Örgün Eğitime Alternatif Kariyer Olarak Çıraklık: İstanbul Oto Sanayilerindeki Gençler Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 33, 32 - 56, 27.08.2024

Ayşe Bedia Şahin , Hakan Karaman , Ömer Yaman

https://doi.org/10.52528/genclikarastirmalari.1334217

Öz

Çıraklık eğitimi sadece ülkemizde değil dünyada da köklü geçmişi olan bir eğitim sistemidir. Ülkemizde en gelişmiş örnekleri Osmanlı lonca teşkilatıyla görülmüş iken günümüzde 3308 sayılı kanunla yapılandırılmıştır. Bu araştırma, bu sistem içerisinde çıraklığa devam eden gençler üzerinden çırak olmanın getirdiği düşünce ve deneyimleri anlamaya çalışan bir gençlik araştırması olarak kurgulanmıştır. Nitel araştırma desenine göre yürütülen bu araştırma kapsamında İstanbul’da oto sanayide çırak olarak çalışan 12 gençle derinlemesine mülakat yapılmıştır. Bu anlamda gençlerin sahip oldukları aile profilleri ve ailelerin çıraklığa yaklaşımları, eğitim yaşamındaki deneyimleri ve akran ilişkileri, çıraklık süreci şartları ve tecrübeleri ve gelecek planları üzerine veriler elde edilmiştir. Ulaşılan sonuçlara göre ailelerin genel olarak çocuklarının genç yaşta çalışmasına olumlu yaklaştığı, eğitim yaşamındaki olumsuz deneyimlerin gençlere çıraklık sürecini bir kariyer alternatifi olarak sunduğu, çıraklık sürecinin ilk dönemleri aşıldıktan sonra sevilerek yapıldığı, genç yaşta meslek sahibi olmanın eğitime devam eden gençlere kıyasla bir avantaj olarak algılandığı ve sanayi tecrübesi üzerine gelecek planlarının kurulduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Gençlik, Çıraklık, Sanayi, Mesleki Eğitim

Apprenticeship as an Alternative Career to Formal Education: In Istanbul Auto Industries a Research on Young People

Öz

Apprenticeship education is an education system that has a deep-rooted history not only in our country but also in the world. While the most developed examples in our country were seen with the Ottoman Guild Organization, today it is structured with the law numbered 3308. This research has been designed as a youth research that tries to understand young people’s thoughts and experiences of being an apprentice who continue their apprenticeship in this system. This study was carried out according to the qualitative research design. In this context, in-depth interviews were conducted with 12 young people working as apprentices in the auto industry in Istanbul. In this sense, data were obtained on the family profiles of the young people and their families' approaches to apprenticeship, their experiences in education and peer relations, the conditions and experiences of the apprentice process and their future plans. According to the results, it has been understood that families generally find their children’s working at a young positive and that the negative experiences in education life brings forth the apprenticeship process as a career alternative for young people. Besides, it has been understood that after the initial stages of the apprenticeship process are over, it is done with love, having a job at a young age is perceived as an advantage compared to young people who continue their education, and future plans are based on industry experience.

