Sporcularda Tükenmişlik Düzeyinin Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 10, 30.06.2023

Emin Tohma Alparslan Gazi Aykın

Öz

Sporcularda tükenmişliğin ortaya çıkma sürecinde birçok faktör etkili olabilmektedir. Bu faktörlerin nasıl bir etkiye sahip olduğunun ortaya çıkarılması; sporcuların tükenmişlik yaşamalarına sebep olan etmenlere yönelik tedbirlerin gerçekçi bir yaklaşımla ortaya koyulabilmesine bağlıdır. Bu araştırma, sporcularda tükenmişlik düzeyinin farklı değişkenler açısından incelenmesini amaçlamaktadır.
Raedeke ve Smith (2001) tarafından geliştirilen ve araştırmada kullanılan “Sporcu Tükenmişlik Ölçeği”nin geçerlilik ve güvenilirlik çalışması Kelecek ve ark. (2016) tarafından yapılmış ve sporcuların tükenmişlik düzeylerini belirlemede yeterli olduğu ortaya koyulmuştur. Kolmogorov-Smirnov normallik testi verilerin normal dağılmadığını göstermiştir. Bu sebeple iki grubun karşılaştırılmasında Mann-Whitney U testi, ikiden daha fazla grubun karşılaştırılmasında ise Kruskal-Wallis H testi uygulanmıştır.
Yaşa göre sporcu tükenmişliği ana boyutu ile duygusal/fiziksel tükenme ve azalan başarı hissi alt boyutlarında; spor yapma yılına göre sporcu tükenmişliği ana boyutu ile azalan başarı hissi alt boyutunda; spor türüne göre duyarsızlaşma alt boyutunda; eğitim düzeyine göre sporcu tükenmişliği ana ve alt boyutlarının tamamında istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar olduğu tespit edilmiştir (p<,05).
Tükenme eğilimi gösteren sporcuların spora karşı tükenmişlik yaşamadan belirlenmesinde ve tükenmişlik düzeyi yüksek sporculara tekrar sporun sevdirilmesinde antrenörlerin rolü büyüktür. Bu bağlamda etkin katılım, çok yönlü gelişim, özelleşme, bireyselleşme, çeşitlilik ve antrenmanda aşamalı artan yüklenme gibi antrenman ilkelerinin antrenörler tarafından dengeli bir şekilde hayata geçirilmesi önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Sporcu, tükenmişlik, sporcu tükenmişliği.

Teşekkür

Depremzede öğrencim Emin TOHMA' ya çalışmaya olan katkılarından dolayı teşekkür ederim.

Kaynakça

• Beşiktaş, M.Y. (2016). Doping kullanan erkek vücut geliştirme sporcularının yarışma sonrası tükenmişlik durumlarının ölçülmesi. İÜ Spor Bilimleri Dergisi, 6(3), 29-37.
• Bompa, T.O. (2007). Antrenman Kuramı ve Yöntemi. (Çev.) Keskin, İ., Tuner, A.B., Küçükgöz, H., Bağırgan, T., Spor Yayınevi ve Kitabevi, Ankara.
• Çaloğlu, M., Menteş Yalçın, Ö. (2020). Sporcu eğitim merkezlerindeki güreşçilerin sporcu tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 1(2), 59-73.
• Düzenci, S. (2021). Profesyonel erkek futbolcuların mevki ve bazı değişkenler açısından sporcu tükenmişliklerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Erzincan.
• Eklund, R.C., DeFreese, J.D. (2015). Athlete burnout: What we know, what we could know, and how we can find out more. International Journal of Applied Sports Sciences, 27(2), 63-75.
• Gustafsson, H., Kenttä, G., & Hassmén P. (2011). Athlete burnout: an integrated model and future research directions, International Review of Sport and Exercise Psychology, 4(1), 3-24.
• Güvendi, Y. (2020). Milli güreşçilerin psikolojik becerilerinin tükenmişlik düzeyleri ile ilişkisi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Kelecek, S., Kara, F.M., Kazak Çetinkalp, F.Z., Aşçı, F.H. (2016). “Sporcu Tükenmişlik Ölçeği”nin Türkçe uyarlaması. Hacettepe Spor Bilimleri Dergisi, 27 (4), 149–161.
• Kelecek, S., Oran, A., &Bülbül, B. (2022). Sporcu tükenmişliğinin belirlenmesinde antrenör – sporcu ilişkisi, güdülenme ve algılanan güdüsel iklimin rolü. Başken Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 7(3), 207-223.
• Kelecek, S., Yıldırım, K. (2020). Sporcu tükenmişliğini belirlemede farklı psikolojik yapıların rolü. Başken Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 5(2), 164-175.
• Kurtulget, E., Kaplan, G., & Çepikkurt, F. (2018). Basketbolcularda tutkunluk ve zihinsel dayanıklılığın tükenmişliği belirlemedeki rolü. Türkiye Spor Bilimleri Dergisi, 2(2), 82-91.
• Raedeke, T.D., Smith, A.L. (2001). Development and preliminary validation of an athlete burnout measure. Journal of Sport and Exercise Psychology, 23, 281–306.
• Sağlam Arı, G., Çına Bal, E. (2008). Tükenmislik kavramı: Birey ve örgütler açısından önemi. Yönetim ve Ekonomi, 15(1), 131-148.
• Sarı, İ., Köleli, N.Y. (2020). Antrenör kaynaklı destekleyici ve kısıtlayıcı güdüsel iklimin sporcuların tükenmişlik ve ahlaki karar alma tutumları ile ilişkisi. Hacettepe Spor Bilimleri Dergisi, 31(2), 69-82.