يتناول هذا البحث دراسة منهجيات ومهارات تحصيل العلم الشرعي كما وردت في كتا ب ي "تذكرة
السامع والمتكلم" لابن جماعة و"تعليم المتعلم" للزرنوجي، وتكمن مشكلة الدراسة في وجود فجوة
المخرجات التعليمية بين المؤسسات الأكاديمية المعاصرة ومتطلبات التمكن العلمي، ويهدف البحث
إلى ربط هذه المشكلة بالحلول المنهجية التي قدمها العلماء الأوائل .
ويقدم البحث منهجية ابن جماعة التي ترتكز على أربعة محاور: الأخلاق السلوكية، والخبرة الموجهة
من خلال الشيخ، والمنهجية التعليمية القائمة على التدرج، والإدارة الفعالة للوقت والأدوا ت، بينما
يركز الزرنوجي على ثلاث مجموعات مهارية رئيسية: المهارات العلمية )اختيار العلم، الحفظ،
المدارسة(، والمهارات العملية والسلوكية )تنظيم الوقت(، والمهارات الأخلاقية والروحية )الإخلاص
والتواضع( .
ويخلص البحث إلى أن هذه المنهجيات التراثية لا تزال صالحة ومطابقة لمفاهيم التعليم المعاصر مثل
التعلم النشط، والتعلم الذاتي، وإدارة المعرفة، ويوصي بإعادة إدماج هذه المهارات في المناهج
التعليمية الحديثة لمواجهة القصور وتخريج علماء يجمعون بين المعرفة وآداب طالب العلم والمهارات
المنهجية السليمة .
الكلمات المفتاحية:
منهجيات تحصيل العلم، ابن جماعة الزرنوجي التعل يم الشرعي آداب طالب العلم التعلم الذاتي
This research examines the methodologies and skills for acquiring Islamic knowledge as presented in Ibn Jamāʿa's "Tadhkirat al-Sāmiʿ wa-al-Mutakallim" and al-Zarnūjī's "Taʿlīm al-Mutaʿallim". The study's central problem is the significant gap between the outcomes of contemporary academic institutions and the requirements for genuine scholarly proficiency. This research aims to connect this problem with the methodological solutions offered by early Islamic scholars. The study presents Ibn Jamāʿa's methodology, which is based on four pillars: behavioral ethics, the guided experience through a sheikh, an incremental educational methodology, and the effective management of time and tools. Al-Zarnūjī, on the other hand, focuses on three main skill sets: academic skills (selecting beneficial knowledge, memorization, and scholarly discourse), practical and behavioral skills (time management), and ethical and spiritual skills (sincerity and humility).
The research concludes that these traditional methodologies remain valid and are consistent with modern educational concepts such as active learning, self-directed learning, and knowledge management. It recommends re-integrating these skills into modern educational curricula to address the current shortcomings and to graduate scholars who combine deep knowledge with the proper ethics of a student of knowledge and sound methodological skills.
Methodologies of Knowledge Acquisition Ibn Jamāʿa Al-Zarnūjī Islamic Education Ethics of a Student of Knowledge Self-Directed Learning
Bu araştırma, İbn Cemâa’nın “Tazkiratü’s-Sami’ ve’l-Mütekellim” ve Zernûcî’nin “Talimü’l-Müteallim” adlı eserlerinde yer alan şer‘î ilim elde etme metodolojilerini ve becerilerini incelemektedir. Çalışmanın temel sorunu, günümüz akademik kurumlarının çıktılarındaki eksiklikler ile bilimsel yetkinlik gereksinimleri arasındaki büyük boşluktur. Bu araştırma, söz konusu sorunu, geçmiş İslam âlimlerinin sunduğu metodolojik çözümlerle ilişkilendirmeyi amaçlamaktadır.Araştırma, İbn Cemâa’nın dört temel üzerine kurulu metodolojisini sunmaktadır: ahlaki davranışlar, şeyh aracılığıyla edinilen rehberli deneyim, aşamalı öğrenmeye dayalı eğitim metodolojisi ve zaman ile araçların etkili yönetimi. Zernûcî ise üç ana beceri grubuna odaklanmaktadır: bilimsel beceriler (doğru ilmi seçme, ezberleme, müzakere), pratik ve davranışsal beceriler (zaman yönetimi) ve ahlaki ve ruhsal beceriler (ihlas ve tevazu). Sonuç olarak, bu geleneksel metodolojilerin günümüzün aktif öğrenme, öz-öğrenme ve bilgi yönetimi gibi modern eğitim kavramlarıyla uyumlu olduğu ve hala geçerliliğini koruduğu görülmektedir. Araştırma, bu becerilerin güncel eğitim müfredatlarına entegre edilmesini tavsiye ederek, hem bilgi hem de ilmin adabına sahip âlimler yetiştirmeyi hedeflemektedir.
İlim Tahsil Metodolojileri İbn Cemâa Zernûcî Şer‘î Eğitim Talebe Adabı Öz-Öğrenme
Birincil Dil | Arapça |
---|---|
Konular | Arap Dili ve Belagatı |
Bölüm | Araştırma Makaleleri |
Yazarlar | |
Erken Görünüm Tarihi | 19 Eylül 2025 |
Yayımlanma Tarihi | 24 Eylül 2025 |
Gönderilme Tarihi | 4 Mayıs 2025 |
Kabul Tarihi | 1 Eylül 2025 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 6 Sayı: 3 |