Ortaokul Öğrencilerinin Siber Zorbalığa İlişkin Duyarlılıklarının İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: Özel Sayı, 75 - 95, 31.12.2020

Özge Sanem Özateş Gelmez

Öz

Amaç: Bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımının ergenler arasında giderek yaygınlaşması, fırsatlar
kadar riskleri de beraberinde getirmektedir. Söz konusu gelişmenin ergenler açısından ortaya
çıkarttığı sorunların başında siber zorbalık gelmektedir. Siber zorbalıkla mücadelenin en etkili adımı,
bu konuda duyarlılığın geliştirilmesidir. Bu bağlamda araştırmanın amacı, ortaokul yedinci ve sekizinci
sınıfa devam eden öğrencilerin siber zorbalığa ilişkin duyarlılıklarının incelenmesidir.
Yöntem: 217 ortaokul öğrencisiyle gerçekleştirilen bu araştırmada, araştırmacı tarafından hazırlanan
sosyodemografik sorulardan oluşan anket ile Siber Zorbalığa İlişkin Duyarlılık Ölçeği uygulanmıştır.
Verilerin analizinde betimsel istatistiklerin, frekans ve yüzdelerin yanı sıra öğrencilerin siber zorbalığa
ilişkin duyarlılık düzeylerini cinsiyet ve sınıf değişkenleri bazında karşılaştırmak amacıyla bağımsız
örneklem t testi kullanılmıştır.
Sonuçlar: Araştırmaya katılan öğrencilerin %96.3’ünün cep telefonu kullandığı ve cep telefonlarının
%84.3 oranıyla internete girmek için kullanıldığı oraya çıkartılmıştır. Araştırmaya katılan öğrencilerin
siber zorbalığa ilişkin duyarlılıklarının yüksek düzeyde (X̄= 30.2) olduğu, kız öğrencilerin duyarlılık
düzeylerinin erkek öğrencilere göre anlamlı oranda yüksek olduğu, yedinci sınıfa devam eden
öğrencilerin duyarlılıklarının, sekizinci sınıfa devam eden öğrencilere kıyasla daha yüksek olduğu
tespit edilmiştir.
Öneriler: Siber zorbalıkla mücadele için geliştirilecek çalışmaların planlanmasından, uygulanmasına
kadar her aşamasına ergenlerin dahil edilmeleri gerekmektedir. Okullarda kişiler arası ilişkilerde nasıl
davranılması gerektiğini tartışmaya açacak etik eğitiminin, bilgi ve iletişim teknolojilerinin akıllıca
kullanımının alışkanlığa dönüştürülmesini sağlayacak mikro ve mezzo düzeyde sosyal hizmet
uygulamalarının hayata geçirilmesi gerekmektedir. Ergenlerin yanı sıra öğretmenler ve ailelerle de
çalışmalar yapılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

