ORYANTALİZM İLE MİSTİSİZM ARASINDA BATI DÜNYASINDA TASAVVUFA BAKIŞ BİÇİMLERİ ÜZERİNE

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 13, 1 - 35, 14.01.2018

Zafer Erginli

Öz

Batı dünyasında tasavvufa bakış tek bir tarzla
sınırlanamaz. Ancak oryantalizm ve mistisizm bu tarzların iki ana damarı olarak
ön plana çıkmaktadır. Bu iki damarın birbirinden uzaklaştığı ve bazen de
birbiriyle iç içe geçtiği örnekler göze çarpmaktadır.

Bu çalışma, konuyla ilgili yapılmış çalışmalardan
hareketle bu iki damar arasındaki ilişkileri görmek için tasarlanmıştır. Saf
oryantalist ve saf mistik bakış açılarından başka, bunların zaman zaman iç içe
geçtiği bakışların da olması dikkat çekicidir.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Batı Dünyası, Oryantalizm, Mistisizm, İslâmlaşma

Kaynakça

• Afîfî, Ebu’l-Âlâ; Tasavvuf: İslâm’da Manevî Hayat, trc. Ekrem Demirli-Abdullah Kartal, İstanbul 1999.
• Ahatlı, Erdinç; “Bir Oksidentalizm Çağrısı: ‘Oryantalizmi Yeniden Okumak: Batı’da İslâm Çalışmaları Sempozyumu”, Marife Oryantalizm (Özel Sayı), yıl 2 (2002 kış), sy. 3, ss. 303-336.
• Algar, Hamid; “Prof. Dr. Hamid Algar İle Röportaj (07.07.2005)”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, yıl 6, (2005), sy. 15, ss. 483-500.
• Algar, Hamid; “Batı Medeniyeti Gerçekten Var mı? (Röportaj)”, Altınoluk, Kasım 2006, sy. 249.
• Arberry, Arthur John; Tasavvuf Müslüman Mistiklere Toplu Bakış, trc. İbrahim Kapaklıkaya, Gelenek Yayıncılık, İstanbul 2004.
• Aşkar, Mustafa; Tasavvuf Tarihi Literatürü, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2001.
• Baldick, Julian; Mistik İslam Sufizme Giriş, trc. Yusuf Said Müftüoğlu, Birey Yayıncılık, İstanbul 2002.
• Bayraktar, Mehmet; “Tasavvufa Yabancı Tesir Meselesi”, Vefatının 10. Yılında Mehmed Zâhid Kotku ve Tasavvuf.
• Sempozyumu 10-11 Kasım 1991 Tanımı, Kaynakları ve Tesirleriyle Tasavvuf, Seha Neşriyat, İstanbul 1991, ss. 91-100.
• Baz, İbrahim; “Sanal Âlemde Tasavvuf”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, sy. 8 (2002), ss. 147-156.
• Bedir, Murteza; “Oryantalizm ve İslâm Hukuku”, İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy. 4 (2004), ss. 11-42.
• Bennigsen-Quelquejay, Alexandre Bennigsen-Chantal Lemercier Quelquejay, Sûfi ve Komiser Rusya’da İslâm Tarîkatları, trc. Osman Türer, Akçağ Yayınları, Ankara 1988.
• Bilici, Faruk; “Massignon, Louis”, DİA, XXVIII, ss. 100-103.
• Bulut, Yücel; “Oryantalizmin Tarihsel Gelişimi Üzerine Bazı Değerlendirmeler”, Marife Oryantalizm (Özel Sayı), yıl 2 (2002), sy. 3, kış, ss. 13-38.
• Burke; Omar Michael; Sûfîler Arasında, trc. Ahmet Tunç Demirtaş, İnsan Yayınları, İstanbul 2004.
• Can, Şefik; Mevlânâ Hayatı Şahsiyeti Fikirleri, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1999.
• Cerrahoğlu, İsmail; “Oryantalizm ve Batıda Kur’an ve Kur’an İlimleri Üzerine Araştırmalar”, AÜİF Dergisi, c. XXXI (1989), ss. 95-136.
• Coşkun, Menderes; “Oryantalizmin 19. Asırda İslam Tarihine Kazandırdığı Bir Şahsiyet: Ömer Hayyam”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Nisan (2013), sy. 28, ss. 1-16.
• Çavuşoğlu, Ali Hakan; “Christopher Melchert ve Mezheb: Gelenekçi Bir Oryantalistin İslâm Hukuk Tarihi ve Ehl-i Sünnet Yorumu”, İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy. 4 (2004), ss. 287-319.
• Çift, Salih; “Tasavvuf Araştırmalarında Alman Ekolü-I: Tarihsel Boyut”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, yıl: 8 (2007), sy. 18, ss. 177-190.
• Çift, Salih; “Tasavvuf Araştırmalarında Alman Ekolü-II: Tasavvuf Alanında Çalışma Yapan Alman Oryantalistler ve Eserleri”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, yıl: 8 (2007), sy. 19, ss. 165-186.
