İNSAN SORUMLULUĞU VE FİİLLERİNE ETKİSİ BAĞLAMINDA SABIR VE TEVEKKÜL KAVRAMLARI

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 12, 68 - 88, 15.07.2017

Berat Sarıkaya Zeynep Şeren

Öz

Arap toplumunun yaşadığı coğrafyaya indirilmiş olan Kur’an, doğal olarak o toplumun dilini kullanmıştır. Bazı kavramlar toplumda kullanıldığı biçimde Kur’an’da yer bulurken, bazılarına da yeni anlamlar yüklenmiştir. Tevhid dini olan İslam’ın mesajı bu Kur’anî kavramlar etrafında şekillenmiştir. Ancak tarihi süreç içerisinde bazı kavramlar aslî anlamlarından uzaklaşmışlardır. Sabır ve tevekkül kavramları da bu kavramlardandır. Bu iki kavramın yanlış anlaşılması, insanı atalete ve çaresizliğe sürüklemiştir. Bunun sonucunda insanların bir kısmı cebrî bir kader anlayışına sahip olarak çalışmayı, gayreti ve zorluklarla mücadele etmeyi terk etmişler, zulme rıza göstermeyi, haksızlığa boyun eğmeyi ve miskinliği tercih etmişlerdir. Bu çalışma, anlam kaymasına uğrayarak insanların kendi irade ve sorumluluklarını bir kenara bırakmalarına sebep olan sabır ve tevekkül kavramlarının aslî anlamlarını tespit etmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sabır, tevekkül, iman, tevhid, sorumluluk.

Kaynakça

• Akseki, A. Hamdi, İslam Dini - İtikad, İbadet ve Ahlak, DİB Yayınları No: 31/16, Güzel Sanatlar Matbaası, Ankara 1969. Alper, Hülya, İmanın Psikolojik Yapısı, Rağbet Yayınları, İstanbul 2013. Altıntaş, Ramazan, “Yazgıcı ve Özgürlükçü Tevekkül Anlayışının Çalışma Hayatına Etkileri”, Dini Araştırmalar, Mayıs-Ağustos 2000, c. III, sayı: 7, ss. 113-136. Âsım Efendi, Kâmus Tercümesi, Bahriye Matbaası, İstanbul 1305 h. Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, Sahîh-i Buhârî, (I-IX), (thk.: Muhammed Züheyr b. Nâsır), Dâr-u Tavki’n-Necât, Beyrut 2001. Çağrıcı, Mustafa, “Sabır”, TDV İslam Ansiklopedisi(DİA), c. XXXV. ……..., “Tevekkül”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), c. XLI. Gazâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed, İhyâu Ulûmid-Dîn, (I-IV), (trc.: Ahmet Serdaroğlu), Bedir Yayınevi, İstanbul 2002. ………, Kimyây-ı Saadet, (trc.: A. Faruk Meyan), Bedir Yayınevi, İstanbul 1975. Hamdi Yazır, Elmalılı, Hak Dini Kur’an Dili, (sad.: İsmail Karaçam ve diğerleri), İstanbul 2011. Izutsu, Toshihiko, Kur’an’da Dini ve Ahlaki Kavramlar, (çev.: Selahattin Ayaz), Pınar Yayınları, İstanbul 2013. İbn Kayyım, el-Cevziyye, Medâricu’s-Sâlikîn beyne menâzili iyyâke na’bûdu ve iyyâke nestaîn, (I-II), (thk.: Muhammed Mu’tasım Billâh el-Bağdâdî), Dâru’l-Kütübi’l-Bağdâdî, Beyrut 1996. İbn Mâce, Ebu Abdillah Muhammed b. Yezîd, es-Sünen, (II), (thk.: Muhammed Fuâd Abdulbâki), Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabî, y.y., tsz. İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemâluddîn Muhammed b. Mükerrem, Lisânu’l-Arab, (I-XV), Dâru Sâdır, Beyrut 1414 h. İsfehânî, Râgıb, el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’ân, (thk.: Safvan Adnan ed-Dâvudî), Dâru’l-Kalem, Beyrut 1412 h. Karaca, Faruk, “Dilimizde Dini İnanç İfade Eden Bazı Kavramlar”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: XIV, Erzurum 1999, ss. 227-243. Karaman, Fikret, “Tevekkül İnancı Üzerine Bir İnceleme”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Elazığ 1996, sayı:I, ss. 67-92. Kelâbâzî, Ebubekir Muhammed b. İshak Buhârî, et-Taarruf li mezhebi ehli’t-tasavvuf, (Doğuş Devrinde Tasavvuf), (haz.: Süleyman Uludağ), Dergâh Yayınları, İstanbul 1992. Kuşeyrî, Abdulkerim, Kuşeyrî Risalesi, (haz.: Süleyman Uludağ), Dergâh Yayınları, İstanbul 1991. Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd, Te’vîlâtu’l-Kur’ân, (I-XVII), (thk.: Bekir Topaloğlu), Mizan Yayınları, İstanbul 2005. Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî, Sahîh-i Müslim, (I-V), (thk.: Muhammed Fuâd Abdülbâkî), Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî, Beyrut tsz. Râzî, Fahruddîn Muhammed b. Ömer el-Huseyn b. Ali, Mefâtihu’l-Gayb: et-Tefsîrü’l-Kebîr, (I-XXXII), Dâru İhyâit-Turâsi’l-Arabî, Beyrut 1420 h. Sarıkaya, Berat, Genlere Müdahale İlahi Kader İlişkisi ve Doğurduğu Teolojik Problemler, Pınar Yayınları, İstanbul 2014. Solmaz, Rabiye, Din Eğitimi Açısından Kur’ân ve Sünnette Tevekkül Kavramı, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2006. Sühreverdî, Şihâbüddîn, Avârifu’l-ma’ârif, (Tasavvufun Esasları), (trc.: H. Kâmil Yılmaz, İrfan Gündüz), Erkam Yayınları, İstanbul 1989. Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ b. Sevre, Sünen-i Tirmizî, (I-VI), (thk.: Beşşâr Avvâd Mâruf), Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, Beyrut 1998. Tokpınar, Mirza, Hangi Doğru Tevekkül-Hadisler Işığında Yeni Bir Tanım, Kitabi Yayınları, İstanbul 2010. Topaloğlu, Bekir - Çelebi, İlyas, Kelam Terimleri Sözlüğü, İSAM Yayınları, İstanbul 2015. Tûsî, Ebû Nasr Serrâc, el-Luma’, (trc.: H. Kâmil Yılmaz), Altınoluk Yayınları, İstanbul 1996. Yılmaz, H. Kâmil, Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar, Ensar Yayınları, İstanbul 2013.