Yunanca Kişi Adı Euempolos'un Sidece Uyarlaması için Yeni Bir Okuma Önerisi

Yıl 2025, Cilt: 30, 13 - 22, 11.11.2025

Gem Ferrer

https://doi.org/10.37095/gephyra.1624533

Öz

Elli yılı aşkın bir süre önce, Lyrbe antik kentinde Euempolos Bilingual (S6 = I.1.3) olarak bilinen Yunanca-Sidetik bir adak yazıtı ortaya çıkarılmıştır. Taş yüzeyinin kötü durumu ve mevcut fotoğrafların düşük kalitesi, yazıtın bazı bölümlerinin güvenilir bir şekilde okunmasını engellemiştir. İthaf edenin Yunanca Εὐέμπολος kişi ismine karşılık gelen Sidece uyarlaması, iki derin kırık ortadaki harflerin alt kısımlarının kaybolmasına neden olduğu için en çok zarar gören bölümde bulunmaktadır. Buna ek olarak, bu kişi adı bir hapax (“tek örnek”) olduğundan, ismin anlaşılabilmesi için Sidece külliyat içinde karşılaştırma yapılabilecek başka bir örnek mevcut değildir. Bu zorluklar akademisyenleri kesin bir açıklamaya ulaşmaktan alıkoymuştur. Şimdiye kadar ortaya atılan çeşitli önerileri gözden geçirdikten sonra, bu ismin epigrafik bir analizini yapacak ve ikinci harfin 6 w w işareti olarak tanımlanmasına dayanan yeni bir okuma önereceğim. Paleografik açıdan en uygun adayı temsil etmesine rağmen, fonetik değeri doğru bir şekilde deşifre edilmediğinden, bu işaret metnin oluşturulduğu sırada hiç dikkate alınmamıştır. Önerilen yeni okuma, kanımca fonolojik açıdan da daha uygun bir biçim sunmaktadır, çünkü Yunanca karşılığına kıyasla daha ekonomiktir ve Sidetik kanıtlarla daha tutarlıdır. Dahası, bu dildeki Yunanca onomastik uyarlamalarda sıklıkla olduğu gibi, komşu Pamfilya Yunancası lehçesine daha yakın olması muhtemeldir.

Anahtar Kelimeler

Side alfabesi ve dili , Luvice dilleri , Anadolu dilleri

A New Reading Proposal for the Sidetic Adaptation of the Greek PN Euempolos

Öz

More than fifty years ago, a Greek-Sidetic votive inscription known as the Euempolos Bilingual (S6 = I.1.3) was uncovered in the ancient city of Lyrbe. The poor condition of the stone’s surface, along with the low quality of the available photographs, has hindered a reliable reading of some parts of the inscription. The Sidetic adaptation of the dedicator’s name, corresponding to the Greek PN Εὐέμπολος, is the most damaged section, as two deep fractures have caused the loss of the lower strokes of the central letters. In addition, since this personal name is a hapax, no comparisons are available for its reconstruction within the Sidetic corpus. These challenges have presented scholars from reaching a conclusive explanation. After reviewing the various proposals put forward thus far, I will conduct an epigraphic analysis of this name and suggest a new reading based on the identification of the second letter as sign no. 6 w. Despite representing the most suitable candidate from a palaeographic point of view, this sign was never considered at the time the text was established, as its phonetic value had not been correctly deciphered. The proposed new reading also offers, in my opinion, a more phonologically appropriate form, since it is more economical compared to the Greek counterpart and more consistent with Sidetic evidence. Moreover, it is likely to be closer to the neighbouring Pamphylian Greek dialect, as is often the case with Greek onomastic adaptations in this language.

