Küresel İklim Değişikliği Farkındalık Ölçeği Geliştirme: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 36, 42 - 61, 31.08.2025

Mustafa Yılmaz , Ferhunde Hayırsever Topçu , İlhan Günbayı

https://doi.org/10.52528/genclikarastirmalari.1549159

Öz

Bu çalışmanın amacı, üniversite öğrencilerinin küresel iklim değişikliği farkındalığını ölçebilecek, geçerliği ve güvenirliği sağlanmış bir ölçek geliştirmektir. Araştırmada nicel araştırma yöntemi desenlerinden tarama deseni kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini Akdeniz Üniversitesi’nde 2022-2023 eğitim ve öğretim yılında öğrenim gören 602 öğrenci oluşturmaktadır. Ölçek geliştirme sürecinde ilk olarak literatürdeki çalışmalar ve bu konuda geliştirilen ölçekler incelenerek madde havuzu oluşturulmuştur. Ölçeğin kapsam geçerliğini belirlemek için havuzda yer alan maddelerle ilgili uzman görüşü alınmıştır. Uzman görüşü alındıktan sonra madde havuzundaki ifadelerin anlaşılıp anlaşılmadığını belirlemek amacıyla 15 öğrenciye ön deneme uygulaması yapılmıştır. Ölçeğin yapı geçerliğini belirlemek için Açıklayıcı Faktör Analizi (AFA) ve Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) uygulanmıştır. AFA sonucunda ölçeğin Kaiser-Meyer-Olkin katsayısı 0,952 bulunmuştur. Ölçeğin toplam varyansın %41,137’sini açıkladığı ve 34 maddeden oluşan tek faktörlü bir yapıya sahip olduğu belirlenmiştir. Ölçekte bulunan maddelerin güvenirliği hesaplanarak Cronbach Alfa 0,950 olarak bulunmuştur. DFA sonucunda uyum indeks değerleri χ2/ df=2.77; GFI=0.90; AGFI=0.90; CFI=0.90 ve RMSEA=0.07 olarak bulunmuştur. Bu indeks değerleri kabul edilebilir uyum değerlerini karşılamaktadır. Böylelikle DFA uyum indeks değerlerinin AFA sonucu elde edilen tek faktörlü yapıyı doğruladığı görülmektedir. Yapılan analizler sonucunda üniversite öğrencilerinin küresel iklim değişikliği farkındalık düzeylerini ölçmede kullanılabilecek 5’li Likert tipinde geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Küresel İklim Değişikliği Farkındalığı , Üniversite Öğrencileri , Ölçek Geliştirme

Development of a Global Climate Change Awareness Scale: A Validity and Reliability Study

Öz

The aim of the current study is to develop a scale with validity and reliability that can measure university students' awareness of global climate change. The study employed the survey design, one of the quantitative research methods. The sample consists of 602 students studying at Akdeniz University in the 2022-2023 academic year. In the scale development process, the item pool was first created by examining the studies in the literature and the developed scales. The preliminary items were sumbitted to an expert review to determine the content validity of the scale. After the expert opinion was obtained, a pre-test was applied to 15 students to determine whether the statements in the item pool were understood. Exploratory Factor Analysis (EFA) and Confirmatory Factor Analysis (CFA) were conducted to determine the construct validity of the scale. As a result of the EFA, the Kaiser-Meyer-Olkin coefficient of the scale was found to be 0.952. It was determined that the scale explained 41.137% of the total variance and had a single-factor structure consisting of 34 items. The reliability of the items in the scale was calculated and Cronbach's Alpha was found to be 0.950. As a result of the CFA, the fit index values were found to be χ2/df=2.77; GFI=0.90; AGFI=0.90; CFI=0.90 and RMSEA=0.07. These index values are acceptable fit values. Thus, the CFA fit index values confirm the single-factor structure obtained as a result of the EFA. As a result of the analyses, a valid and reliable 5-point Likert scale was developed to measure university students’ awareness of global climate change.