Anahtar Kelimeler

Youth, Apprenticeship, Industry, Vocational Training

Kaynakça

• Abay, A. R. (2002). Çırak öğrencilerin sorunları (Bostancı Çıraklık Eğitim Merkezi öğrencileri örneği). Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (4), 107-139.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., ve Yıldırım, E. (2007). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: SPSS uygulamalı. Sakarya Yayıncılık.
• Arkan, G. (2011). Sanayi sitesinde çalışan çocuk işçilerin çalışma koşulları ve istismara bakışı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziantep Üniversitesi.
• Aybak, T. ve İpek, M. (2021). Ergenlik dönemindeki çocuğa sahip ebeveynlerin yaşadıkları sorunlar. Aydın Sağlık Dergisi, 7(2), 141-165.
• Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 231-274.
• Bayer, A. (2013). Değişen toplumsal yapıda aile. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4(8), 101-129.
• Berg, B. L. ve Lune, H. (2019). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (Asım Arı, Çev.).
• Beşer, N.G., Baysan Arabacı, L., Uzunoğlu, G., Bilaç, Ö. ve Ozan, E. (2019). Suça itilmiş ergenlerde ebeveyn tutumu ve çocukluk çağı travmalarının belirlenmesi. Klinik Psikiyatri Dergisi, 22(2), 219-227.
• Bildik, T., Büküşoğlu, N. ve Kesikçi, H. (2004). Çalışan ergenlerin psikososyal sorunları ve kendi çözüm önerileri. Ege Tıp Dergisi, 43(2), 105-111.
• Büken, E. ve Büken, B. (2013). Çalışma süreleri ve ücretler çalışan çocuğun kabullenilmiş istismarı mı? Çıraklık okullarında yapılan bir çalışma. Adlı Tıp Bülteni, 18(2), 39-46.
• Canatan, K. (2011). Aile hakkında kuramsal perspektifler. Aile sosyolojisi (2. Baskı, s. 36-53) içinde. Açılım Kitap.
• Creswell, J. W. (2017). Araştırma deseni nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları. (Selçuk Beşir Demir, Çev.). Eğiten Kitap. (Orijinal eserin basım tarihi 2013).
• Çelik, H. (2019). Çocuk işçiliği (Sivas örneği) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi.
• Dündar P.E., Bilge, B., Baydur, H., Pala, T., Eser, E., Ergör, A., Oral, A. ve Şerifhan, M. (2006). Manisa’da çıraklık eğitim merkezinde eğitim gören gençlerin yaşam kalitesini etkileyen faktörler. Toplum Hekimliği Bülteni, 25(1), 24-29.
• Erder, S. ve Lordoğlu, K. (1993). Geleneksel çıraklıktan çocuk emeğine: Bir alan araştırması. Friedrich Ebert Vakfı.
• Ersü, N.N.K. (2018). Lisede eğitim gören gençler ile çıraklık eğitim merkezine devam eden gençlerin sağlık risk ve problemlerinin karşılaştırılması. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 27(5), 305-316.
• Fidan, F. (2004). Çalışan çocuk olgusuna sosyo-psikolojik bakış sanayide çalışan çocuklar örneği. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 30-49.
• İçli, G. ve Bağış, R. C. (2018). Çocuk emeğine ve çıraklık eğitimine sosyolojik bir yaklaşım: Denizli kent örneği. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (33), 157-167.
• İhtiyar, R., Ersoy, A., Akgün, A. ve Karapınar, E. (2017). Üniversite öğrencilerinin geleceğe yönelik tutum ve olumlu gelecek beklentilerinin psikolojik iyilik halleri üzerindeki etkisi. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, 7 (2),251-262.
• İkizoğlu, M., Önal Dölek, B. ve Gökçearslan Çifçi, E. (2007). Çalışan çocukların sorunları ve geleceğe ilişkin beklentileri. Toplum ve Sosyal Hizmet, 18(2), 21-36.
• İlhan, İ.Ö., Demirbaş, H. ve Doğan, Y. B. (2005). Çıraklık eğitimine devam eden çalışan gençlerde alkol kullanımı üzerine bir çalışma. Türk Psikiyatri Dergisi, 16(4), 237-244.
• Kafa, S. E., Ladik, M., Arı, F. Ş., Demirtaş, Ş. B., Özkaya, G. ve Türkkan, A. (2023). Factors affecting academic achievement of third-year students of Bursa Uludağ University Faculty of Medicine. Health Scıences Quarterly, 3(3), 177-186.
• Karasar, N. (2007). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar, ilkeler, teknikler. Nobel Yayıncılık.
• Karataş, K. (1993). Çocuk işgücü sorunu: Nedenleri, sonuçları ve çözüm önerileri. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksekokulu Dergisi, 11(1-2-3), 85-102.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma, desen ve uygulama için bir rehber. Nobel Yayıncılık.
• Metin, Ö., Özkoç, Ş., Özer, G. F. ve Beydağ, Taşçı, K. D. (2008). Denizli Çıraklık Eğitim Merkezine devam eden gençlerin kaygı düzeyinin belirlenmesi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 7(2), 113-118.
• Öner, S., Buğdaycı, R., Şaşmaz, T., Kurt, A. ve Toros, F. (2004). Mersin Çıraklık Eğitim Merkezi öğrencilerinde depresyon sıklığı ve etkileyen faktörler. Ttb Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 5(18), 36-42.