• Davies, Merrly Wyn; İslâmî Antropolojinin Oluşturulması -Kendimizi ve Başkalarını Tanımak-, trc. Tayfun Doğukarkın, Endülüs Yayınları, İstanbul 1991.
• Davutoğlu, Ahmet; “Batıdaki İslam Çalışmaları Üzerine”, Oryantalizmi Yeniden Okumak Batı’da İslâm Çalışmaları Sempozyumu (Bildiriler), Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 2003, ss. 23-39.
• Derin, Süleyman; “Müsteşriklerin Tasavvufa Bakış Açısı ve Bu Sahada Yaptıkları Araştırmalar”, Oryantalizmi Yeniden Okumak Batı’da İslâm Çalışmaları Sempozyumu (Bildiriler), Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 2003, ss. 469-488.
• Derin, Süleyman; “Dünden Bugüne İngiliz Oryantalizmi: Tasavvufun Gelişimi Hakkındaki Görüşleri”, Bursa’da Dünden Bugüne Tasavvuf Sempozyumu-2, İstanbul 2003, ss. 156-178.
• Derin, Süleyman; “Annemarie Schimmel’in Tasavvufun Kökenlerine Dair Görüşleri”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, yıl: 4 (2003), sy. 11, ss. 519-526.
• Derin, Süleyman; İngiliz Oryantalizmi ve Tasavvuf, Küre Yayınları, İstanbul 2006.
• Fenton, Paul B.; “Yahudilik ve Tasavvuf”, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, trc. Salih Çift, c. 13, sy.1 (2004), ss. 245-260.
• Garaudy, Roger; İslâm ve İnsanlığın Geleceği, trc. Cemal Aydın, Pınar Yayınları, 3. Baskı, İstanbul 1995.
• Görmez, Mehmet; “Klasik Oryantalizmi Hadis Araştırmalarına Sevk Eden Temel Faktörler Üzerine”, İslâmiyât, III (2000), sy. 1, ss. 11-31.
• Guénon, René; Doğu ve Batı, trc. Fahrettin Aslan, Ağaç Yay., İstanbul 1991.
• Güngör, Erol; İslâm Tasavvufunun Meseleleri, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1989.
• Hanefî, Hasan; “Oryantalizmden Oksidentalizme”, trc. Hakan Çopur, Uluslararası Oryantalizm Sempozyumu (9-10 Aralık 2006), ed. Lütfü Sunar, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Müdürlüğü Yayınları, İstanbul 2007, ss. 79-90. Heck, Paul L.; “Sufism – What Is It Exactly?”, Religion Compass, 1/1: (2007), ss. 148–164. Hodgson, Marshal G. S.; İslâm’ın Serüveni Bir Dünya Medeniyetinde Bilinç ve Tarih, trc. komisyon, I, İz Yayıncılık, İstanbul 1995. Kalın, İbrahim; “Napolyon İle Cebertî Arasında: Modern Döneme Girerkn Oryantalizmin Yeni Yüzleri”, Uluslararası Oryantalizm Sempozyumu (9-10 Aralık 2006), ed. Lütfü Sunar, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Müdürlüğü Yayınları, İstanbul 2007, ss. 169-183. Kara, Mustafa; Metinlerle Günümüz Tasavvuf Hareketleri, Dergâh Yayınları, İstanbul 2002. Kara, Mustafa; “Batıdan Doğuya Doğudan Batıya Bakan Bir Âlim Prof. Dr. Annemarie Schimmel”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, yıl: 4 (2003), sy. 11, ss. 487-498. Kavas, Ahmet; "Geçmişten Günümüze Fransız Oryantalizmi", Oryantalizmi Yeniden Okumak Batı'da İslâm Çalışmaları Sempozyumu (Bildiriler), Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 2003, ss. 109-147. Kılıç, Mahmud Erol; “Fusûsu’l-Hikem”, DİA, İstanbul 1996, XIII, ss. 230-237. Kılıç, Mahmud Erol; “el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye”, DİA, İstanbul 1996, XIII, ss. 251-258. Köse, Ali; Neden İslâm’ı Seçiyorlar, İSAM Yayınları, İstanbul 1997. el-Kuşeyrî, Ebü’l-Kâsım Abdülkerîm b. Hevâzin; er-Risâletü’l-Kuşeyriyye fî ‘ilmi’t-tasavvuf, Mısır 1379/1959 [Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risâlesi, haz. Süleyman Uludağ, İstanbul 1991]. Kuzudişli, Bekir; “Oryantalizm ve Hadisle İlgilenen Bazı Oryantalistler”, İstanbul Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, sy. 7 (2003), ss. 141-172. Küçük, Hülya; “Batıda ‘Sufizm’ Meselesine Toplu Bir Bakış”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, yıl: 