Anahtar Kelimeler

Sidetic alphabet and language , Luwic languages , Anatolian languages

Kaynakça

• Adiego, I.-X. 2014. “Las inscripciones plurilingües en Asia Menor: hacia una clasificación tipológica y un análisis funcional.” In: W. Eck – P. Funke (edd.), Öffentlichkeit - Monument - Text: XIV Congressus Internationalis Epigraphiae Graecae et Latinae. 27.-31. Augusti MMXII. Akten. Berlin/Boston: Walter de Gruyter, 231-269.
• Brandenstein, W. 1958. “Sprache und Schrift von Side in Pamphylien.” In: E. Grumach (ed.), Minoica. Festschrift zum 80. Geburtstag von Johannes Sundwall. Berlin: Akademie-Verlag, 80-91.
• Brixhe, C. 1976. Le dialecte grec de Pamphylie. Documents et grammaire. Paris: A. Maisonneuve.
• Brixhe, C. 1977. “Tétradrachmes de Sidé à monogramme épichorique.” Kadmos 16: 168-174.
• Brixhe, C. 2018. “L’identité de Sidé. Entre vérité et réalisme politique: de la légende à l’histoire et à la langue.” Kadmos 57: 137-174.
• Brixhe, C. – Neumann, G. 1988. “Die griechisch-sidetische Bilingue von Seleukeia.” Kadmos 27: 35-43.
• Brixhe, C. – Tekoğlu, R. 2000. “Corpus des inscriptions dialectales de Pamphylie. Supplément V.” Kadmos 39: 1-56.
• Darga, A. M. 1983. “Seleukeia Grekçe-Sidece Çiftdilli (Bilinguis) Yazıtı.” Anadolu Araştırmaları 9: 401-410.
• Eichner, H. 1988. “os-, eine sidetisch-lydische Wortgleichung?.” Kadmos 27: 44-56.
• Eichner, H. unpublished. Zur Sprache von Side. Available in: https://es.scribd.com/doc/313604472/Eichner-Zur-Sprache-von-Side (last visited on 07/01/2025).
• Eichner, H. 2013. “Sidece.” Aktüel Arkeoloji 36: 145-152.
• Faucounau, J. 1990. “L’inscription bilingue gréco-sidétique de Séleukeia.” L’antiquité classique 59: 166-171.
• Ferrer, G. 2020. “The u/w distribution in Sidetic coin legends.” Kadmos 59: 173-179.
• Ferrer, G. 2024. “A formal approach to the Sidetic signs for d and l.” In: M. Vernet – I.-X. Adiego – J. V. García Trabazo – M. P. de Hoz – B. Obrador-Cursach (edd.), Gods and Languages in Ancient Anatolia. Barcelona: Edicions de la Universitat de Barcelona, 437-452.
• Kassian, A. S. 2013. “Сидетский язык [Sidetskiĭ iazyk].” In: Y. B. Koryakov – A. A. Kibrik (edd.), Реликтовые индоевропейские языки Передней и Центральной Азии [Reliktovye indoevropeĭskie iazyki Peredneĭ i Tsentralʺnoĭ Azii]. Moscow: Akademia, 175-177.
• Magnelli, A. – Petrantoni, G. 2020. “La dedica in greco e sidetico di Seleucia (S6): un caso di diglossia?.” Erga-Logoi. Rivista di storia, letteratura, diritto e culture dell’antichità 8/2: 77-87.
• Mellink, M. J. 1974. “Archaeology in Asia Minor.” American Journal of Archaeology 78: 105-130.
• Meriggi, P. 1978. “Interventi.” In: Analli della Scuola Normale Superiore di Pisa. Classe di Lettere e Filosofia. Serie III, Vol. 8/3. Pisa: Scuola normale superiore, 914-915.
• Neumann, G. 1974. “Epigraphische Mitteilungen. Kleinasien.” Kadmos 13: 169-170.
• Neumann, G. 1977. “Epigraphische Mitteilungen. Kleinasien.” Kadmos 16: 181-183.
• Neumann, G. 1978. “Die sidetische Schrift.” In: Analli della Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa. Classe di Lettere e Filosofia. Serie III, Vol. 8/3. Pisa: Scuola normale superiore, 869-886.
• Neumann, G. 1980. “Kleinasien.” In: G. Neumann – J. Untermann (edd.), Die Sprachen im Römischen Reich der Kaiserzeit. Cologne/Bonn: Rheinland-Verlag/Rudolf Habelt Verlag, 167-185.
• Neumann, G. 1988. “Zur sidetisch-griechischen Bilingue I.” Kadmos 27: 63-64.
• Neumann, G. 1993. “Zu den epichorischen Sprachen Kleinasiens.” In: “Probleme von Vers und Metrum in epichorischer Dichtung Kleinasiens”, a: G. Dobesch – G. Rehrenböck (edd.), Die epigraphische und altertumskundliche Erforschung Kleinasiens: Hundert Jahre Kleinasiatische Kommision der Österreichischen Akademie der Wissenschaften. Akten des Symposiums vom 23. bis 25. Oktober 1990. Vienna: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 289-296.
• Nollé, J. 1983. “Die ‘Charaktere’ im 3. Epidemienbuch des Hippokrates und Mnemon von Side.” Epigraphica Anatolica 2: 85-98.
• Nollé, J. 1988. “Forschungen in Selge und Ostpamphylien.” Araștırma Sonuçları Toplantısı 6: 257-259.
