A’râf Sûresi 1-102. Âyetlerdeki Tarihî Atıfların Nass-Olgu İlişkisi Bağlamında Değerlendirmesi

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 84 - 107, 07.07.2024

Hatice Kaya

Öz

Kur’ân’da yer alan ve geçmişte yaşamış kişi, kavim ve toplulukların yaşantılarından örnekler sunan tarihi anlatılar Kur’ân üslûbunun önemli bir unsurudur. Buna göre Kur’ân’da, geçmişte yaşamış kadîm peygamberler ve kavimlerinin kıssalarından kimi zaman teferruatlarıyla kimi zaman ise yüzeysel bir şekilde söz edilmekte; bahsi geçen peygamberlerin çağrısı, bu çağrı sonucunda karşılaştıkları tepkiler, kavimleriyle diyalogları ve davetlerinin serencamı aktarılmaktadır. Yapılan bu tarihî atıfların bir sebebe bağlı olmaksızın sunulan, birbirinden ve nüzûl vasatından bağımsız söylemler olduğunu düşünmek mümkün değildir. Öyle ki bu, Kur’ân’ın anlam dünyasına, iyiye yönlendiren, ıslah ve inşa eden karakterine ters düşecektir. Zira Kur’ân vahyinin olgu ile karşılıklı ilişki içinde cereyan ettiği ve vahyin çoğu zaman verili duruma konuştuğu birçok âyette görülmektedir. Bu iki gerçeğin göz önüne alınması, ayetleri anlamada ve tefsir etmede büyük önem taşımaktadır. Kur’ân’da geçmişe yapılan atıfların bulunduğu anlatıları kavramada âyetlerin indiği vasatı iyi bilmek belirleyicidir. Bu çalışmada, işaret edilen ilkelerin uygulanması maksadıyla A‘râf sûresi 1-102. ayetlerinde, geçmişe yapılan atıfların olgu ile ilişkilerinin tespitinin imkânı ve bu ilişkinin söz konusu ayetleri mümkün oldukça doğru anlamaya katkısının olup olmadığı araştırılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, A'râf Sûresi, Kıssa, Nass, Olgu, Bağlam