Anahtar Kelimeler

Global Climate Change Awareness , Undergraduate Students , Scale Development

Kaynakça

• Ataklı, G. ve Kuran, H. (2022). İklim değişikliği farkındalık ölçeğinin geliştirilmesi. Biological Diversity and Conservation, 15(2), 150–161. https://doi.org/10.46309/biodicon.2022.1079715
• Atalay, İ. (2004). Doğa bilimleri sözlüğü. (1. Bs.). Meta Basım.
• Ayre, C. ve Scally, A. J. (2014). Critical values for Lawshe’s content validity ratio: Revisiting the original methods of calculation. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 47(1), 79–86. https://doi.org/10.1177/0748175613513808
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Akademi.
• Çakmur, H. (2012). Araştırmalarda ölçme-güvenilirlik-geçerlilik. TAF Preventive Medicine Bulletin, 11(3), 339–344. https://doi.org/10.5455/pmb.1-1322486024
• Çarkçı, J. (2020). Sosyal bilimlerde ölçek geliştirme kılavuzu. Çizgi Kitabevi.
• Dal, B., Alper, U., Özdem-Yılmaz, Y., Öztürk, N. ve Sönmez, D. (2015). A model for pre-service teachers’ climate change awareness and willingness to act for pro-climate change friendly behavior: Adaptation of awareness to climate change questionnaire. International Research in Geographical and Environmental Education, 24(3), 184–200. https://doi.org/10.1080/10382046.2015.1034456
• Deniz, M., İnel, Y. ve Sezer, A. (2021). Üniversite öğrencilerinin küresel iklim değişikliğine yönelik farkındalık ölçeği. International Journal of Geography and Geography Education, 43, 252–264. https://doi.org/10.32003/igge.818561
• Erbaşı, A. (2021). Yeşil psikolojik iklim ölçeği: Türkçeye uyarlama çalışması. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 39(4), 619–632. https://doi.org/10.17065/huniibf.848308
• Ercan, İ. ve Kan, İ. (2004). Ölçeklerde güvenirlik ve geçerlik. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 30(3), 211–216.
• Erkuş, A. (2021). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme I: Temel kavramlar ve işlemler. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Gliner, J. A., Morgan, G. A. ve Leech, N. L. (2015). Uygulamada araştırma yöntemleri: Desen ve analizi bütünleştiren yaklaşım (S. Turan, Çev. Ed.). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Gönen, Ç., Deveci, E. Ü. ve Aydede, M. N. (2023). Development and validation of climate change awareness scale for high school students. Environment, Development and Sustainability, 25, 4525–4537. https://doi.org/10.1007/s10668-022-02213-w
• Halady, I. R. ve Rao, P. H. (2010). Does awareness to climate change lead to behavioral change? International Journal of Climate Change Strategies and Management, 2(1), 6–22. https://doi.org/10.1108/17568691011020229
• Hinkin, T. R. (1995). A review of scale development practices in the study of organizations. Journal of Management, 21(5), 967–988. https://doi.org/10.1016/0149-2063(95)90050-0
• Hinkin, T. R. (1998). A brief tutorial on the development of measures for use in survey questionnaires. Organizational Research Methods, 1(1), 104–121. https://doi.org/10.1177/109442819800100106
• Hu, L. T. ve Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1–55. https://doi.org/10.1080/10705519909540118
• İlhan, M. ve Güler, N. (2017). The number of response categories and the reverse scored item problem in Likert-type scales: A study with the Rasch model. Journal of Measurement and Evaluation in Education and Psychology, 8(3), 321–343. https://doi.org/10.21031/epod.321057
• Karagöz, Y. ve Bardakçı, S. (2020). Bilimsel araştırmalarda kullanılan ölçme araçları ve ölçek geliştirme. Nobel Yayıncılık.
• Koyuncu, İ. ve Kılıç, A. F. (2019). Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanımı: Bir doküman incelemesi. Eğitim ve Bilim, 44(198), 361–388. https://doi.org/10.15390/EB.2019.7665
• Kula Kartal, S. ve Mor Dirlik, E. (2016). Geçerlik kavramının tarihsel gelişimi ve güvenirlikte en çok tercih edilen yöntem: Cronbach alfa katsayısı. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(4), 1865–1879.
• Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personnel Psychology, 28, 563–575. https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.1975.tb01393.x
• Orçan, F. (2018). Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi: İlk hangisi kullanılmalı? Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 9(4), 413–421. https://doi.org/10.21031/epod.394323
• Özdamar, K. (2004). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi I. Kaan Kitabevi.
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H. ve Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23–74. https://doi.org/10.23668/psycharchives.12784
• Suhr, D. D. (2006, Mart). Exploratory or confirmatory factor analysis? (Paper No. 200-31). Proceedings of the 31st Annual SAS Users Group International Conference (ss. 1–17) içinde. SAS Institute. https://l24.im/84Ncde
• Tan-Soo, J. S., Li, J. ve Qin, P. (2023). Individuals’ and households’ climate adaptation and mitigation behaviors: A systematic review. China Economic Review, 77, 1-19, Makale No: 101879. https://doi.org/10.1016/j.chieco.2022.101879.
• Tezbaşaran, A. A. (2008). Likert tipi ölçek hazırlama kılavuzu [e-kitap]. https://l24.im/3vjZi
• Türkeş, M. (2008). Küresel iklim değişikliği nedir? Temel kavramlar, nedenleri, gözlenen ve öngörülen değişiklikler. İklim Değişikliği ve Çevre, 1(1), 26–37.
• Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: Keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46(Özel Sayı), 74–85.
• Yurdugül, H. (2005, 28–30 Eylül). Ölçek geliştirme çalışmalarında kapsam geçerliği için kapsam geçerlik indekslerinin kullanılması [Konferans sunumu]. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Denizli, Türkiye.