• Nollé, J. 1993. Side im Altertum. Geschichte und Zeugnisse. Vol. 1, Geographie - Geschichte - Testimonia - Griechische und lateinische Inschriften (1-4). Bonn: R. Habelt.
• Nollé, J. 2001. Side im Altertum. Geschichte und Zeugnisse. Vol. 2, Griechische und lateinische Inschriften (5-16) - Papyri - Inschriften in sidetischer Schrift und Sprache - Ergänzungen und Berichtigungen - Konkordanzen - Epigraphische Indices. Bonn: R. Habelt.
• Pérez Orozco, S. 2003. “Propuesta de nuevos valores para algunos signos del alfabeto sidético.” Kadmos 42: 104-108.
• Pérez Orozco, S. 2007. “La lengua sidética. Ensayo de síntesis.” Kadmos 46: 125-142.
• Pérez Orozco, S. 2020. “La lengua sidética. Una actualización.” Kadmos 59: 145-171.
• Rizza, A. 2019. “About the Greek-Sidetic ‘Artemon-inscription’ (S I.1.1).” In: N. Bolatti Guzzo – Taracha P. (edd.), And I Knew Twelve Languages. A Tribute to Massimo Poetto on the Occasion of His 70th Birthday. Warsaw: Agade, 536-551.
• Rizza, A. 2021. “News from Side.” In: A. Payne – Š. Velhartická – J. Wintjes (edd.), Beyond All Boundaries. Anatolia in the First Millennium BC. Leuven/Paris/Bristol: Peeters, 576-589.
• Schmitt, R. 2016. “Bemerkungen zu zwei griechischen Personennamen im Sidetischen.” Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 200, 301-303.
• Schürr, D. 2016. “Zum sidetischen Ypsilon.” Gephyra 13, 149-152.
• SEG = Supplementum Epigraphicum Graecum. 1923- to date. Leiden: Brill.
• Schürr, D. 2021. “Ist der epichorische Name der Stadt Side entziffert?.” Philia 7: 124-128.
• Simon, Zs. 2019. “Bemerkungen zu der neuen sidetischen Inschrift aus Lyrbe.” Wékwos. Revue d’études indoeuropéennes 5: 383-390.
• Simon, Zs. 2020. “Zum Weiterleben der anatolischen Schutzgottheit in Südanatolien.” NOUVELLES ASSYRIOLOGIQUES BREVES ET UTILITAIRES 33, 3: 200-202.
• Simon, Zs. 2021. “The new transliteration of Sidetic and the etymology of some Sidetic names.” Res Antiquae 18: 377-386.
• Simon, Zs. 2022. Sidetic *tbi?at (eDiAna-ID 1637). In: eDiAna. (URL: http://www.ediana.gwi.uni-muenchen.de/dictionary.php?lemma=1637) last visited on 07/01/2025.
• Tekoğlu, R. 2024. “A new tessera iudicis in Sidetic.” In: M. Vernet – I.-X. Adiego – J. V. García Trabazo – M. P. de Hoz – B. Obrador-Cursach (edd.), Gods and Languages in Ancient Anatolia. Barcelona: Edicions de la Universitat de Barcelona, 497-509.
• Woudhuizen, F. C. 1988/9. “The Recently Discovered Greek-Sidetic Bilingue from Seleucia.” Talanta 20-21: 87-96.
• Zinko, Chr. 2016. “Die sidetische Namenliste (S I.2.5).” In: H. Marquardt – S. Reichmuth – J. V. García Trabazo (edd.), Anatolica et Indogermanica. Studia linguistica in honorem Johannis Tischler septuagenarii dedicata. Innsbruck: Universität Innsbruck, Institut für Sprachen und Literaturen, 359-374.
• Zinko, M. – Zinko, Chr. 2013. Sidetisch. Arbeitsbericht 2013. Available in: https://static.uni-graz.at/fileadmin/gewi-institute/antike/ALT_Homepage_ZAnt/Tagung_2013/Arbeitsbericht_2013_Homepage.pdf (last visited on 07/01/2025).
• Zinko, M. – Zinko, Chr. 2014. Sidetisch. Arbeitsbericht 2014.
• Zinko, M. – Zinko, Chr. 2015a. Sidetisch. Arbeitsbericht 2015. Available in: https://static.uni-graz.at/fileadmin/gewi-zentren/Antike/Arbeitsbericht_Sidetisch_2015_Homepage.pdf (last visited on 07/01/2025).
• Zinko, M. – Zinko, Chr. 2015b. Sidetisch – Ein Update zu Schrift und Sprache. Presentation at the Conference: Hrozný and Hittite. The first hundred years, 11-14 November 2015. Prague, Charles University.
• Zinko, Chr. – Zinko, M. 2019. “Sidetisch – Ein Update zu Schrift und Sprache”. In: R. I. Kim – J. Mynářová – P. Pavúk (edd.), Hrozný and Hittite. The First Hundred Years. Proceedings of the International Conference Held at Charles University, Prague, 11-14 November 2015. Leiden/Boston: Brill, 416-432.
• Zinko, Chr. – Zinko, M. – Rizza, A. 2016. “Bemerkungen zur sidetischen Schrift-Eine aktuelle Bestandsaufnahme (mit einem Appendix von A. Rizza).” In: P. Cotticelli-Kurras – A. Rizza. (edd.), Variation within and among Writing Systems. Concepts and Methods in the Analysis of Ancient Written Documents. Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert, 371-384.