularly through the Husamiyya branch. In this context, Sheikh Muhammed Said Seyfeddin’s work Muhtasarü’s-Sülûk emphasizes that the murshid should purify the hearts of his mürids, adorn them with good character, and teach them the principles of sharia. It is stated that the murshid should approach his mürids with love and compassion, supporting their spiritual development, while the mürids must continue to foster their spiritual growth through complete submission, dhikr, and worship. This study aims to examine the murshid-mürid relationship of Sheikh Muhammed Said and the Husamiyya branch to which he belonged, by examining the work Muhtasarü’s-Sülûk, and to highlight his views on this subject.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Sheikh Muhammed Said, Muhtasarü's-sülûk, Murshid, Murid

Halidiyye-Hüsamiyye Şeyhi Muhammed Said Seyfeddîn’in “Muhtasarü's-sülûk” Adlı Eseri Bağlamında Mürşid-Mürid İlişkisi

Öz

Mürşid-mürid ilişkisi, tasavvufî terbiyenin temelini oluşturan ve ahlâkî gelişimi destekleyen önemli bir bağdır. Bu ilişki, mürşidin müridini Allah’a yaklaştırma ve nefsini terbiye etme sorumluluğuna dayanır. Nakşibendiyye tarikatının Hâlidiyye kolu, mürşid-mürid ilişkisine yeni bir anlayış getirmiş ve bu tutum Hüsâmiyye şubesiyle geniş bir alanda etkili olmuştur. Bu minvalde Şeyh Muhammed Said Seyfeddîn’in Muhtasarü's-Sülûk adlı eseri, mürşidin, müridlerinin kalplerini temizleyip onları güzel ahlâk ile süslemesi ve aynı zamanda şeriat kurallarını öğretmesi gerektiğini vurgular. Mürşidin, müridlerine sevgi ve şefkatle yaklaşarak onların manevî gelişimlerini desteklemesi; müridlerin ise tam bir teslimiyetle zikir ve ibadetle mânevî olgunlaşmalarını sürdürmeleri gerektiği ifade edilir. Bu çalışma, Muhtasarü's-Sülûk eseri üzerinden, Şeyh Muhammed Said'in ve bağlı olduğu Hüsâmiyye şubesinin mürşid-mürid ilişkisini incelemeyi ve bu konudaki görüşlerini ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Şeyh Muhammed Said, Muhtasarü's-sülûk, Mürşid, Mürid