siber zorbalık, ergenlik, bilgi ve iletişim teknolojileri, okul sosyal hizmeti

Kaynakça

• Ang, R. P. (2015). Adolescent cyberbullying: A review of characteristics, prevention and intervention strategies. Aggression and Violent Behavior, 25, 35-42.
• Aktan, E., & Çakmak, V. (2015). Halkla ilişkiler öğrencilerinin sosyal medyadaki siber zorbalık duyarlılıklarını ölçmeye ilişkin bir araştırma. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 3(2), 159-176.
• Arıcak, T., Siyahhan, S., Uzunhasanoglu, A., Sarıbeyoglu, S., Cıplak, S., Yılmaz, N., & Memmedov, C. (2008). Cyberbullying among Turkish adolescents. Cyberpsychology & Behavior, 11(3), 253-261.
• Baştürk Akca, E., Sayımer, İ., & Ergül, S. (2015). Ortaokul öğrencilerinin sosyal medya kullanımları ve siber zorbalık deneyimleri: Ankara örneği. Global Media Journal: Turkish Edition, 5(10), 71-86.
• Belsey, B. (2019). Cyberbullying: an emerging threat to the “always on” generation, http://www.billbelsey.com/?cat=13, Erişim tarihi: 03.03.2020
• Borges Bottino, S. M., Bottino, C., Regina, C. G., Correia, A. V. L., & Ribeiro, W. S. (2015). Cyberbullying and adolescent mental health: systematic review. Cadernos de Saude Publica, 31, 463-475.
• Bridge, E. N., & Duman, N. (2019). Ergenlerde siber zorbalığa duyarlılığın demografik değişkenler açısından incelenmesi. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi, 1(3), 158-165.
• Buelga, S., Cava, M. J., & Musitu, G. (2010). Cyberbullying: victimización entre adolescentes a través del teléfono móvil y de Internet. Psicothema, 22(4), 784-789.
• Burgess-Proctor, A., Patchin, J. W., & Hinduja, S. (2009). Cyberbullying and online harassment: Reconceptualizing the victimization of adolescent girls. V. G. Janice, E. Clifford & R. Muraskin (Eds.), Female Crime Victims: Reality Reconsidered (s. 153-175) içinde. New Jersey: Prentice Hall.
• Dikmen, M., & Çağlar, A. (2017). Öğretmen adaylarının siber zorbalığa yönelik duyarlılıklarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27(2), 101-111.
• Doğan, E., Çaka, C., & Şahin, Y. L. (2016). A study on online social network games players’ cyberbullying sensibility and aims of Facebook usage. Eğitimde Kuram ve Uygulama,12(3), 501-520.
• Ertekin Pınar, S., Cesur, B., Koca, M., Sayin, N., & Sancak, F. (2017). Emotional intelligence levels and cyberbullying sensibility among Turkish university students. International Online Journal of Educational Sciences, 9(3), 676 - 685.
• Eurostat (2013). Individuals Who Used The İnternet on Average at Least Once a Week, by Age Group and Level of Formal Education, EU28, 2013. Erişim adresi: https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=File:Individuals_who_used_the_internet_on_average_at_least_once_a.png.
• Fahy, A. E., Stansfeld, S. A., Smuk, M., Smith, N. R., Cummins, S., & Clark, C. (2016). Longitudinal associations between cyberbullying involvement and adolescent mental health. Journal of Adolescent Health, 59(5), 502-509.
• George, D., & Mallery, M. (2020). IBM SPSS Statistics 26 Step by Step: A Simple Guide and Reference (16th ed.). New York, NY: Routledge.
• Günlü, A., & Ceyhan, A. A. (2017). Ergenlerde internet ve problemli internet kullanım davranışının incelenmesi. Addict: The Turkish Journal On Adictions, 4(1), 75‒117.
• Heirman, W., & Walrave, M. (2012). Predicting adolescent perpetration in cyberbullying: An application of the theory of planned behavior. Psicothema, 24(4), 614-620.
• Kaplan, N. (2016). Ortaokul Öğrencilerinde İnternet Bağımlılık Düzeylerinin Sağlık Üzerine Etkilerinin İncelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Kılınç, I., & Gündüz, Ş. (2017). Lise öğrencilerinin siber duyarlılık, internet bağımlılığı ve sosyal değerlerinin incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 261-283
• Kozan, M., & Bulut Özek, M. (2019). Böte bölümü öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeyleri ve siber zorbalığa ilişkin duyarlılıklarının incelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29(1), 107-120.
• Mirsky, E. L., & Omar, H. A. (2015). Cyberbullying in adolescents: The prevalence of mental disorders and suicidal behavior. International Journal of Child and Adolescent Health, 8(1), 37-39.
• Nalbant, Z. N. (2019). Ergenlerde Siber Zorbalığa Duyarlılığın Anne-Baba ile İlişkiler ve Değer Yönelimleri Açısından İncelenmesi Maltepe İlçesi Örneği (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Nartgun, Ş. S., Uylas, S. D., & Yerlikaya, S. (2016). Analyzing the relationship between cyberbullying sensibility and cyber victimization levels of high school students. International Journal of Educational Research Review, 1(2), 1-8.
• Nixon, C. L. (2014). Current perspectives: the impact of cyberbullying on adolescent health. Adolescent Health, Medicine and Therapeutics, 5, 143-158.
• Odacı, H., & Çelik, Ç. B. (2018). Öğretmen adaylarının siber zorbalığa ilişkin duyarlılıklarının cinsiyet rolleri ve bazı değişkenlere göre incelenmesi. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2), 1174-1187.
• O'Moore, M., Cross, D. S., Valimaki, M., Almeida, A., Berne, S., Deboutte, G., Fandrem, H., Olenik-Shemesh, D., Heiman, T., Kurki, M., Fulop, M., Sygkollitou, E., & Stald, G. (2013). Guidelines to prevent cyber-bullying: A cross-national review. P. Smith & G. Steffgen (Eds.). Cyberbullying Through The New Media: Findings From an International Network (s. 136-158) içinde. New York: Psychology Press.
• Özer, H. (2016). Ortaokul ve Lise Öğrencilerinin Siber Zorbalık Tutum ve Duyarlılıklarının Drama Metoduyla İncelenmesi (Yayınlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özgür, H. (2015). Exploring the distance education students’ cyberbullying, cyber victimization and cyberbullyıng sensibility levels. Turkish Online Journal of Distance Education, 16(4), 3-17.
• Przybylski, A. K., & Bowes, L. (2017). Cyberbullying and adolescent well-being in England: a population-based cross-sectional study. The Lancet Child & Adolescent Health, 1(1), 19-26.
• Salı, J., Başak, B., & Akca, E. (2015). Türkiye'de ortaokul öğrencileri arasında siber zorbalık. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(2), 109-130.
• Šléglová, V., & Cerna, A. (2011). Cyberbullying in adolescent victims: Perception and coping. Cyberpsychology: Journal of Psychosocial Research on Cyberspace, 5(2).
• Suzuki, K., Asaga, R., Sourander, A., Hoven, C. W., & Mandell, D. (2012). Cyberbullying and adolescent mental health. International Journal of Adolescent Medicine And Health, 24(1), 27-35.
• Tanrıkulu, T., Kınay, H., & Arıcak, O. T. (2013). Siber zorbalığa ilişkin duyarlılık ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 33-47.
• Taştekin, E., & Bayhan, P. (2018). Ergenler arasındaki siber zorbalığın ve mağduriyetin incelenmesi. Online Journal of Technology Addiction and Cyberbullying, 5(2), 21-45.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2013). Yaş gruplarına göre çocukların bilgisayar, İnternet ve cep telefonu kullanımları. Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması, http://www.tuik.gov.tr/MicroVeri/HHBTKA2013/turkce/ozet-tablolar/index.html. Erişim tarihi: 13.03.2020
• Uysal, İ., Duman, G., Yazıcı, E., & Şahin, M. (2014). Öğretmen adaylarının siber zorbalık duyarlılıkları ve siber zorbalık duyarlılık ölçeğinin bazı psikometrik özellikleri. Ege Eğitim Dergisi, 15(1), 191-210.
• World Health Organisation (WHO) (2014). Adolescence: A Period Needing Special Attention, https://apps.who.int/adolescent/second-decade/section2/page1/recognizing-adolescence.html. Erişim tarihi: 11.04.2020
• Yavuz, O. (2018). Ergenlik döneminde internet bağımlılığının okul başarısı üzerinde etkileri. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(15), 1056-1080.