• Özmen, M. B. (1997). Çıraklık eğitim merkezine devam eden çırakların benlik algısını etkileyen faktörler [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Peltzer, K. (2009). Prevalence and correlates of substance use among school children in six African countries. International Journal of psychology, 44(5), 378-386.
• Resmî Gazete. (1986). 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu. Cilt:26, Tertip:5. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/ 1.5.3308.pdf adresinden 25.08.2022 tarihinde erişildi.
• Resmî Gazete. (1973). 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu. Cilt: 12, Tertip:5, Sayfa: 2342. https://www.mevzuat. gov.tr/mevzuatmetin/1.5.1739.pdf adresinden 25.08.2022 tarihinde erişildi.
• Sağdıç, M. (2009). Burdur Küçük Sanayi Sitesi çalışanlarının mesleklerine ve eğitimlerine ilişkin görüşleri. Yenifikir Uluslararası Akademik Fikir Araştırma Dergisi, 2(2), 35-50.
• Sarı, B. ve Çiftçi, S. (2023). Velilerin sahip oldukları ebeveyn tutumlarının öğretmen, öğrenci ve sınıfa yansımalarının incelemesi. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(3), 14001420.
• Senar, N. ve Garip, M. (2013). Türkiye’de eğitim sistemi ve eğitim imkânları. İstesob Yayınları.
• Smolin, D. M. (2000). Strategic choices in the interrnational campaign against child labor. Human Rights Quarterly, 22(4), 942-987.
• Sütoluk, Z., Nazlıcan, E., Azizoğlu, A. ve Akbana, M. (2005). Yüreğir Çıraklık Eğitim Merkezi öğrencilerinde depresyon sıklığı ve nedenleri. Ttb Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 6(23), 23-26.
• Şenol, D., ve Mazman,İ. (2014). Yoksulluğun getirdiği çocuk ve genç işgücü. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3, 243-259.
• Talu, E. ve Kurt, D.G. (2022). Covid-19 salgınının çocuklar üzerindeki akademik ve psiko-sosyal etkileri. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1), 172-189.
• Tanyaş, B. (2014). Nitel araştırma yöntemlerine giriş: Genel ilkeler ve psikolojideki uygulamaları. Eleştirel Psikoloji Bülteni, 5(1), 25-38.
• Taş, M. A. ve Özmen, M. (2019). Meslek seçiminde aile desteği ve kariyer uyum yetenekleri ilişkisi: Olumlu gelecek beklentisinin aracılık rolü. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7(16), 736-761.
• TİSK (1995). Küçük Ölçekli Metal Sanayii İşverenlerinin Çalışan Çocuklara İlişkin Duyarlılıklarını Artırmak Konulu Tisk-Ipec Projesi Anket Çalışması. TİSK.
• Turla, A., Tomak, L. ve Pekşen, Y. (2009). Çıraklık eğitim merkezine devam eden gençlerin iş yerinde istismara uğrama sıklığı. Türkiye Klinikleri Pediatri Dergisi, 18(3), 167-173.
• TÜİK. (2023). İstatistiklerle Gençlik, 2022. 49670 Sayılı Haber Bülteni. Açık internet adresi adresinden 12.12 2023 tarihinde erişildi.
• Türkkan, A., Nacarküçük, S., Kayıhan, P., Nalan, A., ve Aytekin, H. (2015). Gemlik sanayi sitesinde işyerlerinde çalışma ortamı ve koşullarının değerlendirilmesi. TTB Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 3(12), 19-24.
• United Nations. (2013). Definition of youth. https://www.un.org/esa/socdev/documents/youth/fact-sheets/ youth-definition.pdf adresinden 23.07.2024 tarihinde erişildi.
• Üzümcü, A. F. (2016). Çıraklık eğitiminin suça sürüklenmiş çocukların topluma kazandırılmasındaki rolü: Ankara Çocuk Eğitimevi örneği [Yayımlanmamış doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Yağar, F. ve Dökme, S. (2018). Niteliksel araştırmaların planlanması: Araştırma soruları, örneklem seçimi, geçerlik ve güvenirlik. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(3), 1-9.
• Yazgan, Ç.Ü. ve Suğur, N. (2019). Yukarıya doğru hareketlilikte bir imkân ve sınırlılık olarak Türkiye’de meslek liseleri: Eskişehir örneği üzerine sosyolojik bir araştırma. “İş, Güç” Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 21(3), 65-86.
• Yeşilkaya, F., Topalhan, T. ve Ünal Miçooğulları, S. (2020). Eğitim-istihdam ve eğitim-gelir etkinliği: Yükseköğretime katılımın OECD ülkeleri bazında panel veri analizi. SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi, 10(2), 413-430.
• Yıldırım, A. ve Şimsek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, H. O. (2008). Dünyada ve Türkiye’de çocuk işçiliği ve özel bir örnek olarak İstanbul ilinde otomotiv küçük sanayiinde çalışan çocuk işçi ve çıraklar [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kadir Has Üniversitesi.
• Yılmaz, B. (2002). Çıraklık eğitimine devam eden 14-19 yaş arasındaki çalışan gençlerin sosyo-kültürel yapıları ve eğitim problemleri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.