HİCRİ VIII. ASRA KADAR KUR’AN İLİMLERİ, EL-BURHAN’IN YAZILIŞ AMACI VE YÖNTEMBİLİM OLUŞTURMA ÇABALARI ÜZERİNE

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 9, 1 - 23, 01.01.2016

Bilal Deliser

Öz

Bu çalışmada önce Hz. Peygamber zamanından hicri sekizinci asra kadar Kur’an ilimlerinin gelişim süreci ve bu alanda yapılmış çalışmalar üzerinde durularak, içerikleriyle ilgili tespit ve değerlendirmelerde bulunulacaktır. Bu değerlendirmelerin birçoğu eserler üzerinde yaptığımız inceleme ve tepitlere dayanmaktadır. Daha sonra, Kur’an ilimleri alanında Bedreddin ez- Zerkeşi (794/1391)’nin “el-Burhan fî Ulûmi’l- Kur’an”ı sonrasında ortaya konan çalışmalardan, Celâleddin el-Bulkinî (824/1421)’nin “Mevâkıu’l-Ulûm min Mevâkıı’n-Nucûm”, Muhyiddin el-Kafiyeci (879/1474)’nin “Kitabu’t-Teysîr fî İlmi’t-Tefsir”i ile, Suyûtî (911/1506)’nin “el-İtkân fî Ulûmi’l- Kur’an” adlı eserlerin telif serüvenlerindeki tartışmalara değinilerek, el-Burhan’ın yazılış amacı ve bu amaç doğrultusunda ortaya konan eserin yöntembilimsel özgünlüğü vurgulanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kur’an ilimleri, el-Burhan fî Ulûmi’l- Kur’an, Yöntembilim