Kaynakça

• Arslan, M. (2021). Şeyh-i Meczûb Divanı (Metin-İnceleme). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır.
• Ayiş, Mehmet Şirin. (2015). Tarikat Adabı. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Bardakçı, M. N. (2020). İslâm Tasavvuf Düşüncesinin Teşekkülü. ed. Mehmet Saffet Sarıkaya. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Bedevî, A. (1975). Târîhu’t-tasavvufi’l-İslâmî. Kuveyt: Vekâletu’l-Matbûât.
• Buhârî, M. (1998). Sahîhu’l-Buhârî. Riyad: Beytü’l-Efkâr ed-Düveliyye.
• Cebecioğlu, E. (2009). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları.
• Cürcânî, S. Ş. (2004). Mu’cemu’t-Ta’rîfât. (Muhammed Sıddîk el-Minşâvî thk.) Kahire: Dâru’l-Fadîle.
• Demirdaş, Ö. (2014). Ahmed Ziyaüddin Gümüşhanevî’ye Göre Mürid-Mürşid İlişkisinin Boyutları, I. Uluslararası Ahmed Ziyaüddin Gümüşhanevî Sempozyumu, 03-05 Ekim 2013-Gümüşhane: Bildiriler Kitabı, s. 323-330. Eraydın, S. (1994). Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: İFAV.
• Erginli, Z. (2006). Metinlerle Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kalem Yayınevi.
• Erkaya, M. E. (2017). Hâlidiyye Tasavvuf Geleneğinde Mürid-Mürşid İlişkileri, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi. cilt: IX, sayı: 18, s. 839-861.
• Es’ad Sâhib, M. (2012). Bugyetü’l-vâcid fî mektûbâtı Hadreti Mevlânâ Hâlid. Beyrut: Dâru’l-Kutubü’l-İlmiyye. Hafnî, A. (1987). el-. Mu’cem mustalahâti’s-sûfiyye. Beyrut: Dâru’l-Mesîre.
• Himmet K. (2005). Mesnevi de Mürid Mürşid İlişkisi; Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, cilt.6, sa.14, ss.149-157.
• İbn Manzûr, (ts.). Lisanu’l ‘Arab I-VI. thk. Abdullah Ali el-Kebir vd. Kahire.: Dâru’l-Meârif.
• Kaplan, H. (2012). Kuzey Irak’ta Hâlidî-Osmanî Tasavvuf Önderlerinden Şeyh Muhammed Ali Husâmüddîn et-Tavîlî (1861-1939) Hayatı, İrşad Faaliyetleri ve Türkiye’deki Halifeleri, Uluslararası Mevlana Halid-i Bağdadi Sempozyumu Bildirileri, 11-13 Haziran = International Symposium on Mavlana Khalid al-Baghdadi Papers . s. 249-255.
• Kara, M. (2018). Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi. 15. bs. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kâşânî, A. (1992). Mu'cemü Istılâhâti's-Sûfîyye. (Abdülal Şahin thk.) Kahire: Dâru’l-Menâr.
• Kavak, A. (2012). Hâlidiyye Medreselerinin Anadolu’daki İlmî ve Kültürel Hayata Katkıları, Medrese ve İlahiyat Kavşağında İslâmî İlimler (Uluslararası Sempozyum): 29 Haziran - 1 Temmuz 2012, cilt: I, s. 267-287
• Kavak. A. (2015). Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî’nin Halifelerinden Şeyh Osman Siracüddin et-tavîlî (v. 1283/1866) ve Biyâre Medresesi/Tekkesi. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (43), 260 285.
• Kaya, Ç. S. (1996). Gönül Sultanları ve Hak Sohbetleri. Ankara: Kültür Ofset.
• Kelâbâzî, M. (1994). et-Taarruf li Mezhebi Ehli’t-Tasavvuf. Kahire: Mektebetü’l-Hancî.
• Kuşeyrî, İmam A. (2013). Mişkâtü’l-Envâr. (Ahmed Hâşim es-Sülemî thk.) Beyrut: Dâru’l-Kutubü’l-İlmiyye. Muslu, R. (2012). Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî’ye Göre Mürid-Mürşid İlişkisinin Boyutları, Uluslararası Mevlana Halid-i Bağdadi Sempozyumu Bildirileri, 11-13 Haziran 2010 = International Symposium on Mavlana Khalid al-Baghdadi Papers. s. 111-120.
• Müderris, A. (1983). Ulemâunâ fî hidmet’l-ilmi ve’d-dîn. haz. Muhammed Ali el-Karadağî. Bağdat: Dâru’l-Harbe li’t Tabâa.
• Öngören, Reşat. “Tarikat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/95-105. İstanbul: TDV Yayınları, 2011. Serhendî, İmâm Rabbânî Ahmed Fârûkî es-. (2011). Mektûbât-ı Rabbânî. çev. Abdülkadir Akçiçek. 2 Cilt. İstanbul: Çelik Yayınları.
• Solmaz, Süleyman. Yesevilik Geleneğinden Bir Şair Salih Baba ve Mürid-Mürşid İlişkisi = Poet From the Yesevi Order: Salih Baba and the Mentor-Disciple Relationship, IV. Uluslararası Alevilik ve Bektaşilik Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 18-20 Ekim 2018, Ankara, 2018, cilt: II, s. 453-478.
• Tûsî, E. N. S. (1960). el-Lüma‘, thk. Abdülhalim Mahmud Taha ve Abdülbâki Surûr. Mısır: Dâru’l kutubi’l-hadîse. Türer, O. (2018). Ana Hatlarıyla Tasavvuf Tarihi. 5. bs. İstanbul: Ataç Yayınları.
• Uludağ, S. (2016). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. 2. bs. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Yılmaz, H. K. (2009). Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar, 12. bs. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Yiğit, Mesut. (2021). “Tasavvufun Kurumsallaşması: Tarikat Dönemi,” Tasavvuf, İstanbul: Lisans Yayıncılık. Yiğit, Mesut. Seyyid Muhammed Kadri Hazîn Haşimî: Hayatı, Tarikatı ve Düşüncesi. Ankara: Kitabe Yayınları, 2022