5 (2004), sy. 13, ss. 231-263. Lings, Martin; Tasavvuf Nedir, Akabe Yayınları, İstanbul 1986. Melchert, Christopher; “Ehl-i Hadisin Dindarlık Anlayışı”, Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, sy. 22 (2004), ss. 303-324. Meyerovitch, Eva de Vitray; İslâm’ın Güler Yüzü, trc. Cemal Aydın, Şûle Yayınları, İstanbul 2001. Nicholson, Reynold A.; “Sufis”, Encyclopaedia of Religion and Ethics, ed. James Hastings, Edinburgh 1980, XII, ss. 10-17. Nicholson, Reynold A.; Tasavvufun Menşei Problemi, trc. Abdullah Kartal, İz Yayıncılık, İstanbul 2004.
• Nicholson, Reynold A.; İslâm Sûfîleri, trc. Yücel Belli-Murat Temelli, Ataç Yayınları, İstanbul 2004.
• ____________; Oryantalizm –Tartışma Metinleri-, ed. Aytaç Yıldız, Doğubatı Yayınları, Ankara 2014.
• Özkan, Ali Rafet; Kıyamet Tarikatları Yeni Dini Hareketler, IQ Kültür-Sanat Yayıncılık, İstanbul 2006.
• Özköse, Kadir; Muhammed Senûsî Hayatı, Eserleri, Hareketi, İnsan Yayınları, İstanbul 2000.
• Özköse, Kadir; Sûfî Dâvetten Devlete Osman b. Fûdî ve Sokoto Halîfeliği, Gelenek Yayıncılık, İstanbul 2004.
• Prince, Raymond H.; “Cocoon Work: An Interpretation of the Concern of Contemporary Youth with the Mystical”, Understanding Mysticism, ed. Richard Woods, Image Books, New York 1980, ss. 338-354.
• Said, Edward W.; Oryantalizm (Doğubilim) Sömürgeciliğin Keşif Kolu, trc. Nezih Uzel, İrfan Yayınevi, İstanbul 1998.
• Schimmel, Annemarie; İslam’ın Mistik Boyutları, Kabalcı Yayınları, trc. Ergun Kocabıyık, İstanbul 2001.
• Schimmel, Annemarie; “Mektuplar”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, yıl: 4 (2003), sy. 11, ss. 577-582.
• Schimmel, Annemarie; “İslâm’a Hak Ettiği Değeri Vermeliyiz (Adelbert Reif’ın Mülâkatı)”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, yıl: 4 (2003), sy. 11, ss. 553-560.
• Şenay, Bülent; “‘Ortadoğu Araştırmaları ve Birinci Dünya Kongresi’ ve Almanya’da Oryantalist Çalışmalar”, Marife Oryantalizm (Özel Sayı), yıl 2 (2002), sy. 3, kış, ss. 245-251.
• Tahralı, Mustafa; “Batıdaki İhtidâ Hâdiselerinde Tasavvufun Rolü”, Uluslararası I. İslâm Araştırmaları Sempozyumu (16-18 Eylül), İzmir 1985, ss. 141-162.
• Tahralı, Mustafa; “Abdülvâhid Yahyâ (René Guénon)”, DİA, I, ss. 279-282.
• Topuzoğlu, Tevfik Rüştü; “Arberry, Arthur John”, DİA, İstanbul 1991, III, ss. 348-349.
• Topuzoğlu, Tevfik Rüştü; “Browne, Edward Granville”, DİA, İstanbul 1992, VI, ss. 336-337.
• Türer, Osman; “Batının İslâm’ı Tanımasında Tasavvufun Rolü”, Vefatının 10. Yılında Mehmed Zâhid Kotku ve Tasavvuf Sempozyumu 10-11 Kasım 1991 Tanımı, Kaynakları ve Tesirleriyle Tasavvuf, ed. Coşkun Yılmaz, Seha Neşriyat, İstanbul 1991, ss. 143-176.
• Üzüm, İlyas; “Batılıların Alevîlik İle İlgili Çalışmalarında İslâm Dışı Öğeleri Öne Çıkarmaları Mélikoff’un Alevîlik’te Ali’nin Konumuyla İlgili Tespitlerinde Seçmeci ve Genellemeci Tavrı”, Marife Oryantalizm (Özel Sayı), yıl 2 (2002), sy. 3, kış, ss. 143-154.
• Van Ess, Josef; “Sufism and Its Opponents: Reflections On Topoi; Tribulations; And Transformations”, Islamic Mysticism Contested, ed. Frederick de Jong-Bernd Radtke, Leiden-Boston-Köln 1999, ss. 22-44 [tercümesi: “Tasavvuf ve Muhalifleri: Uygulamalar Üzerindeki Yansımalar, Mihneler, Dönüşümler”, Marife, trc. Zafer Erginli, yıl 3, sy. 1, bahar 2003, ss. 165-180].
• Vett; Carl; Dervişler Arasında İki Hafta, trc. Ethem Cebecioğlu, Kaknüs Yay., İstanbul 2004.
• Yaman, Hikmet; “İsmi Olmayan Bir Hakikatten Hakikati Olmayan Bir İsme Varan Yolculuk: Oryantalist Çalışmalarda Tasavvufun Menşeine Dair Tartışmalar Üzerine Bir Değerlendirme”, Akademiar Dergisi, sy. 1 (2016), ss. 15-48.