Kaynakça

• Aydüz, Davut, Muhammed b. Ali el-Kerecî ve Nüketü’l-Kur’an Adlı Eserinin Tahkik ve Tahlili, Marmara Üni., SBE., Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı Tefsir Bilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 1992. Baş, Erdoğan, “Kur’an İlimlerinin Doğuşu ve Tarihi Gelişimi (İlk Dört Asır) Kur’an ve Tefsir Araştırmaları, III, (Tartışmalı İlmi Toplantı 14-15 Ekim 2000), Ensar Neşriyat, İstanbul, 2002. Brockelmann, Carl, Geschicehte der Arabischen Littaratur, Erster Supplementband, Leiden, E. J. Beril, 1937. Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Tarihi, DİB Yay, Ankara, 1988. Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman, Funûnu’l-Efnân fî Uyûni Ulûmi’l-Kur’an, (tah. Hüseyin Ziyaeddin Itr), Daru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, Beyrut, 1987. ………., Acâibu Ulûmi’l- Kur’ân, tahk., Saîd Abdülfettah Aşur, ez-Zehra, li’l-İ’lami’l-Arabi, Kahire, 1986. Demirci, Muhsin “Tefsir Usûlü ve Tarihi” İFAV, İstanbul, 1998. Ebu Şame, Abdurrahman B. İsmail, Ebu Şame el-Makdîsî ve el-Murşidu’l-Vecîz, tahk., Tayyar Altıkulaç, TDV Yay, Ankara,1986. Ergin, Muharrem, Üniversiteler İçin Türk Dili, Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım, İstanbul,1990. İbnu’n-Nedîm, Ebü'l-Ferec Muhammed bin Ebî Ya'kūb İshâk bin Muhammed bin İshâk, Fihrist, Daru’l-Marife, Beyrut, 1997. İbn Teymiyye, Ebu'l-Abbas Takıyyuddîn Ahmed Bin Abdülhalîm Bin Mecdiddîn Bin Abdüsselâm, Tefsir Üzerine, (çev. H. Ünal), Beyan Yay, İstanbul, 1985. Kafiyeci, Muhyiddin Ebû Abdillah Muhammed B. Süleymân, Kitabu’t-Teysir Fî Kavaidi Ilmi’t-Tefsir, Haz.,: İsmail Cerrahoğlu, AÜİF.Yay., Ankara, 1989. ………., Acâibu Ulûmi’l- Kur’ân, tahk. Saîd Abdülfettah Aşur, ez-Zehra li’l-İ’lami’l-Arabi, Kahire, 1986. Kopraman, M. Kazım Yaşar, “Mısır Memlûkleri” Türkler, Yeni Türkiye Yay, Ankara, 2002. Hicri VIII. Asra Kadar Kur’an İlimleri, el-Burhan’ın Yazılış Amacı ve Yöntembilim Oluşturma Çabaları Üzerine Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2016/5, c. 5, sayı: 9 23 Kortantamer, Samira, “Memlûklarda Türk Kültürü” Prof. Dr. İsmail Aka Armağanı, İzmir, 1999. Mennâu’l-Kattan, Mebahis fî Ulûmi’l-Kur’an, Mektebetu Vehbe, Kahire, 1981. Mollaibrahimoglu, Süleyman, Süleymaniye Kütüphanesinde Bulunan Yazma Tefsirler, Karaman, Ofset, İstanbul, 2002. ………., Muhammed b. Ali el-Udfuvî ve Tefsirdeki Metodu, İstanbul, 1995. Muhasibî, Haris b. Esed, el-Akl ve Fehmu’l-Kur’an, (tahk. Hüseyin Kuvvetli), Daru’l-Fikir, Beyrut, 1982. Salih, Subhi, Kur’an İlimleri (çev.M.Said Şimşek), Hibaş Yay., Konya, trs. ………., Mebâhis fî Ulûmi’l-Kur’an, Dersaadet, İstanbul, trs. Sehavî, Ebu’l-Hasan Ali B. Muhammed, Cemalu’l-Kurrâ ve Kemalu’l-İkrâ (tahk. Abdulhak Abdu’d-Dayim Seyfu’l-Kâdî, Müessesetu’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, Beyrut, 1999. Serinsu, Ahmet Nedim, Kur’an’ın Anlaşılmasında Esbâb-ı Nüzûlün Rolü, Şule Yay., İstanbul, 1994. Suyûtî, Celaleddin Abdurrahman B. Ebi Bekr, el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’an, Mektebetü Dari’t-Turas, Mısır, trs. Tabatabî, Muhammed Hüseyin, İslam’da Kur’an (çev. Ahmet Erdinç) Bir Yay, İstanbul, trs. Tufi, Necmeddin Süleyman b. Abdulkavi, el-İksîr fî İlmi’t-Tefsî, tahk., Abdulkadir Hüseyin, Mektebetü’l-Adâb, Kahire, 1977. Turgut, Ali, Tefsir Usûlü ve Kaynakları, İFAV Yay., İstanbul, 1991. Yıldırım, Suat, Kur’an-ı Kerim ve Kur’an İlimlerine Giriş, Ensar Neşriyat, İstanbul, 1983. Zehebî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed Siyeru A’lâmu’n-Nübelâ, Müessesetü’r-Risale, Beyrut, 1984. Zehebî, Muhammed Hüseyin et-Tefsîr ve’l-Müfessirun, Daru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Kahire, 1986. Zirikli, Hayreddin, el-A’lam, yrs., trs. Zerkânî, Muhammed Abdulazim, Menâhilu’l-İrfân fî Ulûmi’l-Kur’an, I-II, Daru’l-Fikr, Beyrut, 1988. Zerkeşî, Ebu Abdullah Muhammed B. Bahadır, el-Burhan fî Ulûmi’l-Kur’an, tahk., Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim), I-IV, Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, yrs., trs. ………., el-Burhan fî Ulûmi’l-Kur’an, tahk., Mustafa Abdulkadir Atâ, Daru’l-Fikr, Beyrut, 1988.