Kaynakça

• Albayrak, Halis. “Mukatil b. Süleyman Tefsirinde Söz-Muhatap-Anlam İlişkisi.” Kur’an ve İslami İlimlerin Anlaşılmasında Tarihin Önemi. ed. Mehmet Mahfuz Söylemez. Ankara: Ankara Okulu, 2013.
• Albayrak, Halis. Tefsir Usûlü. İstanbul: Şule Yayınları, 1998.
• Ay, Mahmut. Kur’an Kıssalarını Sîret Bağlamında Okumak. İstanbul: Ensar, 2019.
• Cabirî, Muhammed Âbid. Fehmü’l Kur’an. Dâru’l-Beydâ: Dâru’n-neşri’l-mağrîbî, 2008.
• Cabirî, Muhammed Âbid. Kur’ân’a Giriş. çev. Muhammed Coşkun. İstanbul: Manâ Yayınları, 2013.
• Çalışkan, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: Ankara Okulu, 2017.
• Cündioğlu, Dücane. Anlamın Buharlaşması ve Kur’an. İstanbul: Kapı Yayınları, 2015.
• Deliser, Bilal. “Yorumun Dünyasından Metnin Dünyasına: A‘râf Sûresi 172 ve 173. Âyetlerinin Sûre Bütünlüğü İçinde Anlamı ve Zemahşerî’Nin Yorumu.” Apjir 7/2 (2023).
• Demirci, Muhsin. “Nas- Olgu İlişkisi Açısından Mükerrer Nüzûl.” Kur’ân ve Yorum. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2014.
• Derveze, İzzet. Et-Tefsiru’l Hadis. çev. Şaban Karataş. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2014.
• Ebû Zeyd, Nasr Hâmid. İlahi Hitabın Tabiatı. Ankara: Otto, 2021.
• Elik, Hasan - Coşkun, Muhammed. İndirildiği Dönemin Işığında Kur’an Tefsiri Tevhit Mesajı. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2020.
• Erten, Mevlüt. Nass-Yorum İlişkisi. Ankara: Ankara Okulu, 2013.
• Gökkır, Necmettin. Kur’an Dilinin Sosyo-Kültürel Bağlamı. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2014.
• Görgün, Tahsin. “Dil, Kavrayış ve Davranış.” İlahî Sözün Gücü Varlık ve Bilgi Kaynağı Olarak Kur’an. İstanbul: Gelenek Yayıncılık, 2003.
• Görgün, Tahsin. “Kur’an Kıssalarının Neliği(Mahiyeti) Üzerine.” İlahî Sözün Gücü Varlık ve Bilgi Kaynağı Olarak Kur’an. İstanbul: Gelenek Yayıncılık, 2003.
• Gözeler, Esra. Kur’an Ayetlerinin Tarihlendirilmesi. İstanbul: Kuramer, 2016.
• Gündüz, Şinasi. “Kur’ân Vahyinin Dinler Tarihi Bağlamı.” Kur’ân ve İslami İlimleirn Anlaşılmasında Tarihin Önemi. ed. Mehmet Mahfuz Söylemez. Ankara: Ankara Okulu, 2019.
• Halefullah, Muhammed Ahmed. Kur’an’da Anlatım Sanatı. Ankara: Ankara Okulu, 2002.
• İbn Aşur, Muhammed Tahir. Et-Tahrîr ve’tenvîr. Tunus: Dâru’t tunusiyye, 1984.
• Koç, Turan. “Kur’an Dili Açısından Söz-Anlam İlişkisi.” Kur’an ve Dil -Dilbilim ve Hermenötik- Sempozyumu. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitei İlahiyat Fakültesi, 2001.
• Mâtürîdî, Ebû Mânsur. Te’vîlâtü’l-Kur’ân. ed. Ertuğrul Boynukalın. İstanbul: Darü’l-mizân, 2006.
• Mevdûdî, Ebu’l-Alâ. Tefhimu’l Kur’an. İstanbul: İnsan, 2006.
• Mukatil, İbn Süleyman. Tefsir-ü Mukatil Bin Süleyman. Lübnan: Müessesetü’t-târihü’l-arabî, 2002.
• Öztürk, Mustafa - Ünsal, Hadiye. Kur’an Tarihi. Ankara: Ankara Okulu, 2016.
• Parlak, Ali. “Esbâb-ı Nüzûl Bağlamında Elestü Bi Rabbiküm Kâlû Belâ Mîsâkının Keyfiyet Analizi.” Universal Journal of Teology 3/2 (2018).
• Razî, Fahreddin. Mefâtihü’l-Gayb. Beyrut: Darü’l-fikr, 1981.
• Sa’d, İbn. Kitâbu’t-Tabâkatü’l-Kebîr. Kahire: Mektebetü’l hanci, 2001.
• Söylemez, Mehmet Mahfuz. “Kur’an’ın Anlaşılmasına Tarihin Etkisi: Kureyş ve Fil Sureleri İle Necm Suresi 19-23. Ayetleri Örneği.” Kur’an ve İslami İlimlerin Anlaşılmasında Tarihin Önemi. ed. Mehmet Mahfuz Söylemez. Ankara: Ankara Okulu, 2013.
• Taberî, Muhammed İbn Cerîr. Câmiû’l-Beyân an Te’vîl-i Âyi’l-Kur’ân. Kahire: Daru’l Hicr, 2001.
• Tiyek, Fatih. Kur’ân’ı Anlamada Bağlamın Rolü ve Meâllerdeki Bağlamsal Sorunlar. Ankara: Ankara Okulu, 2015.
• Yılmaz Ali. “Mekkeli Müşriklerin Hz. Muhammed’e Karşı Aşırı Muhalefetlerinin Öteki Yüzü.” Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/10 (2019).
• Zemahşerî. el-Keşşaf. çev. Harun Ünal. İstanbul: Ekin Yayınları, 2017.